در همین زمینه و به مناسبت روز جهانی جهانگردی با «حمیدرضا بهنامی» طبیعت‌گرد ۳۷ ساله، دانش‌آموخته مقطع کارشناسی مدیریت گردشگری و یکی از طبیعت‌گردهای باسابقه منطقه ۷ که از ۲۸ سالگی طبیعت‌گردی را شروع کرده، درباره چگونگی ترویج طبیعت‌گردی گفت‌وگویی داشتیم.
از چه زمانی طبیعت‌گردی را شروع کردید؟
از ۲۸ سالگی طبیعت‌گردی می‌کنم. بنا به علاقه‌ای که داشتم دوره‌های طبیعت‌گردی را هم گذراندم و ۱۷ سال است که مدام در سفرم. طی این ۱۷ سال سمت جنوب و استان‌های شمالی بیشتر سفر داشته‌ام و در مقابل کمتر سمت خراسان رفته‌ام.
وقتی گردشگری وارد یک منطقه می‌شود، چه مواردی را باید رعایت کند؟
نکته مهمی که وجود دارد این است که به فرهنگ مردم منطقه بی‌احترامی نکند و با محلی‌ها برخورد خوبی داشته باشد. برخی از گردشگرها متأسفانه نوع پوشش یا فرهنگ مردم منطقه‌ای را که مهمان هستند، به سخره می‌گیرند. این در حالی است که اگر گردشگر برخورد خوبی با مردم محلی داشته باشد، این افراد می‌توانند بعدها رابطه دوستی را با گردشگر حفظ کنند.
در کل هموطنان ما در نقاط مختلف کشور از فرهنگ خاصی تبعیت می‌کنند که اگر به آن احترام گذاشته شود، آنها تا ابد بهترین دوستان شما خواهند شد. من به علت سفرهای مختلفی که طی این سال‌ها داشته‌ام، صادق‌ترین دوستان را در جای جای کشور دارم. از مردم لرد و کرد و جنوب و شمال دوستان زیادی دارم.
طبیعت‌گردی چقدر در ایران شناخته شده و بین مردم جا افتاده است؟
به نظرم در برخی موارد تعاریف نادرستی از طبیعت‌گردی می‌بینیم یا رفتارهایی می‌بینیم که با طبیعت‌گردی در تضاد است. متأسفانه برخی از گروه‌هایی که به سمت طبیعت‌گردی می‌روند، آگاهانه یا ناآگاهانه برای درست کردن آتش یا آوردن هیزم به درخت‌هایی که هنوز شاخه‌های خشکی ندارند، آسیب می‌زنند؛ این کار با فرهنگ طبیعت‌گردی در تضاد است.
به تازگی عکسی در شبکه‌های مجازی منتشر شده بود که بسیار متعجبم کرد. عده‌ای کوهنورد که به قله دماوند صعود کرده بودند، زباله‌های‌شان را در طبیعت رها کردند. در حالی که از یک کوهنورد انتظار چنین کارهایی را نداریم. البته همه طبیعت‌گردها و کوهنوردها چنین رفتاری ندارند. چندین بار دیده‌ام این افراد زباله‌های بقیه را هم جمع می‌کنند.
در سفرها چه اقداماتی انجام می‌دهید تا همسفرها به طبیعت آسیب نزنند؟
ما سعی می‌کنیم همیشه اول از خودمان شروع کنیم. چون نگاه همسفرها همیشه به افراد باتجربه‌تر است. در واقع به‌صورت غیرمستقیم زیر نظر همسفرهایمان هستیم. به‌عنوان مثال اگر کسی پوست میوه را در طبیعت رها می‌کند، ناشی از ناآگاهی طبیعت‌گرد است که تصور می‌کند پوست میوه به سرعت جذب می‌شود؛ بخشی هم بابت سهل‌انگاری و بی‌توجهی است. بنابراین با توضیح سعی می‌کنم فرد را قانع کنم که این کار وجهه طبیعت را تا زمانی که جذب شود، مخدوش می‌کند. یا از افراد می‌خواهیم اگر قصد درست کردن آتش دارند از مکان‌هایی که قبلاً در آنجا آتش درست شده، استفاده کنند تا کمتر به طبیعت آسیب وارد شود. پلاستیک نزدیک به ۱۰۰ سال است که اختراع شده و در حدود ۷۰۰ تا هزار سال زمان نیاز دارد تا تجزیه شود. این یعنی هنوز نخستین پلاستیکی که تولید شده هنوز تجزیه نشده است؛ یعنی فاجعه.
آموزشگاه‌هایی برای علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی حرفه‌ای در کشور ما وجود دارد؟
بله، آموزشگاه‌ها و مؤسسات آزاد وجود دارند که طبیعت‌گردی و تورلیدری را در بخش‌های مختلف و طی دوره ۶ ماهه آموزش می‌دهند. این دوره شامل بخش‌هایی مثل گیاه‌شناسی، جانورشناسی و پرنده‌نگری است. بعد از طی این دوره علاقه‌مندان می‌توانند در آزمون جامع سازمان گردشگری شرکت کنند و بعد از قبولی، با مدرک تورلیدری در آژانس‌های مختلف استخدام شوند.
یعنی طبیعت‌گردی یک تخصص محسوب می‌شود؟
قطعا تخصص است. ۳۰درصد آن آکادمیک و ۷۰درصد هم تجربی است. در دانشگاه‌ها رشته‌ای مثل مدیریت گردشگری یا مدیریت جهانگردی را هم داریم که شاید جوابگوی دانشجویان علاقه‌مند به طبیعت‌گردی نباشد. بنابراین آموزشگاه‌ها و مؤسساتی که گفتم می‌توانند اطلاعات بیشتری به علاقه‌مندان این رشته ارائه بدهند.
گلگشت‌ها که طی سال‌های اخیر زیاد برپا می‌شوند هم جزو طبیعت‌گردی محسوب می‌شوند؟
بله، از نظر من اقدام خانواده‌ای که تصمیم می‌گیرد به دور از دغدغه‌های زندگی شهرنشینی با رعایت چارچوب‌های طبیعت‌گردی به پیک‌نیک برود، می‌تواند جزء طبیعت‌گردی باشد. در واقع گلگشت‌ها نسخه ابتدایی طبیعت‌گردی حرفه‌ای محسوب می‌شوند.
شاید برخی‌ها گمان کنند که طبیعت‌گردی به دلیل تجهیزاتی که نیاز دارد هزینه‌بر و گران است. نظر شما چیست؟
از نظر من اتفاقاً طبیعت‌گردی تفریح گرانی نیست. مگر اینکه طبیعت‌گردی در خارج از کشور مدنظر فرد باشد که به علت بعد مسافت و هزینه‌های جانبی مثل تهیه بلیت و... مسلماً صرف هزینه بیشتری راطلب می‌کند همین‌طور طبیعت‌گردی‌های تخصصی‌تر مثل دره‌نوردی، غارنوردی و رودخانه‌نوردی به علت اینکه نیازمند تجهیزات حرفه‌ای‌تر و به کارگیری مربی متبحر در این رشته‌هاست، ممکن است به نسبت طبیعت‌گردی‌های دیگر گران‌تر تمام شود. درکل می‌توان گفت نسبت به سفرهای چند روزه، سفر ارزان‌تری محسوب می‌شود که طی آن جسم و روح جلا پیدا می‌کند و فرد را با طبیعت آشتی می‌دهد. در شرایط کرونا اگر طبیعت‌گردی کنترل شده باشد و فاصله‌های اجتماعی رعایت شود می‌توان روی طبیعت‌گردی هم حساب کرد.
به نظر شما طبیعت‌گردی می‌تواند به‌عنوان ناجی صنعت گردشگری که طی این چند ماه رکود سختی را تجربه کرده، باشد؟
در برخی شرایط خاص شاید بتواند ناجی صنعت گردشگری باشد. به‌عنوان مثال برای شروع یک سفر طبیعت‌گردی از تهران به سمت قشم باید بابت بلیت هواپیما یا هر وسیله نقلیه دیگر هزینه پرداخت شود. از طرفی انتخاب مکانی به‌عنوان اقامتگاه که می‌تواند شامل هتل یا مجموعه‌های بومگردی باشد، کمک‌کننده صنعت گردشگری است. ولی در کل چون طبیعت‌گردی با مقوله طبیعت و جنگل و کوه سروکار دارد کمتر به سمت تجارت گام برمی‌دارد.
شهرداری برای ترویج طبیعت‌گردی چه کارهایی می‌تواند انجام بدهد؟
ابتدا باید بسترسازی درست و فرهنگسازی هدفمند و دقیقی داشته باشد. اگر تبلیغات محیطی در مناطق مختلف شهرداری انجام شود، طبیعت‌گردی رونق پیدا خواهد کرد. از طرفی می‌تواند کیوسک‌هایی با استیکر و عکس‌های مختلف از طبیعت در پارک‌ها نصب کند تا افراد حاضر در این کیوسک‌ها با ارائه بروشور یا پخش عکس و فیلم مردم را با طبیعت آشنا کنند.
- گردشگری خانوادگی با رعایت پروتکل‌های بهداشتی
بله. قطعاً خانواده‌ها با پاساژگردی و خرید و بازار که بخشی از تفریح معمول این روزها شده، بیشتر در معرض آلودگی به کرونا هستند. بنابراین اگر به طبیعت‌گردی روی بیاورند کمتر در معرض ابتلا قرار می‌گیرند.
در حال حاضر بیشتر مردم با توجه به بازگشایی مدارس و همچنین شیوع کرونا به سفر نمی‌روند و اگر هم برنامه سفر داشته باشند با تعداد کم و کنترل شده چاره‌ای جز طبیعت‌گردی ندارند. البته اینکه استقبالی از اقامتگاه‌های بومگردی و هتل‌ها نمی‌شود، می‌تواند برای طبیعت هم خطرناک و آسیب‌زننده باشد.