همشهری آنلاین _ مریم قاسمی : تنوع این بازی‌ها که بین اقوام مختلف رواج داشته، به مثابه بخشی از هویت و اصالت اقوام ایرانی، در طول زمان از نسلی به نسل دیگر منتقل شده‌اند. شاید تصور کنیم که بازی‌های بومی و محلی فقط جنبه تفریح و سرگرمی دارند و در نهایت اوقات فراغت آدم‌ها را پر می‌کنند، اما «رضا کنگرانی» مدیر اداره ورزش شهرداری منطقه ۱۶ برخلاف این نظرها تأکید می‌کند که کارکرد اصلی این نوع بازی‌ها ورزش و تندرستی بوده و در وهله دوم برای بهینه‌سازی اوقات فراغت شهروندان کارکرد دارند.
به گفته مدیر اداره ورزش شهرداری منطقه ۱۶ بیشتر بازی‌هایی که از زمان گذشته به نسل امروز به یادگار رسیده سالم، پرهیجان و پر تب و تاب هستند و باعث می‌شوند شهروندان علاوه بر فعالیت بدنی و تحرک جسمانی از قوه ذهن و هوش خود در رقابتی سالم و سودمند استفاده کنند. «رضا کنگرانی» عقیده دارد کودکان و نوجوانان که امروز به دلیل شیوع بیماری کرونا خانه‌نشین شده‌اند و به‌صورت مجازی تحصیل می‌کنند، با انجام این نوع بازی‌های ساده روحیه تازه‌ای پیدا کنند و نقش‌های متنوع اجتماعی را بهتر بیاموزند.
بر همین اساس یکی از برنامه‌های ویژه اداره ورزش شهرداری منطقه ۱۶ طرح احیای بازی‌های بومی و محلی در محله‌ها به‌صورت آموزش‌های مجازی با هدف آشنایی شهروندان با فرهنگ اقوام و قومیت‌های مختلف است. نمونه‌ای از این برنامه‌های آموزشی در محوطه بوستان‌ها ضبط شده و از طریق گروه‌های اجتماعی دراختیار شهروندان قرار می‌گیرد.
- زنده کردن بازی‌ها در خانه‌ها
بیشتر بازی‌های بومی و محلی ابزار و وسایلی ساده و ارزانی دارند مثل پارچه، کش، طناب، دستمال یا تکه‌ای سنگ و چوب تا بتوان بازی‌هایی مثل «یک قل دو قل»، «ترکه بازی یا چوب بازی»، «ترنا بازی یا کمربندبازی»، «کش بازی»، «الک دولک» و «هفت سنگ» را انجام داد. برخی از بازی‌های سنتی و قدیمی هم خیلی ساده ترند و هیچ ابزار و وسایلی نمی‌خواهند، مثل «عمو زنجیرباف»، «گرگم به هوا»، «آسیاب بچرخ می‌چرخم»، «بالا بلندی»، «گرگم و گله می‌برم»، «شاه و وزیر»، «زو یا کبدی»، «نجات بازی» و... که البته بین نسل کنونی تا اندازه‌ای مهجور و فراموش شده‌اند.
«محمدمهدی پورآقایی»، معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهردار منطقه ۱۶ به افزایش و هجوم انواع اسباب‌بازی‌های الکترونیکی و رایانه‌ای در فضای مجازی و اینترنت و آثار مخرب آنها اشاره می‌کند و می‌گوید: «این‌گونه اسباب‌بازی‌ها هیچ سنخیتی با هویت و فرهنگ ملت ما ندارند و البته باعث بروز مشکلات و آسیب‌هایی هم می‌شوند که کم تحرکی و تنبلی، برخورداری از روحیه پرخاشگری و انتقام و... از جمله این آسیب‌هاست. در شرایط کنونی باید تلاش کنیم تا بازی‌های بومی و محلی را به نوعی در خانه و زندگی شهروندان زنده کنیم.»
- آموزنده و جذاب
مسئولان اداره ورزش شهرداری منطقه ۱۶ فضاهای مناسبی را برای ضبط فیلم‌های کوتاه از بازی‌های بومی و محلی انتخاب می‌کنند تا اهالی ساکن در محله‌های مختلف بتوانند به راحتی از آنها استفاده کنند. «نازنین جلالی» از کارمندان بازنشسته اداره آموزش و پرورش منطقه ۲۰ است که همراه با نوه‌اش «تینا باقری» در پیاده‌رو خیابان شهید وفایی قدم می‌زند و دیدگاهش را درباره بازی‌های بومی و محلی این‌گونه بیان می‌کند: «این‌گونه آموزش‌های مجازی که با خودش بار فرهنگی و اجتماعی دارد، برای همه نسل‌ها خیلی جذاب و آموزنده است.
متأسفانه فرزندان و نوه‌های ما بازی‌هایی مثل «کش بازی»، «طناب بازی»، «عمو زنجیرباف» و... را فراموش کرده‌اند یا فرصت و زمانی برای انجام این بازی‌های شادی آفرین ندارند. خیلی از این بچه‌ها مدام سرشان به تلفن‌های همراه گرم است و با بازی‌های اینترنتی خشن و بی‌محتوا وقت می‌گذرانند. برگزاری این برنامه‌ها در شبکه‌های مجازی باعث می‌شود تا نسل جدید با چنین بازی‌های سالمی آشنا شوند.»
- تقویت روحیه تعاون و همکاری
«محمد دانایی فرد» یکی از شهروندان ساکن محله نازی‌آباد می‌گوید: «زمانی که کودک و نوجوان بودیم، همین بازی‌ها را در کوچه یا حیاط خانه انجام می‌دادیم، اما حالا همه خانه‌ها آپارتمان شده و بچه‌ها نمی‌توانند این بازی‌ها را در خانه‌های قوطی کبریتی انجام دهند. به عقیده من اجرای چنین برنامه‌هایی می‌تواند تا اندازه‌ای این کمبودها را جبران کند. بچه‌ها با یادگیری و انجام این بازی‌ها روحیه تعاون، همکاری و مشارکت پیدا می‌کنند که در آینده این موضوع خیلی به کارشان خواهد آمد. امیدوارم شیوع ویروس کرونا در کشورمان تمام شود تا دوباره بازی‌های بومی و محلی در کوچه و خیابان‌ها راه بیفتد.» به عقیده او برپایی جشنواره‌های بومی و محلی در محله‌ها باعث غنی‌سازی اوقات فراغت شهروندان و دانش‌آموزان می‌شود و آنها را از بازی‌های مخرب و آسیب آفرین رایانه‌ای دور می‌کند.
- بچه ها، زندگی را در بازی تجربه می کنند
مدیر اداره روابط‌عمومی شهرداری منطقه ۱۶ که سال‌ها در حوزه ورزش و تربیت‌بدنی تلاش کرده و دارای تجربه است، می‌گوید: «بازی‌های بومی و محلی به‌عنوان گنجینه‌ای از فرهنگ و تمدن کهن اقوام ایرانی در دنیا نمونه و مشابهی ندارند. علاوه بر این نشاط، شادابی و طراوت را به جامعه تزریق می‌کنند. این بازی‌ها که از گذشته‌های دور در میان اقوام مختلف رایج بوده، دارای ارزش‌های انسانی و اخلاقی است که باید تلاش کنیم به نسل جدید انتقال پیدا کند.»
«روح‌الله‌دلیری» ادامه می‌دهد: «بسیاری از والدین فکر می‌کنند که بازی فقط برای پرکردن اوقات فراغت کودکان و نوجوانان و ایجاد سرگرمی است، اما این‌طور نیست چراکه بخش زیادی از تجربه زندگی و تجربه کودکان و نوجوانان با این بازی‌ها به دست می‌آید. در واقع کودکان در بازی، نقش‌های مختلفی را تجربه می‌کنند که در آینده به دردشان می‌خورد، مثل تجربه‌های شکست و پیروزی، استقلال، عزت نفس و به دست آوردن مهارت‌های اجتماعی، احترام به دیگران، کنترل خشم، صبر و... از جمله مسائلی است که بچه‌ها در این بازی‌ها می‌آموزند.»
وی با بیان این نکته که بچه‌های امروزی بسیار باهوش و مستعد یادگیری هستند می‌گوید: «معمولاً اگر این آموزش‌ها که به شکل مجازی یا حضوری انجام می‌شود، جاذبه داشته باشد، بچه‌ها این بازی‌های بومی و محلی را خیلی زود یاد می‌گیرند و به حافظه می‌سپارند مثل بازی «عمو زنجیرباف»، «دزد و پلیس»، «گرگ و گله»، «کش بازی» و...»
دلیری در پایان صحبت‌هایش از اهمیت سنت‌ها و آیین‌های قدیمی صحبت می‌کند و می‌گوید: «ما باید این سنت‌ها و آیین‌ها را حفظ کنیم زیرا باعث می‌شود حس کنیم متعلق به یک فرهنگ و سرزمین و قومیت هستیم. در شرایط کنونی و با تحولات پرشتاب جهان و همچنین توسعه شهرنشینی که منجر به نابودی تنوع‌های فرهنگی و حتی گرایش اقوام و گروه‌های اجتماعی می‌شود، احیای بازی‌های بومی و محلی می‌تواند بسیار تأثیرگذار باشد.»