همشهری آنلاین _ فاطمه عسگری نیا: نقاطی که عمدتاً یا میراث به جامانده پروژه‌های شهرسازی و عمرانی هستند یا حاصل نوسازی بافت فرسوده و عقب‌نشینی ساختمان‌ها و امروز به محلی امن برای رفتارهای پرخطر اجتماعی و آسیب‌های اجتماعی تبدیل شده‌اند. گلایه مردم از نقطه بزرگ و بی‌دفاع شهری در حاشیه نواب، زیر پل کمیل، ما را به خیابان خوشیاران جنوبی برد تا در این‌باره گزارشی تهیه کنیم.
«شب‌ها کسی جرئت نمی‌کند از سمت خیابان نواب از این گذر خود را به محله مخصوص و خرمشهر برساند. پلکان تاریک و طولانی و حضور معتادان متجاهر و افراد آسیب دیده اجتماعی، امنیتی برای شهروندان باقی نگذاشته است.» صحبت‌های مردم با این گلایه شروع می‌شود. علی قربانی یکی از ساکنان برج ارغوان است. دیوار پشت ساختمانی که او در آن زندگی می‌کند رو به این نقطه بی‌دفاع شهری است. او می‌گوید: «این نقطه از دید همه پنهان است. به خاطر همین است که اغلب اوقات این محدوده به محل دپوی زباله‌ها تبدیل می‌شود.» با دست اشاره‌ای به دیوارهای سوخته و دود گرفته این عرصه گسترده می‌کند و می‌گوید: «این نقطه یک زمین بلاتکلیف شهری است که می‌تواند به یک پاتوق شهری مناسب تبدیل شود یا حداقل محلی برای بازی کودکان باشد، اما تبدیل به محفل معتادان متجاهر و بی‌خانمان‌ها شده است.»
حرف‌های علی را همسایه دیگری ادامه می‌دهد: «چند روز دیگر که هوا سردتر شود، این نقطه به پناهگاه معتادان تبدیل می‌شود. آتش روشن می‌کنند، مواد مصرف می‌کنند و بچه‌های ما از پنجره اتاق‌ها به نظاره این صحنه‌ها می‌نشینند.»
زهرا نیکفام می‌گوید: «اینجا به جزیره فراموش شده منطقه ۱۱ تبدیل شده. نه به نظافتش رسیدگی می‌شود، نه کسی به روشنایی و رفع عیوب شهری آن توجه می‌کند. پلکان طولانی در شب بسیار ناامن است و بانوان محله جرئت تردد از این نقطه را ندارند. ظلمات نخستین پله‌ها امکان بروز هر حادثه را برای آنها به همراه دارد. از سوی دیگر، بارها و بارها سارقان و زورگیران، با بهره‌گیری از تاریکی این نقطه، عابران را مورد حمله قرار داده‌اند.»
جلال صادقی یکی دیگر از اهالی خیابان خوشیاران جنوبی می‌گوید: «دیوارهای کثیف، دودزده و سیمای شهری زشت در کنار شرایط نامناسب این فضا باعث شده تا مردم هر روز وحشت بیشتری از این نقطه داشته باشند.»
او ادامه می‌دهد: «با هدف حل مشکلات محله، با درخواست ایجاد یک فضای تفریحی و سرگرمی برای کودکان و سالمندان به مسئولان محله مراجعه کرده‌ایم و هر بار با این توضیح که زمین لازم را در اختیار ندارند و تراکم ساختمانی این اجازه را نمی‌دهد روبه‌رو شده‌ایم. این در حالی است که این فضا بهترین نقطه برای ایجاد یک پاتوق محلی است. به راحتی می‌توان در آن باغچه زد، گلکاری کرد و لوازم ورزشی و بازی برای بچه‌ها تدارک دید.» کیانوش محرابی، یکی دیگر از اهالی و از ساکنان برج ارغوان، می‌گوید: «برخی به خیال اینکه این زمین پشت ساختمان واقع شده و در معرض دید نیست، زباله‌هایشان را پشت ساختمان می‌ریزند. این وضعیت در شرایط شیوع ویروس کرونا سلامتی خانواده‌ها را به شدت تهدید می‌کند.»
- رفع نقاط بی‌دفاع شهری هماهنگی بین دستگاهی می‌خواهد
معاون اجتماعی و فرهنگی شهردار منطقه ۱۱ در این‌باره می‌گوید: «نقاط بی‌دفاع شهری جزء لاینفک هر جامعه شهری است. نقاطی که‌گاه در سایه فرسودگی منطقه‌ای به وجود می‌آید، گاه در سایه اجرای طرح‌های توسعه شهری. بنابراین نمی‌توانیم هرگز ادعا کنیم که می‌توان سایه سنگین این بسترهای آسیب‌زا را از سر جامعه کم کرد. منطقه ۱۱ شهر تهران هم که یکی از منطقه‌های قدیمی شهر تهران است، از این قضیه مستثنا نبوده و نیست. منطقه‌ای که باید هم در بخش بافت فرسوده شاهد فضاهای بی‌دفاع شهری باشد، مانند خانه‌های متروکه رهاشده، هم در سایه اجرای پروژه‌های عمرانی، مانند مشکلاتی که امروز در کنار ستون‌های پل جوادیه شاهد هستیم.»
محمدجواد رشیدی اضافه می‌کند: «یکی از مهم‌ترین برنامه‌های ما در حوزه ساماندهی فضاهای بی‌دفاع شهری، مخصوصاً در بخش املاک رهاشده، تبدیل این املاک به مجموعه‌های پویا و شادی است که می‌تواند یا بستر اشتغالزایی و کارآفرینی را فراهم کند یا زمینه انجام دیگر فعالیت‌های اجتماعی را. اما نکته مهمی که در این بخش‌گاه با آن روبه‌رو می‌شویم همان قصه تکراری بوروکراسی و ناهماهنگی دستگاه‌های اجرایی برای رفع نواقص این مراکز است.
البته این مشکل فقط در تبدیل املاک رهاشده وجود ندارد، بلکه ما در بخش‌های دیگر هم با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم. از جمله مشکلاتمان در این بخش، ضرورت تأمین روشنایی در برخی نقاط است؛ مشکلی که‌گاه ماه‌ها طول می‌کشد تا با اداره برق برای رفع کردنش به توافق برسیم. بنابراین، در یک کلام باید گفت که رفع نقاط بی‌دفاع شهری‌کاری محال و نشدنی نیست، اما نیازمند همگرایی دستگاه‌های اجرایی دخیل است. باید بوروکراسی‌های زائد را حذف و زمینه تحقق نتایج مثبت در این حوزه را فراهم کرد.»
- نقاشی دیواری و زیباسازی این محدوده اولویت ماست
رئیس اداره زیباسازی شهرداری منطقه ۱۱ در این‌باره می‌گوید: «ساماندهی این نقطه شهری از اولویت‌های شهرداری منطقه است و به‌زودی کار نقاشی دیواری و زیباسازی این محدوده در قالب طرح های کوچک مقیاس محلی در منطقه اجرا می‌شود.»
اشکان بیات می‌افزاید: «تأمین روشنایی پلکان، پاکسازی محل از لوث دیوارسوختگی‌ها و برنامه‌ریزی برای ایجاد مبلمان شهری در این نقطه از اولویت‌های‌کاری ماست.» او ادامه می‌دهد: «اداره زیباسازی منطقه طرح‌های نورپردازی در میدان حر را به‌عنوان یکی از میدان‌های اصلی و ورودی شهر تهران در دستور کار خود قرار داده است.»