همشهری آنلاین_رابعه تیموری: با آغاز طرح نوسازی منطقه ۱۷ محله بلورسازی به‌عنوان محله آزمایشی انتخاب و خانه‌های فرسوده محله ۸ به ساختمان‌های مسکونی بلندقامت و چند طبقه تبدیل شدند. این امر سبب شد سیل جمعیت به کوچه و خیابان‌های این بخش از محله بلورسازی سرازیر و به کمبود سرانه‌های آن دامن زده شود. مدیریت شهری منطقه برای ساماندهی و افزایش سرانه‌های محله ۸ به آن هویتی مستقل و جدا از محله بلورسازی داده و برای آبادانی آن برنامه‌ریزی جامعی کرده است. محله ۸ پس از جداشدن از بلورسازی، محله «ثامن» نام گرفته است. با همراهی «علی دشتی» دبیر شورایاری محله بلورسازی در محله ثامن گشتی زدیم و داشته‌ها و نداشته‌های آن را بررسی کردیم. حاصل این بازدید را در گزارش زیر می‌خوانید.
محله ثامن چندان وسیع نیست و به ۲ خیابان اصلی و تعداد زیادی کوچه و خیابان‌های فرعی خلاصه می‌شود. خیابان شهیدان حسنی جنوبی یکی از معابر اصلی محله است که می‌توان آن را مبدأ محله به شمار آورد. بازدید خود را از این خیابان شروع می‌کنیم. خیابان شهیدان حسنی جنوبی در همسایگی بزرگراه شهید چراغی قرار گرفته است. این خیابان برخلاف خیابانی که به همین نام در محله قلعه‌مرغی قرار گرفته، از هیاهوی بازارها و مشاغل پرسروصدا دور است و بروبیای پرشتاب وسایل نقلیه بزرگراه شهید چراغی هم نتوانسته آرامش آن را برهم زند. در ۲ راسته خیابان شهیدان حسنی جنوبی، کوچه‌های ۴ متری و ۶ متری فراوانی ردیف شده‌اند. تقریباً همه خانه‌های این کوچه‌ها نوسازی شده‌اند و لابه‌لای مجتمع‌های آپارتمانی رشید و نونوار کوچه‌ها، تک و توک خانه‌های قدیمی به چشم می‌خورد. «علی دشتی» دبیر شورایاری محله بلورسازی ما را همراهی می‌کند. او می‌گوید: «بعد از نوسازی بافت فرسوده محله، جمعیت آن چندبرابر شد و حالا ۷ هزار نفر در این محله کوچک سکونت دارند.»
- باغی که بوستان شد
ورزشگاه دهداری در خیابان شهیدان حسنی قرار دارد و انتهای خیابان به پل شهیدان حسنی می‌رسد. تنها بوستان نقلی محله ثامن در مجاورت پل واقع شده و بوستان «فریناز» نام دارد. دشتی تعریف می‌کند: «این بوستان از یک باغ بزرگ به جا مانده که دیوارهای بلندی داشت و تا ورزشگاه دهداری کشیده شده بود. در موشکباران‌های دوران جنگ تحمیلی، این باغ و ورزشگاه دهداری پناهگاه مردم بود.» در کنار بوستان هم مرکز نگهداری سالمندان امام رضا(ع) و حسینیه ثارالله(ع) قرار دارد. «منصور روشنی» خادم حسینیه است. او می‌گوید: «این حسینیه جزو ملک مرکز امام رضا(ع) است. قبلاً که پسران بی‌سرپرست و بدسرپرست در این مرکز نگهداری می‌شدند، برای تمرین سرود و تئاتر و برنامه‌های هنری خود به حسینیه می‌آمدند. این حسینیه سال ۱۳۴۷ بنا شده و تنها حسینیه محله ۸ است. این محله ۳ مسجد به نام‌های سجادیه(ع)، حسینیه(ع) و صاحب‌الزمان(عج) دارد.»
- لاین کندرو خط آهن شلوغ و پرترافیک است
روی پل قلعه‌مرغی رفت‌وآمد چندانی نیست و هرچند دقیقه خودرو یا موتورسیکلتی عبور می‌کند. دشتی می‌گوید: «نصب این پل باعث جدایی محله ۸ از محله جوادیه شد و آن را به نقطه‌ای کور تبدیل کرد. پل قلعه‌مرغی در ابتدای ساخت خود مسیر ارتباطی مؤثری بود، ولی حالا با وجود بزرگراه‌ها و مسیرهای جانبی خود کارآیی زیادی ندارد و حجم رفت‌وآمد خودروها روی پل انگشت‌شمار است.» اهالی محله ثامن امیدوارند که روزی این پل جمع شود. حتی برای تأمین هزینه‌های جمع‌آوری آن هم پیشنهاداتی دارند.
دشتی می‌گوید: «بسیاری از پیمانکارانی که در محله مشغول ساخت‌وساز هستند، حاضرند در ازای گرفتن سازه فلزی پل، تخریب و همسطح‌سازی آن را انجام دهند.» سمت چپ خیابان شهیدان حسنی به لاین کندرو حریم خط آهن تهران‌ـ اهواز می‌رسد.
برخلاف پل قلعه مرغی، این لاین باریک و کم‌عرض حسابی شلوغ است و عبور یک عابرپیاده کافی است که در این لاین به اندازه صف ترافیک صبحگاهی یک بزرگراه خودرو ردیف شود! فضای خالی زیر پل اگر فضایی مسطح بود، گنجایش پارک چند خودرو را داشت. آثار تجمع معتادان هم روی پایه‌های سیمانی پل پیداست.
- ساختمان‌های متروکه محل تجمع افراد ناباب
دشتی می‌گوید: «وجود پل قلعه‌مرغی و بزرگراه شهید چراغی، محله ثامن را به یک نقطه کور تبدیل کرده و پاتوق‌های امنی برای تجمع معتادان و افراد ناباب به وجود آورده است. این محله درمانگاه، مدرسه، داروخانه، دستگاه خودپرداز، بازار تره‌بار و حتی مرکز خرید ندارد و اهالی مجبورند برای دسترسی به امکانات مختلف از این مکان‌های ناامن عبور کنند.» بنری که روی در بسته مرکز بهداشتی مهرگان نصب شده، از انتقال آن به محله‌ای دیگر خبر می‌دهد. در همسایگی این مرکز زمین خالی وسیعی قرار گرفته که در انتهای آن ۲ مجتمع ساختمانی متروکه به چشم می‌خورد. از پنجره‌های شکسته و دیوارهای خاک‌آلود ۲ مجتمع می‌توان حدس زد که سال‌ها پیش خالی از سکنه شده‌اند. زمین هم پر است از سرنگ‌های آلوده تزریق موادمخدر، شیرابه‌های زباله، نخاله‌های ساختمانی و... و. دشتی می‌گوید: «این ملک متعلق به ارتش است و این ساختمان‌ها از سال‌ها پیش به همین حال و روز رها شده‌اند.» در انتهای ضلع شمالی زمین که در تملک شهرداری منطقه است، کارگران مشغول کارند.
- مرکز محله در انتظار بهره‌برداری
در حاشیه خیابان شهید خوش سیما، کارگران مشغول آماده‌سازی خیابان برای راه‌اندازی مسیر دوچرخه هستند. این خیابان عرض زیادی ندارد و عقب‌نشینی آپارتمان‌های نوساز در ضلع شمالی خیابان، فضاهای خالی و نامنظم زیادی به وجود آورده است. کوچه‌پسکوچه‌های خیابان شهید خوش سیما برخلاف خیابان شهیدان حسنی دندانه دندانه و نامنظم است و وسط هر کوچه لااقل یکی، ۲ پلاک قدیمی جا خوش کرده است. دلیل نیمه‌کاره ماندن ساخت «مرکز محله» هم وجود چند پلاک فرسوده سمج است که گویا خیال برخاستن از مسیر طرح را ندارند. این مرکز در خیابان شهید بزمه‌ای ساخته شده و به مراحل نهایی رسیده، اما وجود ۵ پلاک فرسوده کوچه شهید فهیمی که میان این مرکز و زمین خالی انتهای خیابان قرار گرفته‌اند، مانع به سرانجام رسیدن طرح شده‌اند. دشتی می‌گوید: «مرکز محله پس از بهره‌برداری به‌عنوان مرکز فرهنگی و ورزشی مورد استفاده قرار می‌گیرد و بسیاری از کمبودهای محله را رفع می‌کند، اما هنوز مالکان این پلاک‌ها بر سر قیمت املاک خود با شهرداری به توافق نرسیده‌اند و طرح به بهره‌برداری نرسیده است.» حفاظی که اطراف ساختمان نوساز مرکز محله برای جلوگیری از ورود افراد به داخل آن گذاشته شده، مقداری از فضای خیابان را اشغال کرده است. «حسین صفایی» در همسایگی این ساختمان نوساز زندگی می‌کند. او می‌گوید: «این حفاظ عرض خیابان را کم و رفت‌وآمد را دشوار کرده است.»
- بحران در مسیر خودروهای امدادی
در لاین کندرو کم‌عرض حریم خط آهن تهران‌ـ اهواز خودروهای سواری باید بااحتیاط و سرعت لاک‌پشتی حرکت کنند و رفت‌وآمد خودروهای امدادی در این لاین فاجعه آفرین است، اما اداره مدیریت بحران منطقه جزو محله ثامن است و چند متری با ساختمان‌های متروکه فاصله دارد. دشتی می‌گوید: «این لاین کندرو مسیر مسافران ایستگاه مترو زمزم است و آنها باید از مکان‌های نازیبا و ناامنی مانند زیر پل و زیرگذرهای راه‌آهن عبور کنند.» زیرگذرهای راه‌آهن در عرشه پل قلعه‌مرغی و در راسته جنوبی خیابان شهید خوش سیما قرار گرفته است. زیرگذرها پیاده‌رو هستند و قسمتی از آن برای عبور موتورسیکلت مناسب‌سازی شده است. دبیر شورایاری محله بلورسازی فضای تاریک و پرپیچ و خم زیرگذر را نشان می‌دهد و می‌گوید: «خانواده‌های محله از این مسیر ناامن و خطرناک رفت‌وآمد می‌کنند که از غروب خوابگاه و محل تزریق موادمخدر معتادان و کارتن‌خواب‌ها می‌شود.»
- مسیر «کریدور سبز» خاکستری است
رفت وآمد خودروهای سنگین و عقب‌نشینی املاک فرسوده به آسفالت کوچه‌ها و خیابان‌های محله ثامن آسیب زیادی زده است. دشتی به شرایط نامناسب آسفالت کوچه شهید بزمه‌ای اشاره می‌کند و می‌گوید: «این کوچه رفت‌وآمد زیادی دارد و نامناسب بودن روکش آسفالت آن مشکلاتی را برای رانندگان خودروها به وجود آورده است.» نهرهای کوچه شهید بزمه‌ای کانیو نشده‌اند و بوی نامطبوع آنها آزاردهنده است. در کوچه‌ها و خیابان‌های محله ثامن از فروشگاه‌ها و مراکز خدماتی متنوع خبری نیست. دشتی نانوایی بربری که در اواسط کوچه شهید بزمه‌ای قرار گرفته را نشان می‌دهد و می‌گوید: «برای تأمین نان مصرفی ۷ هزار نفر جمعیت این محله، فقط این نانوایی و یک نانوایی پخت نان لواش وجود دارد.» پل مکانیزه نبش کوچه شهید بهاری که به بزرگراه شهید چراغی مشرف است، هنوز افتتاح نشده و در حالی که قفل بزرگی روی در ورودی آن سنگینی می‌کند، اهالی برای عبور ایمن از بزرگراه باید رنج پیمودن پله‌های فراوان پل را به جان بخرند. به گفته دبیر شورایاری محله بلورسازی، پس از توافق شهرداری با پیمانکاری واجد شرایط، این پل مکانیزه افتتاح می‌شود. دشتی و بعضی از شورایاران منطقه جانمایی این پل مکانیزه را مناسب نمی‌دانند و معتقدند افتتاح آن هم از مشکلات رفت‌وآمد اهالی گرهی باز نمی‌کند. در کوچه دوم که در مجاورت پل عابر قرار گرفته، از آسفالت خبری نیست و وجود خانه‌های پیر و فرسوده و فضاهای خالی وسیع رها شده، کوچه را به محله‌ای ویران و متروکه تبدیل کرده است. دشتی می‌گوید: «این کوچه قرار است کریدور سبز محله شود و پس از اجرای این طرح به خیابان شهید خوش سیما متصل می‌شود، اما این طرح از سال‌ها پیش بر زمین مانده و اهالی کوچه‌های واقع در طرح کریدور سبز بلاتکلیف هستند.» در محله ثامن نقاط بی‌دفاع شهری فراوان است و انگار پاتوق نقلی و گلکاری شده محله برای شب‌نشینی معتادان و افراد کارتن‌خواب جذابیتی ندارد، اما این موضوع باعث نشده که آنها از سرقت لامپ‌ها و تجهیزات روشنایی پاتوق چشمپوشی کنند. این تجهیزات بارها به سرقت رفته‌اند و پاتوق محله بدون نور و روشنایی محل امن و مناسبی برای دورهمی اهالی به شمار نمی‌آید.
- پل قلعه‌مرغی باقی می‌ماند
درخواست اهالی محله ثامن برای برچیده شدن پل قلعه‌مرغی را با «مهدی نوروزی» معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار منطقه ۱۷ در میان گذاشتیم. او برچیده شدن این پل را در شرایط فعلی میسر نمی‌داند و می‌گوید: «پل قلعه‌مرغی مسیر دسترسی محور خیابان شهیدان حسنی به خیابان شهید غلامرضایی (محله زمزم) است و با جمع شدن آن، بزرگراه شهید چراغی تنها مسیر دسترسی محله ۸ به محله‌های دیگر خواهد بود که این امر موجب کورشدن و محدودیت مسیرهای دسترسی محله ۸ می‌شود.»نوروزی انتقال بار ترافیکی پل قلعه‌مرغی به دسترسی محلی خیابان تشی‌ّع را از پیامدهای نامطلوب جمع‌آوری پل قلعه‌مرغی عنوان می‌کند و توضیح می‌دهد: «این محور عرض محدودی دارد و پاسخگوی بار ترافیکی ناشی از جمع‌آوری پل نیست.» به گفته وی، قرار گرفتن پل قلعه‌مرغی در حریم خط آهن تهران‌ـ اهواز از موانع جدی جمع‌آوری پل است و به دلیل فعالیت این خطوط ریلی نمی‌توان پل را تخریب کرد. او می‌گوید: «زیرگذرهای خط راه‌آهن مسیرهای ارتباطی محله ۸ با سایر محله‌هاست. تبدیل یکی از زیرگذرهای پیاده‌رو عرشه پل به زیرگذر سواره‌رو از برنامه‌های پیش‌بینی شده برای افزایش دسترسی این محله است که به‌زودی اجرا می‌شود.»
- شهردار ناحیه ۳:
- محله ۸ را احیا می‌کنیم
به قول دبیر شورایاری محله بلورسازی، توجه مدیریت شهری کنونی منطقه به محله ۸ نام این محله محروم و فراموش شده را بر سر زبان‌ها انداخته و هویت این محله قدیمی را احیا کرده است. محله ۸ از محله بلورسازی جدا و به‌عنوان محله‌ای مستقل حیات شهری خود را از سر گرفته است. در گفت‌وگوی زیر «مرتضی مرادی» شهردار ناحیه ۳ منطقه ۱۷ طرح و برنامه‌های پیش‌بینی شده برای افزایش سرانه‌های این محله را شرح داده است.
چرامحله ۸ از محله بلورسازی جدا و هویت محله‌ای مستقل پیدا کرد؟
با ساخت بزرگراه شهید چراغی و ایجاد ریل آهن تهران‌ـ اهواز، میان بخش شمالی و جنوبی محله بلورسازی گسست به وجود آمده بود و محله ۸ که در جنوب نقشه محله بلورسازی قرار گرفته بود، با بخش شمالی آن ارتباط مؤثری نداشت. با توجه به این شرایط و قدمت محله ۸، آن را به‌عنوان محله‌ای مستقل در نظر گرفتیم تا بتوانیم برای آن سرانه‌هایی مانند سرای محله تعریف کنیم.
کمبود فضای مناسب، افزایش سرانه‌های محله را با محدودیت روبه‌رو نمی‌کند؟
در این محله زمین‌های مناسب برای ساخت مکان‌های فرهنگی، ورزشی و درمانی بسیار محدود است. از سوی دیگر این محله از کمبود سرانه‌های فرهنگی، آموزشی و درمانی رنج می‌برد. ما این مشکل و تناقض را با جلب همکاری و مشارکت نهادهای مختلف حل کردیم؛ به این صورت که موافقت دانشگاه علوم پزشکی ایران برای تخریب مرکز بهداشتی مهرگان را جلب کردیم. توافق لازم برای تخریب حسینیه ثارالله هم انجام شده است. پس از تخریب این مکان‌ها، فضای مناسبی به وجود می‌آید که برای ساخت مجتمعی چند طبقه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مجتمع با همکاری دانشگاه علوم پزشکی ایران مرکز درمانی مجهزی ساخته و در سایر طبقات کتابخانه، سرای محله و حسینیه ساخته می‌شود. با این اقدام بدون تحمیل هزینه تأمین زمین به شهرداری، مشکل کمبود سرانه‌های محله رفع و مسیر خودروهای امدادی هم باز می‌شود. تاکنون با رایزنی‌ها و جلب همکاری‌های انجام شده، سازمان نوسازی شهر تهران در قلب محله ثامن ورزشگاه و بوستانی ساخته و به‌زودی سازمان آموزش و پرورش شهر تهران ساخت مدرسه ۱۰ کلاسه‌ای برای دانش‌آموزان مقطع ابتدایی را در کنار این ورزشگاه شروع می‌کند.
چرا این نام را برای محله انتخاب کردید؟
این محدوده مسکونی از گذشته به محله ۸ شهرت داشت و مجتمع خیریه سالمندان امام رضا(ع) هم از مراکز قدیمی این محله است.
بنابراین نام «ثامن» را برای آن انتخاب کردیم که از نام ثامن الائمه(ع) وام گرفته شده و از نام قدیمی محله هم دور نیست.
به نظر شما نوسازی بافت فرسوده تنها دلیل مهاجرپذیری محله ثامن است؟
قرار گرفتن محله ۸ در حاشیه بزرگراه شهید چراغی و دسترسی مناسب این محله به ایستگاهع مترو و وسایل حمل‌ونقل، قیمت پایین املاک و نوساز بودن املاک باعث شده این محله برای سکونت نسل جوان جذابیت داشته باشد.
با وجود کمبود زمین در این محله، املاک متروکه ارتش از سال‌ها پیش رها شده است. برای ساماندهی این املاک چه برنامه‌ای دارید؟
قسمتی از این زمین‌ها تملک شده و در حال مکاتبه و رایزنی برای تملک بخش باقیمانده هستیم. این زمین‌ها برای افزایش سرانه‌های محله مورد استفاده قرار می‌گیرد.