همشهری آنلاین _ بهاره خسروی، فاطمه عرفی‌نژاد: درست مثل‌کاری که خانواده ناظمی، از اهالی قدیمی محله هفت‌چنار، در تکه دهم پایتخت، انجام داده‌اند. اعضای این خانواده که از فرزندان مرحوم «رضا ناظمی» هستند، سال‌های زیادی است جلای وطن کرده و به آمریکا رفته‌اند، اما چند وقت پیش، بنا به وصیت پدر مرحومشان، برای توسعه و ترویج فرهنگ کتابخوانی در کشور، ۵۰۰ جلد کتاب را به کتابخانه هفت‌چنار در بوستان ناظمی اهدا کردند. در این گزارش با بانیان اجرای این نذر فرهنگی در این محله گفت‌وگو کردیم.
مرحوم «رضا ناظمی» از اهالی قدیمی و ملاکان بزرگ پایتخت بود. اصلیت این همسایه و معتمد محله هفت‌چنار به شهر قم می‌رسد. «رمضانعلی نادری» از اهالی قدیمی کوچه شهید محقق و محله هفت‌چنار که با مرحوم رضا ناظمی رفاقت و رابطه صمیمانه‌ای داشت، با بیان این مطلب و وصف خوبی‌های این دوست قدیمی سر صحبت را باز می‌کند: «من با خانواده مرحوم ناظمی خانه‌یکی هستم. از کودکی با این خانواده بزرگ شده‌ام. آقا رضا مرد دست به خیری برای اهالی بود. در محله ما و بیشتر مناطق تهران زمین‌های زیادی داشت. همین زمینی را که در حال حاضر در کوچه محقق به بوستان ناظمی مشهور است، سال‌ها پیش به آقایی به نام فردانش فروخته بود. قرار بود در آن، ساختمان بسازند، اما مردم محله نیاز به بوستان داشتند.
وقتی ماجرا را برای مرحوم ناظمی تعریف کردم، گفت برو پیگیرهای لازم را برای ساخت بوستان انجام بده، من با مالک زمین صحبت می‌کنم. وقتی هم این زمین تبدیل به بوستان شد، از آن بازدید کرد و حسابی خوشحال شد. مرحوم ناظمی در ایران به رحمت خدا رفت و در بهشت‌زهرا(س) آرمیده است.» نادری، همسایه شاعر و معمار ما در محله هفت‌چنار، خانواده ناظمی را به اهدای کتاب به کتابخانه هفت‌چنار در بوستان ناظمی تشویق می‌کند. او در این‌باره توضیح می‌دهد: «بعد از توسعه بوستان ناظمی و راه‌اندازی کتابخانه هفت‌چنار در دل بوستان، همسر مرحوم ناظمی در سفری که به ایران آمده بود، از اینکه اهالی صاحب کتابخانه شده‌اند خیلی خوشحال بود. به او پیشنهاد اهدای کتاب را به کتابخانه هفت‌چنار دادم. از این پیشنهاد استقبال کرد و قول داد که این کار را انجام دهد.» به گفته این همسایه قدیمی، خانواده ناظمی تصمیم دارند که در ۲ مرحله کتاب‌های مورد نیاز اهالی را به کتابخانه هفت‌چنار اهدا کنند. آنها در مرحله نخست ۵۰۰ جلد کتاب با عناوین مختلف اهدا کردند.
- خیرات برای توسعه فرهنگ کتابخوانی
«یکی از وصایای مرحوم ناظمی به فرزندانش، برای خیرات و مشارکت در امور خیریه، ادای نذر فرهنگی و انجام اقدامات خیرانه در حوزه اهدای کتاب و کارهای فرهنگی بود.» «محمد بهرامی» از اقوام نزدیک خانواده ناظمی، که رابط این خانواده با کتابخانه هفت‌چنار برای خرید و اهدای کتاب‌ها بود، این را می‌گوید و در ادامه توضیح می‌دهد: «جناب آقای ناظمی بزرگ سال ۶۷ به رحمت خدا رفتند. اما فرزندانشان، مثل خود مرحوم ناظمی بزرگ، علاقه‌مند به فعالیت در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی هستند. در گذشته در محله هفت‌چنار ملکی داشتند و پیگیر انجام دادن‌کاری فرهنگی برای اهالی به‌ویژه نسل جدید بودند. وقتی آقای نادری اطلاع دادند که کتابخانه هفت‌چنار نیاز به کتاب دارد، با خانواده ناظمی صحبت کردم و آنها هم موافقت کردند تا در این کار خیر خداپسندانه سهیم شوند. با مسئول کتابخانه و تعدادی از ناشرانی که کتاب‌های معتبر چاپ می‌کردند، هماهنگ شدیم و ۵۰۰ جلد کتاب به مبلغ حدود ۵ تا ۶ میلیون تومان خریداری شد.»
- کتاب‌های روز در کتابخانه
«کتابخانه هفت‌چنار در بوستان شهید ناظمی بیشتر با محوریت کودک و نوجوان فعالیت دارد، اما همه اهالی می‌توانند از کتاب‌های استفاده کنند.»
«منیژه یوسفی» که ۱۰ سال است عهده‌دار کتابخانه هفت‌چنار در بوستان ناظمی است، این را می‌گوید و ادامه می‌دهد: «در حال حاضر ۸۰۰۰ جلد کتاب با موضوعات مختلف برای استفاده ۴۸۰ تا ۵۰۰ عضو فعال کتابخانه داریم. البته به دلیل کرونا بسیاری از برنامه‌ها و فعالیت‌های کتابخانه در فضای مجازی انجام می‌شود، اما این را باید به فال نیک بگیریم که در روزهای کرونایی اتفاقات خوبی مانند اهدای کتاب می‌افتد.»
به گفته یوسفی، رمضانعلی نادری رابط کتابخانه و خانواده ناظمی و آقای بهرامی شدند تا کتاب‌های مورد نیاز کتابخانه به واسطه این بانیان خیر تهیه شود: «در واقع برای دریافت کتاب‌های اهدایی، فهرستی از کتاب‌های مورد نیاز و ناشرانی که کتاب‌ها را چاپ می‌کردند تهیه کردیم و به آقای بهرامی، از اقوام خانواده ناظمی، ارائه شد. ایشان از طرف خانواده ناظمی کتاب‌ها را تهیه و به کتابخانه اهدا کردند. کتاب‌هایی که قطعاً به ایجاد اشتیاق و علاقه به کتابخوانی در میان اهالی کمک قابل ملاحظه‌ای می‌کنند.»
- کرونا و لزوم تولید کتاب‌های صوتی
شرایط کرونا سبک زندگی و بسیاری از عادت‌هاورفتارها را تغییر داده است. در واقع بیماری «کووید ۱۹» یکی از بیماری‌های نوپدید و از اقتضائات دوران ماست. این بیماری باعث تغییرات فراوانی در ارتباطات اجتماعی شده است. در گذشته بیشتر ارتباطات به سبک سنتی، شفاهی و چشم در چشم بود. اما با وجود بیماری کرونا به سمت گفت‌وگوی مجازی در حال پیشروی هستیم. حال سؤال این است که تغییرات پیش‌آمده چه تأثیری بر کتابخوانی و تغییر سبک مطالعه دارند و آیا گسترش و توسعه کتاب‌های صوتی بیش از پیش اهمیت یافته است؟
به نظر من این‌طور نیست که ویروس کرونا به دلیل نحوه انتشارش و محدودیت استفاده از کاغذ باعث تعطیل شدن کتابخوانی شود. اتفاقاً در این ایام چون مردم بیشتر در خانه هستند و کمتر در عرصه‌های عمومی حاضر می‌شوند بهترین فرصت را برای مطالعه دارند. از سوی دیگر، مدت‌هاست که به دلیل شرایط زندگی، بسیاری از کتاب‌ها در قالب پادکست و کتاب‌های صوتی تولید می‌شوند. این تولیدات کمک زیادی به افزایش میزان مطالعه و علاقه‌مندی به کتابخوانی می‌کنند. برای مثال، در حال رانندگی، پیاده‌روی، ورزش و حتی کار در خانه می‌توان یک کتاب ۱۰۰ تا ۲۰۰ صفحه‌ای را گوش کرد. این اتفاق به مدد تکنولوژی‌های نوین انجام می‌شود. در این حوزه خوشبختانه نرم‌افزارهای جدید و سایت‌های معتبری راه‌اندازی شده که کتاب‌های صوتی تولید می‌کنند. در حال حاضر، دربازار ۳ مدل کتاب چاپی، کتاب دیجیتال و کتاب‌صوتی بر اساس نیاز روز مخاطبان عرضه می‌شود. حتی بعضی‌ها پا را فراتر گذاشته و به دلیل اقتضائات روز، سبک زندگی و ارزش زمان کتاب‌ها را به‌صورت خلاصه‌تر در قالب کتاب‌های صوتی تولید کرده‌اند تا فرصت و حوصله بیشتری برای شنیدن کتاب‌ها فراهم شود و در مدت زمان کوتاه خواننده اطلاعات مورد نیازش را از این طریق دریافت کند.
- اجرای طرح «هبه کتاب»
یکی از طرح‌های جالب برای دسترسی آسان و راحت به کتاب و همچنین ترویج سنت حسنه وقف کتاب، طرح هبه کتاب است. این طرح به ابتکار معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری منطقه ۱۰ طراحی شده تا همه اهالی این منطقه در صورت نیاز بتوانند از طریق‌سراهای محله به کتاب مورد نظر خود دسترسی پیدا کنند. مدیر اداره فرهنگی تکه دهم پایتخت با بیان این مطلب درباره نحوه اجرای طرح هبه کتاب توضیح می‌دهد: «این طرح با همکاری مدرسه استارت‌آپی ذوق در منطقه ۱۰ شکل گرفته است. ایده اولیه این طرح چنین بوده که خیلی‌ها در خانه کتاب اضافه یا خوانده‌شده دارند یا علاقه‌مند به اهدای کتاب هستند. این افراد می‌توانند با شماره ۹۶۰۱۹۵۲۸ تماس بگیرند تا کتاب‌های مورد اشاره‌شان در منزل آنها تحویل گرفته شود.»
به گفته محمدمحسن درختی، کتاب‌های جمع‌آوری شده در کتابخانه‌های سرای محله، مجتمع‌های مسکونی و مراکز فرهنگی بر اساس اعلام نیاز توزیع می‌شود. برای جمع‌آوری کتاب‌ها اولویت با اهالی منطقه ۱۰ است، اما این خدمات شامل حال همه شهروندان هم می‌شود.