همشهری آنلاین_ سحر جعفریان : روزهایی که تا چشم کار می‌کرد، باغ بود و زمین‌های خاکی. یکی از بزرگ‌ترین زمین‌های خاکی و خالی، محدوده میدان «فتح» کنونی بود که نوجوان‌ها و جوان‌های دهه‌های گذشته، آنجا را به زمین‌های فوتبال تقسیم‌بندی کرده بودند. زمین‌هایی که از ساعت‌های بعدازظهر تا غروب آفتاب، شلوغ از فوتبالیست و فوتبال‌دوست بود. میدان فتح با مساحت بیش از ۱۰ هکتار در میان خود ۴ زمین فوتبال جای داده بود و به نوعی سرانه‌های ورزشی آن روزگار را تأمین می‌کرد. سال‌ها گذشت و زمین‌های فوتبال محلی به آرامی جای خود را به کارگاه‌های عمرانی پروژه‌های شهری دادند که تا به امروز هیچ کدامشان به سرانجام نرسیده و بر چسب «بلاتکلیف‌ترین میدان پایتخت» را به خود الصاق کرده است. بلاتکلیفی که نارضایتی اهالی و تغییر در هویت محله را پدید آورده و بیش از یک دهه گره‌های ترافیکی عجیب و غریب در معبرهای ورودی و خروجی میدان فتح ایجاد کرده است. در گزارش این هفته، سرانجام این میدان بزرگ منطقه و شهر را بررسی می‌کنیم.
از خیابان «۴۵ متری زرند» به حاشیه میدان فتح نزدیک می‌شوم. خبری از کارگاه‌های تجهیزاتی و عمرانی غیرفعال که سال ۱۳۹۷ شهردار تهران دستور جمع‌آوری آنها را داده بود، نیست. بخش وسیعی از میدان در ضلع شمالی از فضای سبز تازه‌ای پوشانده شده است. بخش قابل توجه دیگری اما هنوز با انباشته‌های خاک و شن رها شده‌اند.
- تنها زمین است و زمین و دیگر هیچ!
با چند دقیقه‌ای میدان‌گردی، به سازه‌های فلزی نیمه‌کاره‌ای رسیدم که مرور زمان، تغییر رنگ در آنها ایجاد کرده بود. با اینکه نفس‌های آخر شهریور ماه است اما آفتاب ظهرگاهی همچنان داغ است. چندتایی مبلمان شهری آن میان پیدا می‌کنم، برای کمی توقف. هرچه پیش‌تر می‌روم، تعداد سؤال‌ها در ذهنم بیشتر می‌شود. این مبلمان شهری ممکن است جایی برای استراحت چند نفر مانند من در روز، هفته و ماه شوند؟ اصلاً چه کسی بیاید اینجا میان زمین بزرگی سرگردان شود؟ این وسعت از زمین خالی و کمی آن سوتر، کمبود فضا را بهانه‌ای برای پایین بودن سرانه‌های متنوع شهری اعلام می‌کنند! باز هم جلوتر می‌روم. بعضی از حاشیه‌های میدان، سنگفرش شده‌اند. حتی ست‌های ورزشی محدود و بلااستفاده‌ای هم آن اطراف به چشم می‌خورد. نرده‌های آبی رنگ هم که مرز میدان را مشخص می‌کنند. در ضلع شرقی میدان، کانکس نگهبانی قرار دارد. باقی همه زمین است و دیگر هیچ!
- مثنوی هفتاد من کاغذ میدان فتح
«احمد مجمر»، از اهالی محله «استاد معین» است که می‌گوید: «بافت مسکونی این منطقه با محله‌هایی فشرده که هرگاه از مدیران شهری درخواست افزایش سرانه‌های تفریحی و ورزشی کردیم، آنها پاسخ دادند، کمبود فضا داریم. جوان‌هایمان را برای شرکت در کلاس‌های مختلف آموزشی و تفریحی توی گرما و سرما به مناطق دیگر می‌فرستادیم. کلی مسافت و هزینه متحمل می‌شدیم در حالی که «آب در کوزه و ما گرد جهان می‌گردیم»، اینجا بیخ گوش خودمان کلی زمین خالی است که بلاتکلیفی‌شان هم دردسر شده و هم نمای این حوالی را نازیبا کرده است. به قدری که هرکسی برای نخستین بار گذرش به محله می‌افتد، می‌گوید: «به این بیابان برهوت و آخر تهران، هنوز آبادانی نرسیده است!؟ » حالا از گره‌های کور ترافیکی‌اش بگذریم که حجم سنگینی از خودروها از چند مسیر اصلی وارد میدان می‌شوند. بزرگراه یادگار «امام» (ره) و بزرگراه فتح و فرعی‌های دیگر که هر کدامشان به تنهایی بار ترافیکی ویژه‌ای دارند.»
«متین عالی‌پور»، از کارگران یکی از کارگاه‌های محله فتح است. او می‌گوید: «یک روز می‌خواهند زیرگذری برای دسترسی محلی به خروجی میدان بسازند، مسیرها را می‌بندند و مسدود می‌کنند. پس از چند سال، اعلام می‌کنند بنا به دلایلی نشد! داستان این میدان را بخواهیم نقل کنیم می‌شود مثنوی هفتاد من! تکلیف یک میدان بزرگی که گلوگاه غربی پایتخت است باید زودتر از اینها مشخص شود. حداقل همان زمین‌های قدیمی فوتبال را دوباره راه می‌انداختند.»
معبرگشایی یا حفظ هویت میدان؟
«ناصر البزر»، یکی از اعضای شورایاری محله فتح، در این‌باره می‌گوید: «دهه ۴۰، میدان فتح، ۴ زمین خاکی داشت. جوان‌های زیادی به میدان می‌آمدند برای مسابقه و تمرین. تعدادی از فوتبالیست‌های معروف از این زمین‌های خاکی کلی خاطره دارند استقبال به قدری بود که آن ۴ زمین را با چمن مصنوعی پوشاندند. به مرور چمن مصنوعی فرسوده شد و دیگر هیچ سازمانی جایگزینی برای آنها قرار نداد. پس از آن پروژه‌های نیمه‌کاره آغاز شد. گشتگاه، میدان میوه‌وتره‌بار و رستوران و کافه‌های سیار، جزوی از این پروژه‌ها بودند که هیچ‌کدام به اجرا نرسیدند. نظر مردم این است که میدان فتح همان زمین‌های قدیمی فوتبالش را با ۲ هدف حفظ کند. نخست اینکه سرانه ورزشی محله افزایش چشمگیر بیابد و دوم اینکه این زمین‌های فوتبال با هویت محله گره خورده‌اند و هنوز می‌توانند ستاره‌سازی کنند.»
«محسن گروسی»، فوتبالیست پیشکسوت تیم «استقلال» و تیم «ملی» ایران که روزگار کودکی و جوانی خود را در محله استادمعین گذرانده است، می‌گوید: «آن زمین‌های فوتبال برای نسل ما پر از خاطره است. از زمین خوردن در خاک آن توانستیم به جایی برسیم. همه جای دنیا با هویت‌های مکانی خود خاطره بازی و درآمدزایی می‌کنند که مسئولان ما باید آن را الگو قرار دهند. گاهی هم که از حوالی میدان فتح عبور می‌کنم، هرج و مرج آن، خاطره‌هایی را بر هم می‌زند. کاش در بخشی از میدان، همان کاربری‌های ورزشی حفظ شود. معبرگشایی تنها ترافیک و آلودگی می‌آورد.»
پاسخ مسئول
افتتاح پروژه‌ها نزدیک است
«فرزاد فرهادیان»، معاون فنی و عمران شهرداری منطقه ۹، با تأکید بر طرح «پایش پروژه‌های عمرانی و تأثیرگذار شهر تهران» و اولویت بخشی به آنها در مراحل اجرایی، از سرانجام پروژه‌های متعدد میدان فتح می‌گوید: «پروژه میدان فتح با توجه به ویژگی‌هایی مانند چند سطحی بودن معابر منتهی به آن، عملکرد ترافیکی و درگاهی میدان برای تهران و البته دارا بودن فضای آزاد قابل توجه، جزو ابرپروژه‌های اولویت‌دار، احصا شده است که همچنان تملک اراضی آن در حال پیگیری است. از آنجایی که این ابرپروژه نیاز به تخصیص بودجه مناسب دارد، فازهای مختلف آن به‌صورت مقطعی به مرحله اجرا خواهند رسید. همچنان که از سال گذشته تاکنون، به موضوع فضای سبز و جدول‌بندی‌های آن رسیدگی شده است. ساخت میدان میوه و تره‌بار، بخش‌های مرتبط با مدیریت بحران و تفرجگاه در حال انجام است.» فرهادیان هم‌چنین می‌افزاید: «موضوع ترافیکی میدان فتح در اتصالات تقاطع‌های شرقی و غربی و ایجاد دوربرگردان‌هایی با هدف کاهش بار ترافیکی جنوب به شمال، به‌تدریج صورت می‌پذیرد. درباره زمین‌های قدیمی فوتبال نیز هنوز تصمیم قطعی گرفته نشده است. آنچه مسلم است به‌زودی با اختصاص بودجه از سوی بخش‌های مرتبط، پروژه‌های خاک گرفته میدان فتح، با هدف ایجاد رفاه و آسایش شهروندان به بهره‌برداری می‌رسد.»