همشهری آنلاین _ مرضیه موسوی: «از قدیم رسم بر این بوده که در گورستان‌های محلی لواسان تنها افراد بومی را به خاک می‌سپردند. اما اگر کسی غیر از اهالی لواسان بخواهد در این گورستان‌های محلی دفن شود باید هزینه گزافی برای آن بپردازد؛ تازه اگر آشنا و معرفی داشته باشد و بتواند با متولیان گورستان‌ها رایزنی کند.» اشاره به مراسم عجیب و غریب عزاداری در ویلاهای لواسان می‌کند: «ما حتی وصف آن را هم نشنیده و تنها چشمه‌هایی از آن را در فضای مجازی دیده‌ایم.» گورستان بهشت فاطمه گلن دوئک یکی از این گورستان‌هاست که حرف و حدیث‌های زیادی پشت آن است. یا گورستان روستای ناران که تکیه به دیوار امامزاده فضل علی(ع) داده. همه چیز از ویلاسازی در لواسان آغاز شد و شکل تازه‌ای از زندگی در این منطقه از شمیرانات که اهالی قدیمی با آن بیگانه هستند؛ همان‌طور که خود را با عددهای نجومی‌ای که از قیمت این قبرها به گوششان می‌خورد بیگانه می‌دانند.
- پرداخت‌های نجومی، انتخاب شخصی
کمتر کسی است که ویدیو منتشر شده از گورستان پر زرق و برق لواسان را با چمن مصنوعی و سنگ قبرهایی که دورتادور آن را قاب‌های استیل و باغچه‌های گل و... دربرگرفته، ندیده باشد. گورستانی که تا چند دهه پیش سر و شکلی دیگر داشت و تعداد افراد غیربومی دفن شده در آن به انگشتان دست هم نمی‌رسید. امروز هم کمتر کسی است که شانس آرمیدن در این گورستان را داشته باشد و قیمت قبری یک متری در آن کم از قیمت یک واحد آپارتمان نقلی در مرکز شهر ندارد. با این حال وقتی این موضوع را از امام جماعت مسجد لواسان جویا می‌شویم می‌گوید: «نجار کلا یک گورستان عمومی دارد و هر محله آن یک گورستان محلی. این گورستان‌های محلی در تولیت هیئت امنای مساجد یا مسئولان محلی هستند. برای مثال در گورستان محلی نجارکلا ۱۸۰ نفر به خاک سپرده شده‌اند. اغلب افرادی که در این گورستان دفن شده‌اند هزینه‌ای برای آن پرداخت نکرده‌اند. اما کسانی هم در این گورستان به خاک سپرده شده‌اند که بستگان آنها به دلیل تمکن مالی هزینه نگهبان و رسیدگی به وضعیت ظاهری آن را پرداخت کرده‌اند. این هم انتخاب شخصی این افراد بوده است.» اما از مقدار عددی این کمک‌ها و حمایت‌ها حرفی به میان نمی‌آورد و آن را بسته به توانایی مالی افراد می‌داند و اینکه تا چه میزان تمایل به کمک به هزینه‌های جاری گورستان را دارند.
- همیشه پای استثناها در میان است
ناران یا همان روستای «نارون» یکی دیگر از محله‌هایی است که حرف و حدیث‌های زیادی از قیمت قبر در گورستان آن به گوش می‌رسد. «یوسف شیخی» عضو هیئت امنای آستان امامزاده فضل علی(ع) وعضو هیئت امنای حسینیه نارون درباره قیمت قبر و شرایط دفن متوفی در این گورستان می‌گوید: «عددهای نجومی چندصد میلیونی را که درباره گورستان نارون به میان آمده است رد می‌کنم. از سال ۱۳۹۳ به بعد در این گورستان به جز افراد محلی کسی به خاک سپرده نشده است. افراد محلی برای دفن متوفی حداکثر تا ۲ میلیون تومان هزینه پرداخت می‌کنند. ما در ماه‌های محرم و صفر و رمضان مراسمی در حسینیه برگزار می‌کنیم. افراد به تمایل خودشان برای تأمین هزینه‌های این مراسم به حسینیه مبلغی می‌دهند و در ازای آن قبضی دریافت می‌کنند. هر کسی که این قبض کمک به مخارج حسینیه را داشته باشد، طبق اساسنامه اجازه خاکسپاری در این گورستان را دارد. ما درباره این موضوع فرقی بین افراد قائل نمی‌شویم و از کسی که هزار تومان به حسینیه کمک کرده تا کمک‌های چند میلیونی برای ما برابر هستند.» وقتی از او درباره خاکسپاری افراد غیربومی طی سال‌های گذشته در این گورستان می‌پرسیم می‌گوید: «طبق اساسنامه، خانواده درجه یک شهدا اجازه دفن شدن در این گورستان را دارند. البته موارد استثنایی هم برای خاکسپاری در گورستان نارون داریم. مثلاً اگر دستوری از طرف مقامات کشوری در رابطه با خاکسپاری افراد خاص به ما برسد یا توصیه‌ای باشد، اجازه دفن این فرد در گورستان داده می‌شود. به هر حال بیشترین هزینه‌ای که برای دفن کسی در اینجا ممکن است دریافت شود ۳۰ میلیون تومان است و مبلغی بیشتر از این تا به حال از کسی دریافت نشده است.» استثناهایی که به گفته اهالی لواسان اغلب مشکلات مثل گرانی قبر و گرانی زمین و ساخت‌وساز غیرمجاز این منطقه از آن نشئت می‌گیرد. عضو هیئت امنای حسینیه نارون از اینکه این مبلغ از چه کسی دریافت شده هم چیزی نمی‌گوید.
- لواسان صاحب گورستان عمومی می‌شود
رسانه‌ای شدن ماجرای قبرهای گران قیمت لواسان در ماه گذشته به عمومی شدن گورستان لواسان منجر شده است؛ گورستان تپه سرخه که ۲۷ هکتار وسعت دارد و ساکنان لواسان هزینه‌ای برای دفن عزیزانشان در آن پرداخت نمی‌کنند. «امیرمهدی فتاحیان» مدیر روابط‌عمومی شهرداری لواسان می‌گوید: «یک ماه است که گورستان تپه سرخه به گورستان عمومی تبدیل شده است. برای خاکسپاری هیچ یک از اهالی هزینه‌ای برای این گورستان دریافت نمی‌شود. بقیه آرامستان‌های این منطقه آرامستان‌هایی محلی هستند و شهرداری متولی آن نیست. به همین دلیل هم نمی‌تواند برای آن تعیین تکلیف کند یا در اداره آن دخالتی داشته باشد.» البته به گفته داوری امام جماعت مسجد لواسان، هنوز تعرفه‌ای برای خاکسپاری اهالی لواسان در این گورستان مشخص نشده است و در حال حاضر اموات به‌صورت رایگان در این گورستان دفن می‌شوند. اما ممکن است با تعیین هزینه دولتی برای کفن و دفن در آرامستان عمومی لواسان، مبلغ اندکی از افراد دریافت شود. همه شهروندان ساکن لواسان یا کسانی که بستگان درجه یک آنها در این منطقه سکونت دارند اجازه خاکسپاری در این گورستان را دارند.
- دفن افراد غیرمتفرقه ممنوع
با افزایش درخواست‌ها برای خاکسپاری افراد در گورستان‌های لواسان، روستاهای این منطقه کم‌کم به فکر محدود کردن گورستان‌ها افتادند و این روزها کمتر جان باخته غیربومی است که شانس دفن شدن در خاک روستاهای لواسان را داشته باشد. «مهدی لاری» رئیس شورای لواسان می‌گوید: «در قبرستان روستای افجه تنها افرادی که ساکن روستا بوده باشند اجازه دفن دارند و غریبه‌ای در این گورستان دفن نمی‌شود. اهالی روستا برای این موضوع هزینه‌ای هم پرداخت نمی‌کنند. با این حال در ماه‌های اخیر افرادی که به دلیل کرونا فوت کرده‌اند یا مشکوک به کرونا بودند و فوت کردند در گورستان روستا به خاک سپرده نشدند. دلیلش هم این است که این روستا حوزه آبریز سد لتیان است و این کار از نظر زیست‌محیطی درست نبود.» فارغ از درگذشتگان مبتلا به کرونا، افراد دیگری هم هستند که در سال‌های گذشته به دلیل رسوم سنگین برگزاری مراسم ختم در روستا ترجیح می‌دهند متوفیان خود را در بهشت زهرا(س) دفن کنند و هزینه خرید قبر در بهشت زهرا(س) را پرداخت کنند و با پرداخت این هزینه زیر بار هزینه سنگین برگزاری مراسم سنتی روستا در چند روز را به دوش نکشند.
- ناقابل ۴۰۰ میلیون تومان!
صحبت از گورستان‌های گرانقیمت پهنه شمال که به میان می‌آید، جای خالی گورستان‌های شهری این پهنه در شمیران هم خود را نشان می‌دهد؛ از آستان امامزاده صالح(ع) تا امامزاده چیذر و گورستان ظهیرالدوله. «ابوالفضل ربیعی» دبیر شورایاری محله امامزاده قاسم(ع) می‌گوید: «قیمت قبر در این امامزاده به ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تومان هم رسیده بود. اهالی محله طی چند دهه پیش عزیزان خود را در این مکان به خاک می‌سپردند. اما از جایی به بعد دیگر قیمت قبر در این محله افزایش چشمگیری پیدا کرد و دیگر از توان مردم محلی خارج بود تا این مبالغ را پرداخت کنند. ۵۰ سال است که دیگر کسی در این مکان از اهالی محله دفن نمی‌شود. در طول این سال‌ها تعداد افرادی که توانستند با توصیه و آشنا در این محل دفن شوند بسیار اندک بود. اداره این آستان و متولی قبرستان امامزاده اداره اوقاف است و هماهنگی‌ها برای کفن و دفن توسط این اداره انجام می‌شد و مردم محلی در تصمیم‌گیری برای آن دخالتی نداشتند.» ربیعی از جلوگیری از دفن تعدادی از افراد طی سال‌های اخیر در محوطه امامزاده و عزم مردم محلی برای جلوگیری از دفن افراد می‌گوید: «طی سال‌های گذشته تنها تعدادی از شهدا در این محله دفن شدند. به جز این عزیزان، افرادی بودند که با سفارش و توصیه قرار بود در آستان امامزاده دفن شوند اما مردم محلی از دفن این افراد جلوگیری کردند. حتی در یکی دو مورد قبر هم کنده شده بود. اما وقتی اداره اوقاف با مخالفت مردم مواجه شد دیگر اجازه دفن کسی در این امامزاده را نداد. حالا چند سالی است که مطلقاً هیچ‌کسی اجازه دفن در محوطه امامزاده را ندارد.»
ربیعی می‌گوید که تا چند دهه گذشته محله‌های تهران گورستان‌های مجزا داشتند و مردم محلی در همین گورستان‌ها به خاک سپرده می‌شدند. اما با توسعه بهشت زهرا(س) دفن افراد در محدوده شهری دیگر رخ نداد و متوفیان محله امامزاده قاسم(ع) هم مثل دیگر اهالی تهران در بهشت زهرا(س) به خاک سپرده شدند.
گلابدره یکی دیگر از محله‌های شمیران است که گورستان ظهیرالدوله را در دل خود جا داده است. «میرمحمد ابوالقاسمی» دبیر شورایاری محله گلابدره می‌گوید: «سال‌هاست که اجازه دفن هیچ فردی در گورستان ظهیرالدوله داده نمی‌شود. حتی در مقبره‌های خانوادگی این آرامستان هم کسی اجازه دفن ندارد. نزدیک‌ترین قبرستان به این محله امامزاده صالح(ع) و بقعه چند تن است. اما در این محله کسی توان مالی پرداخت ۵۰۰ میلیون تومان برای خرید قبر در این اماکن را ندارد؛ تازه اگر با هزار توصیه بتواند قبری در این اماکن در اختیار بگیرد. به همین دلیل سال‌هاست که اهالی محله مثل همه مردم تهران اموات خود را در بهشت زهرا(س) دفن می‌کنند.» او از گورستان عمومی پایتخت می‌گوید که با وجود اعلام رایگان بودن قبر در آن، خانواده متوفی برای در اختیار داشتن قبر باید هزینه پرداخت کنند.
- چهره‌های آشنایی که در منطقه یک آرمیده‌اند، از کاوه گلستان تا عباس کیارستمی
خاک لواسان آرامگاه ابدی چهره‌های سرشناس زیادی است؛ از شخصیت‌های سیاسی تا هنرمندان در گورستان روستاهای مختلف این نقطه از تهران به خاک سپرده شده‌اند. سال ۱۳۸۲ بود که پیکر بی‌جان کاوه گلستان به افجه رسید. پیشترها وقتی راهش به افجه افتاده بود، با دیدن این روستای خوش آب و هوا وصیت کرد تا وقتی از دنیا رفت او را در گورستان افجه به خاک بسپارند. توک مزرعه، قبرستانی که این سال‌ها به‌عنوان یکی از لاکچری‌ترین قبرستان‌های لواسان شناخته شده است، پیکر عباس کیارستمی و الهی قمشه‌ای را در خاک خود جا داده است. ابوالقاسم سرحدی‌زاده، سیاستمدار و نماینده مجلس هم از افرادی است که در سال‌های اخیر در گورستان بهشت فاطمه لواسان به خاک سپرده شد. گورستان ظهیرالدوله در منطقه یک معروف‌ترین گورستان این منطقه است که چهره‌های سرشناسی از جمله رهی معیری، حسین یاحقی، روح‌الله‌خالقی، فروغ فرخزاد، ایرج میرزا و... در خاک آن آرمیده‌اند. در گورستان امامزاده صالح(ع) هم می‌توان سراغ افرادی مثل طاهره صفارزاده، مجید شهریاری، میرزا حسین خان معتمدالملک و... را گرفت.
- ناقابل 400 میلیون تومان!
صحبت از گورستان‌های گرانقیمت پهنه شمال که به میان می‌آید، جای خالی گورستان‌های شهری این پهنه در شمیران هم خود را نشان می‌دهد؛ از آستان امامزاده صالح(ع) تا امامزاده چیذر و گورستان ظهیرالدوله. «ابوالفضل ربیعی» دبیر شورایاری محله امامزاده قاسم(ع) می‌گوید: «قیمت قبر در این امامزاده به 300 تا 400 میلیون تومان هم رسیده بود. اهالی محله طی چند دهه پیش عزیزان خود را در این مکان به خاک می‌سپردند. اما از جایی به بعد دیگر قیمت قبر در این محله افزایش چشمگیری پیدا کرد و دیگر از توان مردم محلی خارج بود تا این مبالغ را پرداخت کنند. 50 سال است که دیگر کسی در این مکان از اهالی محله دفن نمی‌شود. در طول این سال‌ها تعداد افرادی که توانستند با توصیه و آشنا در این محل دفن شوند بسیار اندک بود. اداره این آستان و متولی قبرستان امامزاده اداره اوقاف است و هماهنگی‌ها برای کفن و دفن توسط این اداره انجام می‌شد و مردم محلی در تصمیم‌گیری برای آن دخالتی نداشتند.» ربیعی از جلوگیری از دفن تعدادی از افراد طی سال‌های اخیر در محوطه امامزاده و عزم مردم محلی برای جلوگیری از دفن افراد می‌گوید: «طی سال‌های گذشته تنها تعدادی از شهدا در این محله دفن شدند. به جز این عزیزان، افرادی بودند که با سفارش و توصیه قرار بود در آستان امامزاده دفن شوند اما مردم محلی از دفن این افراد جلوگیری کردند. حتی در یکی دو مورد قبر هم کنده شده بود. اما وقتی اداره اوقاف با مخالفت مردم مواجه شد دیگر اجازه دفن کسی در این امامزاده را نداد. حالا چند سالی است که مطلقاً هیچ‌کسی اجازه دفن در محوطه امامزاده را ندارد.»
ربیعی می‌گوید که تا چند دهه گذشته محله‌های تهران گورستان‌های مجزا داشتند و مردم محلی در همین گورستان‌ها به خاک سپرده می‌شدند. اما با توسعه بهشت زهرا(س) دفن افراد در محدوده شهری دیگر رخ نداد و متوفیان محله امامزاده قاسم(ع) هم مثل دیگر اهالی تهران در بهشت زهرا(س) به خاک سپرده شدند.
گلابدره یکی دیگر از محله‌های شمیران است که گورستان ظهیرالدوله را در دل خود جا داده است. «میرمحمد ابوالقاسمی» دبیر شورایاری محله گلابدره می‌گوید: «سال‌هاست که اجازه دفن هیچ فردی در گورستان ظهیرالدوله داده نمی‌شود. حتی در مقبره‌های خانوادگی این آرامستان هم کسی اجازه دفن ندارد. نزدیک‌ترین قبرستان به این محله امامزاده صالح(ع) و بقعه چند تن است. اما در این محله کسی توان مالی پرداخت 500 میلیون تومان برای خرید قبر در این اماکن را ندارد؛ تازه اگر با هزار توصیه بتواند قبری در این اماکن در اختیار بگیرد. به همین دلیل سال‌هاست که اهالی محله مثل همه مردم تهران اموات خود را در بهشت زهرا(س) دفن می‌کنند.» او از گورستان عمومی پایتخت می‌گوید که با وجود اعلام رایگان بودن قبر در آن، خانواده متوفی برای در اختیار داشتن قبر باید هزینه پرداخت کنند.