همشهری آنلاین_سارا جعفرزاده: براساس استانداردهای سازمان آتش‌نشانی، هر ساختمانی باید استاندارهای لازم ایمنی را داشته باشد تا بتوان آن ساختمان را ایمن دانست. به همین دلیل، این سازمان با همکاری ستاد بحران شهرداری مناطق، برای ساختمان‌های ناایمن «دستورالعمل ایمنی» صادر می‌کند که مالک و ذینفع را مجاب به رعایت موارد ایمنی می‌کند. در این خصوص، در محدوده منطقه ۱۵ یکی از عواملی که باعث کاهش ضریب ایمنی برخی ساختمان‌ها شده، موضوع «تغییر و تبدیل کاربری غیرمجاز» است که اکنون مدیریت شهری به‌صورت جدی با آن برخورد می‌کند. در گزارش زیر، بیشتر با مصادیق تغییر کاربری در منطقه ۱۵ آشنا می‌شوید که این روزها به یکی از معضلات در این بخش از شهر تبدیل شده است. .
یکی از اقداماتی که سازمان آتش‌نشانی برای ایمن‌سازی ساختمان‌ها و جلوگیری از بروز حوادث انجام می‌دهد شناسایی اماکن و ساختمان‌های ناایمن در شهراست.
در منطقه ۱۵ هم به همین صورت کار شناسایی ساختمان‌ها و اماکن انجام شده است. «علی یزدانی» رئیس ستاد بحران شهرداری منطقه ۱۵ در این‌باره می‌گوید: «برای کاهش حوادث و حریق، سازمان آتش‌نشانی اماکن و ساختمان‌های ناایمن این منطقه را شناسایی کرده که بعد از این مرحله، برای آنها «دستورالعمل ایمنی» صادر می‌شود.
این دستورالعمل به ستاد بحران ارجاع شده و در نهایت ما آن را در اختیار شهرداران نواحی قرار می‌دهیم که از طریق کارشناسان مستقر در نواحی این دستورالعمل را با هدف رعایت موارد ایمنی به مالکان یا ذینفعان ابلاغ می‌کنند.» یزدانی می‌افزاید: «۳ اخطار برای ایمن‌سازی و رفع خطر به مالک ابلاغ می‌شود که اگر مشکلات ایمنی ساختمان در یک بازه زمانی مشخص رفع نشده باشد، اقدام حقوقی صورت می‌گیرد.»
- بافت فرسوده و حوادث
منطقه ۱۵، ۷ ناحیه شهرداری دارد که در برخی از آنها امکان بروز حوادث مختلف بیش از نواحی دیگر است. یزدانی با اشاره به بافت فرسوده در برخی نواحی این‌گونه توضیح می‌دهد: «ما در نواحی یک و ۲ منطقه ۱۵ با بافت فرسوده روبه‌رو هستیم. همچنین در ناحیه یک به دلیل نوع خاک، امکان فرونشست زمین و فروریزش ساختمان‌ها وجود دارد.»
رئیس ستاد بحران شهرداری منطقه ۱۵ با اشاره به وجود ساختمان‌های ناایمن در ناحیه یک به دلیل قدمت و فرسودگی بناها می‌گوید: «ناحیه یک شهرداری منطقه ۱۵ به دلیل قدمت و فرسودگی ساختمان‌های قدیمی و ناایمنی دارد که همواره در حال شناسایی آنها هستیم. یکی از معابری که ساختمان‌های قدیمی و ناایمن دارد، خیابان شهرزاد است که ایمن‌سازی آن به دلیل وجود کارگاه‌های سنگبری، بیمارستان مهدیه، مراکز مختلف تجاری و حجم تردد بالای خودرو و شهروندان از اهمیت بالایی برای ما برخوردار است.»
- کاهش ضریب ایمنی ساختمان
یکی از مواردی که ضریب ایمنی ساختمان‌های مسکونی را کاهش می‌دهد، تغییر کاربری‌های غیرمجاز توسط برخی مالکان است. یزدانی در این‌باره می‌گوید: «تغییر کاربری غیرمجاز در ایجاد حوادث نقش زیادی دارد که شهرداران نواحی و معاونت شهرسازی در صورت مشاهده تغییر کاربری غیرمجاز با این موضوع به‌صورت قانونی برخورد می‌کنند.
اما از طرفی بحث اقتصاد را هم در این مسئله باید در نظر گرفت. تصور کنید مالکی که راهی برای امرار معاش ندارد مجبور می‌شود که طبقه منفی ملک مسکونی خود را به کارگاه یا هر صنفی دیگری اجاره دهد تا بتواند امورات خود را بگذراند. البته ما با این اقدام موافق نیستیم، چون در صورتی‌که حادثه‌ای رخ دهد تمام ارگان‌ها به خاطر یک غفلت از سوی یک مالک درگیر خواهند شد اما بالطبع نواحی نسبت به این موضوع اشراف دارند و باید با جدیت در این زمینه اقدامات پیشگیرانه را انجام دهند.»
- مشکل تبدیل و تغییر کاربری در صدر
بیشترین پیام ثبت شده در سامانه نظارت همگانی ۱۸۸۸ شهرداری منطقه ۱۵ در سال گذشته مربوط به مشکلات ایجاد شده برای شهروندان توسط مالکانی است که تغییر کاربری به‌صورت غیرمجاز انجام داده‌اند. بنا به گزارش‌های میدانی، بیشترین تغییر کاربری در نواحی ۳، ۲ و یک دیده می‌شود.
در این میان، یکی از مواردی که شهروندان در ناحیه ۳ از آن همواره گله‌مند هستند، فعالیت صنوف زیرزمینی است. در واقع، برخی از مالکان خانه‌های ویلایی در نقاط مختلف کیانشهر زیرزمین یا پارکینگ ملک خود را به صنوف مختلف اجاره داده‌اند. «کامران همایونی» رئیس سامانه نظارت همگانی ۱۸۸۸ شهرداری منطقه ۱۵ در خصوص تغییر و تبدیل کاربری‌های غیرمجاز می‌گوید: «تغییر و تبدیل کاربری غیرمجاز از مهم‌ترین مشکلات این منطقه است و بیشترین پیام‌ها در این زمینه دیده می‌شود.»
- تغییر کاربری، بلای جان کیانشهر
یکی از محله‌های منطقه ۱۵ که با موارد زیادی از تغییر و تبدیل کاربری مواجه است، محله کیانشهردر ناحیه ۳ شهرداری منطقه ۱۵ است. «نورالدین باقرفام» دبیر شورایاری محله کیانشهر جنوبی در این‌باره می‌گوید: «یکی از مشکلاتی که سال‌هاست اهالی کیانشهر با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، تغییر کاربری غیرمجاز املاک مسکونی توسط برخی مالکان است. در خیابان‌های ابراهیمی، امامی و صالحی خانه‌های ویلایی وجود دارند که مالکان آنها پارکینگ یا زیرزمین خود را به صنوف مختلف از جمله قهوه‌خانه‌ها، کارگاه‌های خیاطی و صنوف پر سر و صدا اجاره داده‌اند. همین تغییر کاربری غیرمجاز ضریب ایمنی ساختمان‌ها را کاهش داده و همسایگان را هم درگیر حوادث احتمالی کرده است. این درحالی است که یک زیرزمین در یک طبقه منفی ظرفیت تبدیل شدن به یک قهوه‌خانه را ندارد، چون در صورت بروز حادثه امدادرسانی به آن مکان دشوار است.»
- مشکلات قهوه‌خانه‌های زیرزمینی
«معین همراهی» یکی از اهالی محله کیانشهر درباره فعالیت قهوه‌خانه‌ها در محله کیانشهر و پیامدهای آن می‌گوید: «وقتی فعالیت برخی قهوه‌خانه‌ها در املاکی که تغییر کاربری غیرمجاز داده‌اند، به شکل زیرزمینی ادامه پیدا می‌کند و کمتر کسی متوجه فعالیت آن می‌شود، علاوه بر موضوع ناایمن بودن این مکان‌ها، مسئله نگرانی برخی خانواده‌ها را هم در پی دارد چون آنها از تبعات حضور فرزندان خود در چنین مکان‌های زیرزمینی چندان آگاه نیستند و ممکن است هر حادثه ناگواری در چنین مکان‌های دور از چشم اهالی اتفاق بیفتد.» این شهروند در ادامه یادآوریم می‌کند: «خاطرم هست چند سال پیش در یکی از همین قهوه‌خانه‌های زیرزمینی آتش‌سوزی اتفاق افتاد. مسئولان مربوطه باید به‌صورت جدی بر تغییر کاربری‌ها نظارت داشته باشند تا شاهد اتفاقات جبران‌ناپذیر نباشیم.»
- تخلف اضافه بنا
یکی از مواردی که در شهرداری به‌عنوان تغییر کاربری غیرمجاز از آن یاد می‌شود. تخلفات ساختمانی یا اضافه کردن بنا توسط مالک است. «مهدی عبدالحسینی» شهردار ناحیه ۲ شهرداری منطقه ۱۵ در این‌باره می‌گوید: «در ناحیه ۲ موارد زیادی از تغییر کاربری مشاهده می‌شود. از جمله تغییر کاربری از مسکونی به تجاری، تجاری به مسکونی، اما مورد دیگری که از آن هم به‌عنوان تغییر کاربری یاد می‌شود، اضافه کردن یک طبقه؛ نیم طبقه یا یک اتاق روی سازه اصلی ساختمان است. طبعاً در این شرایط ما از این اقدامات غیراصولی با ابلاغ چند بار اخطار جلوگیری می‌کنیم. متأسفانه عده‌ای از شهروندان در هنگام جلوگیری از اقدامات غیراصولی آنها به نیروهای شهرداری می‌گویند ملک شخصی است و خودمان در این زمینه تصمیم گیرنده هستیم. این تصور و برداشت با استانداردها و اصول شهرسازی همخوانی ندارد و شهروندان باید در هنگام تغییر کاربری‌ها، به مسئولان و کارشناسان شهری اطلاع دهند و از نظر کارشناسان شهری و همچنین قوانین شهرسازی پیروی کنند.»
- تعاریف کاربری و تغییر کاربری
در تعریف مختصر به نحوه استفاده از یک ملک، کاربری می‌گویند. تغییر کاربری یا تغییر بهره‌برداری هم عبارت است از استفاده از ساختمان، بعد از ساخت، غیر از آنچه در محتوای طرح و پروانه ساختمان قید شده است. رایج‌ترین تخلفات تغییر کاربری مربوط است به دایر کردن واحدهای تجاری در مناطق غیرتجاری و بهره‌برداری از ساختمان‌های مسکونی به‌صورت اداری یا تجاری.
- فعالیت کارگاه‌های عروسک‌سازی و خیاطی
شهرداری به دلیل مسائل ایمنی روی موضوع تغییر کاربری در محله‌های بافت فرسوده حساس‌تر است. عبدالحسینی با یادآوری این موضوع، تأکید می‌کند شهرداری ناحیه در محله‌هایی از جمله اتابک و هاشم‌آباد با تغییر کاربری بسیاری مواجه است. او با اشاره به صنوفی که در واحدهایی با کاربری غیرمجاز فعالیت می‌کنند، می‌افزاید: «در محله‌هایی که بافت فرسوده و قدیمی دارند، از جمله اتابک و هاشم‌آباد تغییر کاربری به‌صورت غیرمجاز زیاد دیده می‌شود. املاک مسکونی که طبقات منفی یا پارکینگ خود را به کارگاه‌های عروسک سازی، خیاطی یا کارگاه‌های تولیدی مختلف اجاره می‌دهند و با توجه به قدیمی بودن ساختمان، مسائل ایمنی در آنها رعایت نمی‌شود. اغلب این ساختمان‌ها سیستم اطفا حریق ندارند و در نهایت با یک بی‌احتیاطی‌کوچک هزاران اتفاق در این واحدها از جمله آتش‌سوزی، اتصال برق و... اتفاق می‌افتد.»
- سهل انگاری در اعلام تغییر کاربری
در حالت عادی هر مالکی که ملک مسکونی‌اش طبقه منفی یا پارکینگ دارد نمی‌تواند تغییر کاربری بدهد و باید با مراجعه به شهرداری اعلام تغییر کاربری کند تا کارشناسان با بازدید از ملک تشخیص دهند که ملک قابلیت تغییر کاربری دارد یا خیر. البته در شرایطی هم که یک ملک قابلیت تغییر کاربری داشته باشد،
به دلیل اینکه مالک باید مجوز تغییر کاربری از مسکونی به تجاری بگیرد و متحمل هزینه شود، از این کار امتناع می‌کند و ترجیح می‌دهد به‌صورت غیرقانونی تغییر کاربری غیرمجاز انجام دهد و کاربری ملک خود را از مسکونی به تجاری تبدیل کند. در صورتی‌که شهرداری نواحی متوجه تغییر کاربری ملک شوند بعد از ابلاغ چند مرحله اخطار، به‌صورت حقوقی و قضایی پرونده تغییر کاربری پیگیری می‌شود و در نهایت منجر به پلمب بخش تجاری ملک می‌شود.
- شناسایی ساختمان‌های ناایمن و اماکن پرخطر
ساختمان‌های ناایمن و پرخطر در محدوده منطقه ۱۵ طی ۲ ماه گذشته برای پیشگیری از خطرات احتمالی و اجرای تمهیدات لازم شناسایی شده است. «علی یزدانی» دبیر و مسئول هماهنگی ستاد بحران شهرداری منطقه ۱۵ در این‌باره می‌گوید: «سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران با هدف ایمن‌سازی ساختمان‌های مسکونی، تجاری، اداری و خدماتی نا ایمن و پر خطر شهر، ۲۵۶ دستورالعمل ایمنی صادر کرده است.»
او ادامه می‌دهد: «برای رفع خطرات احتمالی، کارشناسان امور بحران نواحی ۷گانه، دستورالعمل‌های ایمنی را برای رعایت موارد ایمنی در ۳ مرحله به‌صورت اخطار برای رفع خلاف به مالک یا ذینفع ابلاغ کرده‌اند.» یزدانی درباره عدم تمکین برخی مالکان در این‌باره می‌افزاید: «برای اماکن تجاری که از دستورالعمل ارسالی تمکین نکنند، از طریق اداره حقوقی شهرداری نسبت به توقف فعالیت اخطار صادر می‌شود.
همچنین برای ساختمان‌های مسکونی این موضوع از طریق معاونت شهرسازی و معماری به‌صورت جدی پیگیری می‌شود تا از صدور مفاصا حساب نوسازی و پایان کار جلوگیری شود.» یزدانی به اقدامات صورت گرفته برای شناسایی ساختمان‌های ناایمن هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «برگزاری جلسه کمیته ایمنی و تشکیل کمیسیون، برگزاری مانورهای متعدد با همکاری اورژانس، آتش‌نشانی و دیگر سازمان‌های زیربط، برگزاری دوره‌های آموزشی مدیریت بحران برای شهروندان و اجرای طرح مدرسه آماده با محوریت مقاوم‌سازی و آموزش دانش‌آموزان از این جمله اقدامات ستاد بحران شهرداری منطقه ۱۵ است.»