همشهری آنلاین _ بهاره خسروی: در واقع، کتاب تنها پدیده‌ای است که با وجود رقیبان سرسختی مانند رسانه‌های دیجیتال، حتی در این روزهای کرونایی که بیشتر فعالیت‌ها به‌صورت مجازی انجام می‌شود، میان مردم جایگاه و اصالتش را حفظ کرده و هستند کسانی که به شوق ورق زدن صفحات کاغذی کتاب‌ها، افزایش اطلاعات و معلومات و... کتاب می‌خرند و مطالعه می‌کنند. اما اینکه کتابفروشی‌ها در پایتخت قجری از چه زمانی پا گرفتند و نخستین‌شان در کدام محله‌های تهران راه افتادند، ماجرای جالبی دارد. «سید فرید قاسمی» پژوهشگر، در مقاله‌ای با عنوان «کوچ کتابفروشی» در نشریه آنگاه در این‌باره می‌نویسد: «در نقشه (۱۲۵۷ ق) میان دو مسجد پادشاه، شاه، و جمعه بنایی دیده نمی‌شود.
در نقشه (۱۲۷۴ ق) میان دو مسجد در آن سال‌ها خانه «ملاحسین منجم‌باشی» و خانه «شیخ عبدالحسین میرزا» را می‌توان دید و از بازار حلبی‌سازها، بین‌الحرمین و تیمچه‌سرای حاجب‌الدوله خبری نیست. باید دانست در دهه نخست کتابفروشی‌ها پراکنده بودند و مجمع، تیمچه و راسته نداشته‌اند. شماری در حجره‌های متفرق راهروها و کوچه‌های بازار کار می‌کردند و عده‌ای خارج از محدوده بازار به خرید و فروش کتاب اشتغال داشتند.
پاره‌ای از نشانی‌ها در روزنامه‌های آن عهد از این قرار است: نزدیک دروازه دولاب، جنب مسجدجامع، کاروانسرای دولت یا دولتی (امیر)، کاروانسرای ارامنه، محله بازار بین مسجد «حاجی صفرعلی» و سفارت انگلیس، بازارچه امام جمعه، سبزه‌میدان، تیمچه کاروانسرای «حاجی ملاعلی»، کارخانه (چاپخانه) آقا «میرباقر»، مدرسه صدر، اتاق زاویه، سنگلج، کوچه ترک مافی‌ها، جنب مدرسه‌نویس خان و بسیاری دیگر.» این پژوهشگر در بخش دیگری از مقاله‌اش به اجرای طرح اجباری اسکان اصناف در دوره قاجار اشاره می‌کند و می‌نویسد: «با اجرای طرح اجباری صنوف در دوره ناصری و اسکان دادن هرکدام از آنها در بخشی از طهران قدیم، تیمچه حاجب‌الدوله و بازار حلبی‌سازان سهم کتابفروشی شد. به دلیل افزایش تعداد کتابفروشی‌ها در بازار حلبی‌سازان، این بازار میان مردم طهران قدیم بازار دارالعلم هم نامیده می‌شد.»