همشهری آنلاین _ سحر جعفریان: شاید یکی از روایت‌هایی که کمتر به آن پرداخته شده است، سرانجام همین پسماندهایی باشد که پس از آخرین مراحل، یعنی جمع‌آوری و برداشت به کارخانه‌ها و کارگاه‌های تولیدی مختلف برای بازگرداندن به چرخه مصرف دوباره، ارسال می‌شوند. در این گزارش ضمن گفت‌وگو با مدیران شهری منطقه و کارشناسان حوزه پسماند به بررسی چگونگی باز تولید و دفع نهایی پسماندها می‌پردازیم.
میانگین سرانه پسماند تولیدی هر شهروند در منطقه ۹، روزانه بیش از ۸۰۰ گرم برآورد شده است که حدود ۷۰درصد آنها، مواد فسادپذیر هستند. موادی که برای بازیافت و بازگشت به چرخه مصرف مستلزم صرف هزینه‌های بسیار است. این بازگشت به چرخه مصرف دوباره نیز برای هر نوع از انواع پسماند روایتی جداگانه دارد. «مصطفی دینی»، سرپرست معاونت خدمات شهری و محیط‌زیست شهرداری منطقه، در این‌باره می‌گوید: «ایستگاه پردازش و بازیافت پسماند منطقه از جمله ایستگاه‌های فعال پردازش پسماند تهران است که پسماندها را از منظر وضعیت فیزیکی، کاربرد اصلی، مواد تشکیل‌دهنده، ویژگی‌های فیزیکی، منشأ پیدایش و ایمنی به خوبی جمع‌آوری، تفکیک، پردازش و بازیافت می‌کند. روزانه بیش از ۳۷۰ هزار کیلوگرم زباله جمع‌آوری می‌شود. این حجم از زباله در ایستگاه با دقت تفکیک می‌شوند.»
- کاغذ، «سلطان» پسماندها
بسیاری از کارشناسان حوزه پسماند از «کاغذ» و «مقوا» به‌عنوان «سلطان پسماند» یاد می‌کنند. پسماندی که اگر به درستی وارد چرخه بازفرآوری نشود، با قطع درختان، محیط‌زیست و طبیعت، دچار مرگ زودهنگام می‌شود. دینی همچنین می‌افزاید: «بیشترین حجم کاغذ و مقوا از محله «استاد معین» با توجه به اماکن اداری و تجاری بسیار، جمع‌آوری می‌شود. پسماندهای کاغذی پس از تفکیک در ایستگاه پردازش به کارخانه‌های جعبه و کارتن‌سازی انتقال می‌یابند. البته صنعت بازیافت کاغذ در ایران با مشکلاتی مانند پایین بودن کیفیت اغلب کاغذهای تولیدی، ناصاف بودن سطح مقواها به سبب پرس‌های نادرست، فقدان تکنولوژی و تجهیزات کارتن‌سازی مواجه است. جعبه‌های مواد غذایی از شیرینی و شکلات گرفته تا فست‌فود و لوازم مختلف از بازیافت دوباره کاغذها تولید می‌شوند.»
- از پلاستیک تا تایرهای فرسوده
سرپرست معاونت خدمات شهری و محیط‌زیست شهرداری منطقه، درباره انواع پلاشتیک‌های بازیافتی می‌گوید: «بیش از ۱۵ نوع پلاستیک در شهر تولید می‌شود که گروه پسماندهای «پت» (بطری‌های آب معدنی و نوشابه) بیشترین فراوانی تولیدی در محله‌های ۹ گانه منطقه را دارند. پلاستیک‌ها پس از جداسازی به کارخانه‌های همجوار فرستاده و پس از فشرده‌سازی برای تبدیل به الیاف، ایزوگام، کفپوش‌های سالنی و خودرو و البته ظروف پلاستیکی منتقل می‌شوند. فلزات رنگی و آهن‌آلات نیز دوباره ذوب می‌شوند تا در صنعت در و پنجره‌سازی و لوازم فلزی سبک استفاده شوند. البته پسماند قوطی‌های نوشیدنی مانند انواع آبمیوه که در منطقه ۹ در شرایط «کرونا» یی کاهش چشمگیری داشته است، به شمش آهن تبدیل می‌شوند تا با فروش به کارخانه‌های قوطی‌سازی به مصرف دوباره برسند. تایرهای فرسوده نیز یا از سوی هنرمندانی مستقیم از ایستگاه پردازش پسماند منطقه خریداری می‌شوند تا با رنگ‌آمیزی و خلاقیت تبدیل به بهترین‌ها از دورریختنی‌ها شوند و یا به کارخانه‌هایی حوالی «بوئین‌زهرا» فروخته می‌شوند تا کفپوش سالن‌های ورزشی شوند.»
- پسماند نان دوباره بر سر سفره ما
دینی درباره پسماند نان نکته جالبی برایمان می‌گوید: «پسماند نان خشک، یکی از بیشترین پسماندهای جمع‌آوری شده در منطقه ۹ با توجه به الگوی تغذیه‌ای اهالی است که بیش از ۷۰درصد آنها، نان را در اغلب وعده‌های غذایی استفاده می‌کنند. روایت پسماند نان‌های خشک، پیچیدگی‌هایی دارد. چراکه بسیاری از کارشناسان بهداشت براین‌باورند که فرایند کپک‌زدگی نان‌ها از مبدأ آغاز می‌شود. این یعنی اگر نان خشک کپک زده پس از جداسازی در ایستگاه پردازش به کارخانه‌های تولید غذای طیور و دام برسد و دام از آنها تغذیه کند و انسان نیز از فرآوری‌های دامی مصرف کند، به‌گونه‌ای انواع بیماری‌های ویروسی و میکروبی به انسان منتقل می‌شود. در منطقه ۹ بیش از ۳۰درصد از نان‌های خشک جمع‌آوری شده، کپک زده هستند که توسط کارگران ایستگاه پردازش از سایر پسماندهای نان خشک جدا می‌شوند تا از بروز آلودگی‌های احتمالی جلوگیری شود.»
- خرده شیشه‌های پر مصرف
شیشه‌ها یکی دیگر از انواع زباله‌های بازیافتی است که با توجه به شفافیت و رنگشان، جداسازی و به کارخانه‌های شیشه‌سازی ارسال می‌شوند. شیشه‌ها در کارخانه، خرد وریز و دوباره در کوره‌ها ذوب خواهد شد تا در جریان بازفرآوری به محصولات جدید از جنس همان شیشه تبدیل شوند. البته کاربردهای دیگری هم می‌توان برای شیشه‌های بازیافتی از جمله فایبرگلاس، پشم شیشه، آسفالت، صنعت خودروسازی و دستگاه‌های ماسه‌پاشی تعریف کرد.
- ضرورت وجود تکنولوژی و تخصص در پسماند
«محمدرضا کشاورز»، فعال صنعت پسماند، درباره تخصصی بودن فعالیت در حوزه پسماند، می‌گوید: «صنعت پسماند و باز تولید چون به سلامت و بهداشت افراد ارتباط مستقیم پیدا می‌کند باید با تخصص، تکنولوژی و تجهیزات همراه باشد. برای مثال، اجرای مراحل بازیافت از جداسازی گرفته تا شست‌وشو، آبگیری و آسیاب کردن باید با توجه به استانداردها انجام پذیرد چراکه کوچک‌ترین خلل در مراحل یا نادرستی هریک از آنها بر کیفیت و بهداشت محصولات بازتولید شده تأثیری منفی دارد که می‌تواند چرخه بازیافتی معیوبی را به وجود آورد.»
- ۱۲۷ هزار و ۹۱۵کیلوگرم کاغذ و مقوا ماهانه در محله‌های منطقه تولید می‌شود که عنوان بیشترین حجم پسماند منطقه را به خود اختصاص داده است.
محله شمشیری بیشترین و محله استادمعین کمترین پسماند را تولید می‌کنند.
- ۲۰۰ کیلوگرم پسماند الکترونیکی عنوان کمترین پسماند تولیدی منطقه است.
عنوان گران‌ترین پسماندها به‌ترتیب به فلزات رنگی، پت و پلاستیک اختصاص دارد.
- ۲۲ رتبه منطقه در تولید زباله بین مناطق ۲۲گانه پایتخت است.