همشهری آنلاین_مژگان مهرابی: به‌ویژه برای ما تهرانی‌ها که کمتر از این نعمت خدادادی بهره‌مند می‌شویم. بارش باران هر انسان با ذوقی را به وجد می‌آورد.
اما وقتی باران پاییزی برای ساعت‌ها ببارد، آن هم سیل‌آسا، ماجرا کمی فرق می‌کند. آن زمان است که همین باران دوستداشتنی امکان دارد کوچه و خیابان‌های شهر را به دریاچه‌ای تبدیل کندکه دیدنش نه تنها خوشایند نیست، بلکه خاطر را مکدر می‌کند. چرایی‌اش هم به انواع ضایعات و پسماندی مربوط می‌شود که معمولاً در معابر پایتخت رها شده‌اند. راهبندان و ترافیک و نازیبا شدن چهره شهر از دیگر پیامدهای آبگرفتگی معابر است که شهروندان را از بارندگی دل‌زده می‌کند.
در چنین مواقعی معمولاً انگشت اتهام به سوی حوزه شهری نشانه می‌رود و کم‌کاری شهرداری را علت اصلی این اتفاق می‌دانند. در صورتی که اگر منصف باشیم، می‌بینیم خود ما هم در بروز آبگرفتگی معابر مقصریم. در این گزارش اقدامات دست‌اندرکاران حوزه خدمات شهری را برای جلوگیری از این مشکل در مناطق شرقی تهران جویا شدیم.
- زیرساخت‌های معابر اصلاح شده اند
منطقه ۱۳، محدوده بزرگی نیست اما به دلیل روانه شدن آب از مناطق شمالی و ارتفاعات دارآباد به این منطقه همیشه در محدوده خیابان پیروزی و دماوند با معضل آبگرفتگی مواجه بوده است. «مهدی صالح‌زاده» معاون امور شهری و محیط‌زیست، به شهروندان این منطقه مژده می‌دهد، با اقدامات انجام‌شده برای رفع مشکل آبگرفتگی از این پس شهروندان هنگام بارندگی با تجمع آب در معابر مواجه نخواهند شد.
او در این‌باره می‌گوید: «زیرساخت‌های لازم برای رفع موانع در هنگام بارندگی ایجاد شده است. در خیابان پیروزی، بزرگراه شهید یاسینی و زیرگذر شهید کلاهدوز که بیشترین حجم آبگرفتگی را داشتند، چاه‌های جذبی حفر کرده‌ایم. در محدوده ناحیه یک و ۲ که بافت فرسوده دارند، اختلاف سطح خیابان‌ها و کوچه‌ها را برطرف کرده‌ایم. از سوی دیگر، روزانه حوضچه‌های زباله‌گیر را بررسی و اقدام به پاکسازی آنها کرده‌ایم.»
صالح‌زاده متذکر می‌شود بسته شدن حوضچه‌های زباله‌گیر به دلیل ریختن زباله درنهرها، می‌تواند دردسرهای زیادی را برای حوزه خدمات شهری ایجاد کند. از دیگر اقدامات انجام شده، لایروبی چاه‌های جذبی و کانال پیروزی است که هر روز انجام می‌شود. به گفته این مسئول منطقه ۱۳، ۲ مسیل جاجرود وسرخه‌حصار را دارد که حجم زیادی از آب‌های سطحی را به مناطق جنوبی منتقل می‌کنند.
او می‌گوید: «کف مسیل سرخه‌حصار خاکی است و مرتب با بیل مکانیکی پاکسازی می‌شود. معابر منطقه برای رفع آبگرفتگی به پمپ‌های آب مجهز شده‌اند تا در صورت لزوم آب جمع‌شده را به کانال‌ها و مسیل‌ها هدایت کنند. در خیابان‌های پنجم نیروی هوایی، کلینی و دهقان، علاوه بر پمپ آب، نیروی انسانی هم مستقر است. صالح‌زاده معتقد است که شهروندان با جمع شدن آب در معابر انگشت اتهام را به سوی شهرداری می‌گیرند در صورتی که کم‌لطفی خودشان چنین دردسرهایی را به وجود می‌آورد. ریختن زباله در نهرها مسیر آب را سد و آب همراه با زباله را روانه خیابان‌ها می‌کند.
- برنامه هفتگی برای لایروبی نهرها و کانال‌ها
آبگرفتگی معابر معضلی است که در جای جای شهرمان رخ می‌دهد و خاص یک منطقه یا یک محله نیست. به‌خصوص مناطق شرقی تهران که به نوعی دروازه پایتخت به شمار می‌آیند از آنجایی که منطقه ۴ از قسمت شمالی با مناطق یک و ۳ است همین باعث می‌شود شاید آب مسیل‌ها و کانال‌ها از بالادست روانه منطقه ۴ شود.
شاید تا چندی پیش منطقه ۴ به‌طور جدی با معضل آبگرفتگی مواجه بود اما با اقدامات انجام‌شده از سوی حوزه خدمات شهری منطقه، آبگرفتگی به حداقل رسیده است. «حسن عرفانیان» مدیر اداره مسیل‌ها و قنوات منطقه درباره اقدامات انجام‌شده می‌گوید: «قبل از فرارسیدن فصل بارندگی همه مسیل‌ها و کانال‌ها بررسی و نقاط آبگیر را شناسایی کرده‌ایم.
مسیل‌ها و کانال‌ها طبق برنامه‌ریزی لایروبی می‌شوند. یعنی مأموران خدمات شهری هر روز در ساعتی معین یک کانال را لایروبی می‌کنند.» مسیل خشایار در خیابان رودخانه و کانال علم و صنعت و کانال پروین از مهم‌ترین کانال‌ها و مسیل‌هایی هستند که در آنها آبگرفتگی رخ می‌دهد. به گفته عرفانیان، این مسیل‌ها و کانال‌ها ماهی ۴ تا ۵ بار لایروبی می‌شوند. او در ادامه به دیگر نقاط آبگیر منطقه اشاره می‌کند که در چند ماه گذشته اشکال آن برطرف شده است. عرفانیان می‌گوید: «بیشترین معضل آبگرفتگی در بزرگراه شهید زین‌الدین وجود دارد که به دلیل شیب نامناسب آسفالت رخ می‌دهد.
برای مهار آب بارندگی ۲ حلقه چاه جذبی حفر کرده‌ایم. البته در بزرگراه شهید بابایی نزدیک قوچک هم همین مشکل وجود داشت که با حفر ۳ حلقه چاه جذبی معضل آبگرفتگی را به حداقل رساندیم.»
- انباشت زباله، مهم‌ترین عامل آبگرفتگی نهرها
مدیر اداره مسیل‌ها و قنوات منطقه ۴، مهم‌ترین عامل ایجاد آبگرفتگی در معابر و نهرها را انباشت زباله می‌داند و معتقد است شهروندان برای تفکیک زباله باید بیشتر دقت کنند و پسماند خود را درون نهرها رها نکنند. عرفانیان ادامه می‌دهد: «زباله رهاشده در خیابان وارد جوی‌ها می‌شود و بعد به کانال‌ها می‌ریزد. جمع‌آوری زباله از کانال‌های سرپوشیده خیلی مشکل است و دردسرهای زیادی ایجاد می‌کند.
متأسفانه بعضی از شهروندان کم‌لطفی می‌کنند و حتی با باز کردن دریچه‌های میان خیابان، کیسه زباله خود را در آن می‌اندازند.» به گفته این مسئول شهری، کانال بزرگراه شهید باقری یکی از پرمشکل‌ترین کانال‌های منطقه بود که مأموران خدمات شهری حدود ۵ تن زباله از آنجا تخلیه کردند. عرفانیان در ادامه با اشاره به کانال یخساران در زیر پل دماوند،
می‌گوید: «در این کانال به مساحت ۲۰۰مترمربع و ارتفاع ۳متر زباله ریخته شده بود. این زباله‌ها را چه کسی جز شهروندان بی‌مبالات می‌ریزد؟ مثال دیگر، چاله‌ای بود که ابتدای خیابان فرجام قرار داشت و به‌غیر از آبگرفتگی بوی بدی از آن منتشر می‌شد. تا مدت‌ها به دنبال علت انتشار بوی بد بودیم، اما شاید باور نکنید که از درون چاله به اندازه ۳۲ کامیون زباله خارج کردیم.» از دیگر اقدامات حوزه خدمات شهری تخلیه ۳۰۰ مترمکعب زباله از کالورت زیر بزرگراه شهید بابایی و بازگشایی کانال زیر بزرگراه جاده تلو و حفر ۲۵۰ حلقه چاه جذبی در منطقه است که نقش عمده‌ای در کاهش آبگرفتگی معابر دارد.
- امسال مشکلات کمتر خواهد بود
بخش وسیعی از منطقه ۱۴ بافت فرسوده است و همین ویژگی دلیل مهمی برای بروز آبگرفتگی در معابر این منطقه است. آبگرفتگی بیشتر در نواحی یک، ۲ و ۴ رخ می‌دهد که نهرهای کم‌عرض و معابر باریک و متراکم دارد.
با این حال، اقدامات ارزنده‌ای برای کاهش آبگرفتگی معابر انجام شده که «محمود قلعه‌نویی»، کارشناس اداره مسیل‌ها و قنوات، درباره آن توضیح می‌دهد: «بیشترین میزان آبگرفتگی در خیابان پیروزی که مرز بین منطقه ۱۳ و ۱۴ است، دیده می‌شود. بارندگی سال گذشته باعث شد در بزرگراه امام علی(ع) تقاطع خیابان پیروزی با حجم زیادی آب مواجه شویم. متأسفانه برای رفع این مشکل کانال پیروزی به سمت منطقه ۱۴ منحرف شده و دردسر ما دوچندان شده است. از سوی دیگر، آب نهرهای خیابان ششم و اول نیروی هوایی از منطقه ۱۳ روانه خیابان‌های قره یاضی، مقداد و پرستار می‌شود در صورتی که باید به مسیل ابوذر هدایت و مانع از آبگرفتگی شود.»
اما اقدام خوبی که در چند ماه گذشته از سوی شهرداری ناحیه ۴ انجام شده، بهسازی نهرهای خیابان خاوران و ایجاد کانال زیرزمینی در این معبر است که آبگرفتگی خیابان خاوران را به حداقل رسانده است. قلعه‌نویی می‌گوید: «در بارندگی چند هفته گذشته با آبگرفتگی در خیابان خاوران مواجه نشدیم و می‌توان گفت ایجاد کانال زیرزمینی معضل آبگرفتگی را تا ۸۵درصد کاهش داده است.»
او ادامه می‌دهد: «مسیل سرخه‌حصار و ابوذر ۲ مسیلی است که از منطقه ۱۴ عبور می‌کند. مسیل ابوذر به طول ۵۵۰متر کف‌سازی شده است. شرکت خاکریز آب با صرف هزینه‌ای بالغ بر ۵ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان تونل زیرزمینی در خیابان کیوان ایجاد کرده و آب مسیل به سوی این تونل هدایت می‌شود. مسیل ابوذر از محدوده ناحیه ۳ به پایین خشک است و امکان سرریز شدن سیلاب در این مسیل به حداقل رسیده است.»
- مشکل آبگرفتگی نداریم
منطقه ۸ هم مثل دیگر مناطق شرق تهران برای فصل بارندگی آماده شده است.
به گفته «مهناز استقامتی» شهردار منطقه ۸، ۴ مسیل اصلی منطقه شامل مسیل‌های باختر، گلشن‌دوست، ابراهیم‌آباد (بزرگراه امام‌علی(ع) تا بزرگراه سردار سلیمانی) و کیا شمشکی(میدان شقایق تا خیابان دماوند) پاکسازی و لایروبی شده‌اند. استقامتی می‌گوید: «در این طرح حدود ۲۸ هزار و ۵۲۰متر کانال و مسیل‌های منطقه به‌صورت مکانیزه هر روز رسوب‌برداری می‌شوند.
منطقه ۸ بافت منظم و شطرنجی دارد و به‌ندرت آبگرفتگی در آن رخ می‌دهد. اما در مورد مسیل‌ها باید بگویم به دلیل نصب نرده‌های فلزی در طرفین مسیل‌ها، امکان ریختن زباله در آنها وجود ندارد. از سوی دیگر، نقاط آبگیر منطقه شناسایی و ایرادشان با اصلاح هندسی و لوله‌گذاری برطرف شده است. شهردار منطقه ۸ به شهروندان اطمینان می‌دهد که در محله‌ها و معابر این منطقه با معضل آبگرفتگی مواجه نمی‌شوند.
- ۲۰ نقطه آبگیر در منطقه ۱۵
منطقه ۱۵ از مناطق پررفت و آمد شرق تهران است که بخش وسیعی از آن بافت فرسوده است. نهرهای باریک و کم‌عرض خود عامل مهمی برای ایجاد آبگرفتگی هستند و از سوی دیگر شیب ملایم شهر به سوی محله‌های جنوبی باعث می‌شود آب حاصل از بارندگی از مناطق شمالی راهی این منطقه شود.
به گفته «مهدی حسینی» مدیر اداره مسیل‌ها و قنوات، ۲۳ کانال در منطقه ۱۵ برای جمع‌آوری آب‌های سطحی وجود دارد. او با اشاره به اینکه ۲۰ نقطه آبگیر در منطقه ۱۵ وجود دارد، می‌گوید: «در محله افسریه آبگرفتگی بیشتر به دلیل مناسب نبودن زیرساخت‌های نهرها رخ می‌دهد. البته در خیابان ۱۵ متری اول نبش کوچه‌های سمیعی و نراقی این مشکل برطرف شده است. در محدوده خیابان خاوران هم ۵ نقطه آبگیر وجود دارد که به دلیل نبود شیب مناسب و وضع بد آسفالت معابر آبگرفتگی رخ می‌دهد. محله مسعودیه در بین نقاط آبگیر رتبه سوم را دارد که ایرادهای عمرانی آن تا حد زیادی برطرف شده است.»
- انسان‌دوستی کارگر وظیفه‌شناس
«علی ایمانی»، همان کارمند حوزه خدمات شهری، را که در بارندگی یک ماه پیش برای رفع آبگرفتگی بزرگراه شهید زین‌الدین با سر وارد کانال شد، اغلب ما در تلویزیون دیده‌ایم.
کسی که به دلیل بی‌مبالاتی عده‌ای از شهروندان جان خود را به خطر انداخت تا مشکل پیش‌آمده را برطرف کند. کار این شهروند از جهات گوناگون ارزشمند است.
«علی ایمانی» سرکارگر و پیمانکار خدمات شهری، درباره روز بارندگی می‌گوید: «معابر شهر تهران همیشه با معضل آبگرفتگی مواجه هستند، چراکه بعضی از شهروندان اصول شهروندی را رعایت نمی‌کنند و با ریختن زباله در معابر و نهرها باعث به وجود آمدن این مشکل می‌شوند. در بارندگی ابتدای مهرماه، بزرگراه شهید زین‌الدین در تقاطع خیابان احسان دچار آبگرفتگی شده بود.
آب آنقدر بالا آمده بود که ماشین‌ها امکان حرکت نداشتند. ۲ خودرو با هم برخورد کرده بودند و هر آن امکان داشت تصادف دیگری اتفاق بیفتد. من برای اینکه بیشتر از این حادثه‌ای رخ ندهد وارد کانال شدم و زباله‌ها را خارج کردم.»
به گفته ایمانی، مأموران خدمات شهری مجهز به وسایل ایمنی و بهداشتی هستند و از سوی دیگر، در موقع بحران ماشین‌های آتش‌نشانی هم برای کمک مأموران خدمات شهری را همراهی می‌کنند.
او ادامه می‌دهد: «باز کردن آبگرفتگی بزرگراه شهید زین‌الدین درحیطه وظایف من نبود، چون من نماینده شب پیمانکار خدمات شهری هستم، اما برای اینکه شهروندان آسیب بیشتری نبینند این کار را انجام دادم. در واقع باید منتظر می‌شدم تا تجهیزات و عوامل انسانی برسند، اما تأخیر چند دقیقه‌ای می‌توانست دردسرهای جبران‌ناپذیری را ایجاد کند. بنابراین بدون لباس و وسایل وارد کانال شدم.»
در این روزها که کرونا هر ۳ دقیقه یکبار جان یکی از شهروندانمان را می‌گیرد فردی از روی انسان‌دوستی جان خود را به خطر می‌اندازد و با سر وارد کانال می‌شود تا زباله‌ها را خارج کند.
او از شهروندان می‌خواهد کمی هم به فکر مأموران خدمات شهری باشند و با رعایت بهداشت و اصول شهرنشینی به معضل آبگرفتگی دامن نزنند.