همشهری آنلاین_مرضیه موسوی: روزهای آغاز کار برای غرفه‌داران بازیافت زباله‌های الکترونیک، روزهای آموزش و آگاه‌سازی است: «می‌توانید دورریزهای لوازم الکترونیک خود را به این غرفه‌ها تحویل دهید تا به چرخه بازیافت برگردند و دوباره از آن استفاده شود.» بعد هم از اهمیت زباله‌های الکترونیک می‌گویند و البته مضراتی که این زباله‌ها با رها شدن در طبیعت به همراه دارند. بیش از یک ماه از آغاز به کار غرفه‌های بازیافت زباله‌های الکترونیک می‌گذرد و این روزها هر منطقه از شهر تهران حداقل یک غرفه بازیافت الکترونیک دارد تا اهمیت این زباله‌ها را به شهروندان گوشزد کند.
- زباله‌ها را جداگانه به ما بسپارید
خیابان عطار در نزدیکی میدان ونک محل استقرار نخستین غرفه بازیافت زباله الکترونیک منطقه ۳ است؛ محدوده‌ای که به دلیل وجود شرکت‌ها و اداره‌ها و مراکز تجاری همواره یکی از فعال‌ترین غرفه‌های بازیافت زباله خشک را داشت و حالا این غرفه فعال تنها زباله‌های الکترونیک را از شهروندان تحویل می‌گیرد. «وحید پرستش» مسئول این غرفه می‌گوید: «قبلاً تمام زباله‌های خشک بازیافتی شهروندان را تحویل می‌گرفتیم و اهالی این محدوده استقبال خوبی از غرفه‌های بازیافت داشتند. از ۱۰ مهر ماه با تغییر رنگ غرفه و پوسترهایی که روی در و دیوار اینجا چسباندیم، فعالیت ما شکل تازه‌ای به خود گرفت. به دلیل اهمیت زباله‌های الکترونیک قرار است در این غرفه تنها این نوع از زباله را تحویل بگیریم.
بااینکه اهالی این محدوده تا حدود زیادی با تفکیک زباله خشک آشنا هستند اما سؤالات زیادی درباره زباله‌های الکترونیک دارند و بسیاری از آنها دسته‌بندی این زباله‌ها را نمی‌دانند.» ماه‌های اول فعالیت این غرفه به آموزش شهروندان و اطلاع‌رسانی می‌گذرد. با این حال طی ۲۰ روز نخست فعالیت اینجا حدود ۴۰کیلوگرم زباله الکترونیک به غرفه بازیافت تحویل داده شده است.
پرستش می‌گوید: «تا قبل از این مردم زباله‌های الکترونیک خود را همراه دیگر زباله‌های خشک به ما تحویل می‌دادند. این زباله‌ها معمولاً شامل باتری‌ها و گاهی سیم‌های برق از رده خارج می‌شد. ما در غرفه به شهروندان آموزش می‌دهیم که این زباله‌ها اهمیت زیادی دارند و به دلیل آلیاژهای به کار رفته در آن و همچنین ضرری که رها کردن آن به طبیعت وارد می‌کند، بهتر است این زباله‌ها را جداگانه به ما بسپارند.»
- منطقه پیشرو در تفکیک زباله از مبدأ
۱۱۴ هزار تن زباله خشک مهر ماه امسال به غرفه‌های بازیافت منطقه ۳ تحویل داده شده است. منطقه ۳ به دلیل فعالیت مراکز تجاری و اداری بسیاری که دارد میزان تولید زباله خشک در آن زیاد است و مقدار زیادی از این زباله‌ها سر از غرفه‌های بازیافت درمی‌آورند. «داود پورشیر» رئیس اداره پسماند منطقه ۳ می‌گوید: «منطقه ۳ ظرفیت خوبی برای جمع‌آوری زباله‌های خشک در غرفه‌های بازیافت یا از طریق خودروهای ملودی‌دار دارد. با این حال تحویل زباله‌های الکترونیک به‌صورت تفکیک شده‌کاری است که در کل تهران به تازگی در حال انجام است و منطقه ۳ هم به تازگی کار خود را در این زمینه آغاز کرده. آموزش افراد در مجتمع‌های مسکونی و تجاری و اداری یکی از مهم‌ترین کارهایی است که در این زمینه باید انجام دهیم. بسیاری از افراد هنوز اطلاعی از دایر شدن این غرفه‌ها ندارند و به همین دلیل با تغییر رنگ غرفه‌های بازیافت زباله الکترونیک و نصب بروشورها و بنرهای آموزشی، شهروندان را به دیدن این غرفه‌ها حساس‌تر کرده‌ایم.»
- گروه هدف
کرونا آموزش‌های عمومی برای تفکیک زباله را هم تحت تأثیر قرار داده است. با این حال آموزشگران بازیافت زباله این روزها سر شلوغ‌تری نسبت به قبل دارند و هر روز در کنار غرفه‌های بازیافت زباله‌های الکترونیک به آموزش و اطلاع‌رسانی به شهروندان می‌پردازند. بروشورهای آموزشی را دست به دست در میان شهروندان توزیع می‌کنند و از اهمیت تفکیک این زباله‌ها می‌گویند.
«عطیه شریفی» راهنمای بازیافت زباله‌های الکترونیک منطقه یک می‌گوید: «بخش مهمی از آموزش‌های تفکیک زباله از مبدأ ما در مدارس و بین گروه‌های دانش‌آموزی ارائه می‌شد که اکنون به دلیل شیوع کرونا به‌صورت آنلاین انجام می‌شود. علاوه بر آن در مجتمع‌های مسکونی هم این آموزش‌ها ارائه می‌شود. نکته جالب درباره تفکیک زباله این است که اصناف تجاری مثل تعمیرات موبایل و صنف‌هایی که با لوازم الکترونیک سر و کار دارند از اهمیت و ارزش زباله‌های الکترونیک آگاهی دارند. به دلیل چرخه اقتصادی و ارزش مالی که این زباله‌ها برای صنف‌های خاص دارند از مدت‌ها قبل خودشان برای تفکیک این زباله‌ها اقدام می‌کردند و آن را جداگانه به فروش می‌رسانند.
به همین دلیل ما بیشترین تمرکز خود در آموزش را روی گروه‌های دیگر و بین مجتمع‌های مسکونی و دانش‌آموزان گذاشته‌ایم.» میزان آگاهی این گروه‌ها از زباله‌های الکترونیک را بسیار کمتر از تصورش در شروع کار می‌داند: «حتی افراد و خانواده‌هایی که زباله‌های خود را تفکیک می‌کردند چیز زیادی درباره زباله‌های الکترونیک نمی‌دانستند. دسته‌بندی این زباله‌ها و اینکه وجود این زباله‌ها در طبیعت چقدر می‌تواند آسیب زننده باشد برایشان تازگی داشت.
در بین گروه‌های مختلف آموزشی ما تنها گروهی که در کتاب‌های درسی‌شان اشاره کوچکی به مضرات این زباله‌ها شده بود اطلاعات بسیار کمی درباره آن داشتند. این نشان می‌دهد که جای چنین آموزشی در مدارس و کتاب‌های درسی بسیار خالی است و چقدر می‌تواند اهمیت داشته باشد.»عادت به تفکیک زباله خشک تا حدودی در بین اهالی منطقه یک جا افتاده است و غرفه‌های بازیافت سر شلوغی دارند. با این حال غرفه بازیافت زباله‌های الکترونیک سر خلوت‌تری دارد و مشغول آموزش است.
زباله‌های الکترونیک تا قبل از این کجا بودند؟
زباله‌های الکترونیک تعریف گسترده‌ای دارد و تا قبل از دایر کردن غرفه‌هایی که این زباله‌ها را به‌صورت خاص از شهروندان تحویل بگیرند، این زباله‌ها همراه زباله‌های خشک دیگر به غرفه‌های بازیافت می‌رسیدند. «معصومه رضایی» مدیر پسماند منطقه ۲ می‌گوید: «البته این در صورتی بود که شهروندان زباله‌های تر و خشک خود را جدا می‌کردند.
یکی از دلایل ایجاد غرفه‌های مستقل برای این زباله‌ها این است که اهمیت آن را به شهروندان گوشزد کنیم.» منطقه ۲ هم مثل دیگر مناطق پهنه ۲ ماهی است که غرفه بازیافت زباله الکترونیک را راه‌اندازی کرده و شهروندان را به تفکیک این زباله‌ها تشویق می‌کند. رضایی می‌گوید: «مواد به کار رفته در زباله‌هایی مثل باتری دردوز پایین می‌تواند خاک را آلوده کند.
یا اگر در کنار جریان آب قرار بگیرد تا مدت‌های زیادی می‌تواند جریان آب را آلوده و آن را سمی کند. این را خیلی از شهروندان نمی‌دانند. در حالی که بعد از آموزش درباره این موضوع نسبت به آن حساس می‌شوند و حتی اگر زباله‌های خشک و تر را از هم جدا نکنند، زباله‌های خطرناک را تفکیک می‌کنند. تحویل این زباله‌ها به غرفه‌های بازیافت علاوه بر کمک به طبیعت و جلوگیری از آلودگی آن، باعث می‌شود مواد تشکیل‌دهنده این زباله‌های الکترونیک به چرخه بازیافت برگردند و از نظر اقتصادی هم مؤثر باشند.
از طرف دیگر شهروندان با تحویل این زباله‌ها به‌صورت تفکیک شده از زباله‌های خشک دیگر می‌توانند مبالغی را طبق تعرفه از غرفه‌های بازیافت دریافت کنند و این انگیزه مالی هم به تفکیک زباله‌های الکترونیک از مبدأ کمک می‌کند. به دلیل ارزش بالاتری که این زباله‌ها دارد، تعرفه تحویل آن در غرفه‌های بازیافت هم بیشتر از دیگر زباله‌هاست.»
- تمرکز بر آموزش کودکان
منطقه یک بیشترین تمرکز خود برای آموزش شهروندی در زمینه تفکیک زباله از مبدأ را روی دانش‌آموزان گذاشته است. آموزش‌های حضوری تا پیش از شیوع کرونا و آموزش‌های مجازی در دوران کرونا به کمک مدیریت پسماند این منطقه آمده است. «فائزه حق‌پرست» کارشناس بازیافت ناحیه ۱۰ منطقه یک می‌گوید: «با شیوع کرونا و با همکاری‌هایی که با یکی از مدارس منطقه داشتیم توانستیم یکی از ساعات آموزش گروه ۱۱۵ نفره از دانش‌آموزان را به بازیافت زباله اختصاص بدهیم.
در این برنامه به ۱۱۵ دانش‌آموز حدود ۳۰ ساعت آموزش می‌دهیم و درباره بازیافت زباله و تفکیک زباله از مبدأ آموزش می‌دهیم. آنها را به کاهش تولید زباله تشویق می‌کنیم و در هر جلسه برای جذاب شدن آموزش، از دورریختنی‌ها کاردستی‌های کاربردی درست می‌کنیم. در یکی از این کلاس‌ها درباره کاهش استفاده از کیسه‌های پلاستیکی صحبت کردیم و در آخر دوخت کیسه‌های پارچه‌ای را به آنها آموزش دادیم. بازخوردهای بسیار خوبی از این کلاس‌ها به ما رسید. یکی از آنها این بود که دانش‌آموزی توانسته بود استفاده از کیسه پارچه‌ای را در خانه نهادینه کند و آن را با کیسه‌های پلاستیکی جایگزین کند.
ما در این آموزش‌ها با ۱۱۵ خانواده مواجه هستیم. هرکدام از افرادی که آموزش می‌بینند می‌توانند صدای ما در بین دوستان و خانواده خود باشند و این آموزش‌ها را به دیگران هم منتقل کنند.» او اطلاعات دانش‌آموزان درباره زباله‌های الکترونیک را بسیار محدود و اندک می‌داند و می‌گوید: «تفکیک زباله‌های الکترونیک و اهمیت این کار گرچه در دنیا کار تازه‌ای نیست اما در تهران به تازگی به آن پرداخته می‌شود. بسیاری از شهروندان اطلاعاتی درباره آن ندارند. حتی نمی‌دانند زباله‌های الکترونیک شامل چه زباله‌هایی می‌شود. به همین دلیل اطلاع‌رسانی درباره این موضوع و آموزش درباره آن اهمیت زیادی دارد. برای جا افتادن فرهنگ تفکیک این زباله‌ها باید زمان زیادی را به آموزش اختصاص داد.»
- چند نکته مهم درباره زباله‌های الکترونیک
ـ زباله الکترونیک شامل این اقلام است: کیس، مانیتور، کیبورد و قطعات کامپیوتر که از رده خارج شده‌اند. بردهای لوازم الکترونیک، انواع باتری، شارژر و هندزفری، ریموت‌ها و کنترل لوازم الکترونیک، سی‌دی و دی‌وی‌دی، دستگاه‌های ویدیو و گیرنده‌های دیجیتال، نوار کاست و نوارهای ویدیو، انواع لامپ، عکس رادیولوژی، لوازم برقی از رده خارج مثل اتو و اسباب‌بازی‌های الکترونیک، سیم و کابل برق و تلفن.
ـ لامپ‌های کم‌مصرف یکی از زباله‌های خطرناکی است که در صورت از رده خارج شدن نباید در طبیعت رها شوند. گاز تزریق شده در این لامپ‌ها در صورت شکستن در محیط اطراف، منتشر و باعث بیماری‌های تنفسی و پوستی می‌شود. اگر لامپ‌های کم‌مصرف یا مهتابی شکست برای مدت حداقل ۱۵ دقیقه آن محیط را ترک کنید. پنجره‌ها و درها را باز کنید تا هوای محیط تازه شود. گرد سفیدرنگ باقیمانده از این لامپ‌ها را با کمک دستمال‌تر، جمع‌آوری و از برخورد آن با پوست جلوگیری کنید.
ـ باتری‌ها انواع دیگری از زباله‌های خطرناک برای محیط‌زیست و طبیعت است. یک باتری کوچک می‌تواند تا سال‌ها آب یا خاک پیرامون خود را آلوده کند. انواع باتری‌های قلمی، سبک و خودرو یا هر باتری دیگر را بعد از استفاده و از رده خارج شدن جدا از زباله‌های خود به مراکز بازیافت تحویل دهید.
ـ سیم‌های برق و کابل‌های لوازم الکترونیکی به دلیل داشتن فلز مس زباله ارزشمندی به حساب می‌آیند. همین موضوع باعث می‌شود تا افرادی برای به دست آوردن مس و آلیاژ موجود در این سیم‌ها آنها را بسوزانند. دود ناشی از سوختن پلاستیک این سیم‌ها علاوه بر بوی نامطبوعی که در فضا ایجاد می‌کند، آلودگی بسیار زیادی وارد هوا می‌کند. برای جلوگیری از این آلودگی بهترین کار تحویل این زباله‌ها به مراکز بازیافت است تا طبق روش‌های استاندارد مواد تشکیل‌دهنده آنها به چرخه بازیافت برگردد.
- نشانی غرفه‌های بازیافت زباله الکترونیک پهنه شمال
منطقه یک: ضلع جنوبی فرهنگسرای نیاوران، ابتدای خیابان فرهنگسرا، کوچه شکوفه.
منطقه 2: خیابان ستارخان، خسرو شمالی، جنب بازار میوه و تره‌بار.
منطقه 3: خیابان ولی‌عصر(عج)، بالاتر از میدان ونک، خیابان عطار.