بسیج در این ۴۱ سال نه تنها در تأمین آرامش مردم تلاش کرده، بلکه در عرصه‌های مختلف خوش درخشیده است و هر جا که کشور و مردم نیازمند کمک بوده، وارد عمل شده است. در این گزارش به برخی از خدمات بسیج اشاره شده است.
- ۱۳۵۹ شکل گیری بسیج
نام بسیج تا تبدیل آن به نام نیروی مقاومت بسیج و «سپاه‌های استان» سیر تحول خاصی را پشت سر گذاشت. پس از پیام حضرت امام‌خمینی(ره) در آذر ماه سال ۱۳۵۹ مبنی بر تشکیل بسیج مردم، شورای انقلاب در مورخ ۱۰/۱۲/۱۳۵۹ «بسیج ملی» را به تصویب رساند و پس از ۲ ماه همین شورا، سازمان‌های آمادگی ملی و بسیج غیرنظامی را در سازمان بسیج ملی ادغام کرد.
مجلس شورای اسلامی نیز اواخر دی ماه ۱۳۵۹ قانون الحاق سازمان بسیج ملی به سپاه پاسداران را به تصویب رساند و سازمان بسیج ملی به‌عنوان واحد بسیج مستضعفین به سپاه پاسداران ملحق شد.
پس از آن تا پایان دوران دفاع‌مقدس با همین نام به مأموریت‌های خود ادامه داد.
- ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۷ بسیج و دفاع مقدس
یکی از ماندگارترین مقاطع تاریخی بسیج، عملکرد این نهاد مردمی در دوران دفاع‌مقدس است، به گونه‌ای که به شهادت آمار و اطلاعات رسمی مراکز و نهادها، بیشترین قشر حاضر در دوران دفاع‌مقدس و بیشترین شهدا، بیشترین جانبازان و بیشترین اسرا را بسیج تشکیل می‌داد.
تعداد بسیجی‌ها در دوران دفاع مقدس: ۲میلیون و ۱۳۰هزار نفر
تعداد شهدای بسیجی: ۸۵ هزار نفر
- ۱۳۶۹ تغییر یک نام؛ نیروی مقاومت بسیج
در سال ۱۳۶۹ مقام معظم رهبری ضمن تغییر نام واحد بسیج مستضعفین به نیروی مقاومت بسیج سپاه، این واحد را به‌عنوان یکی از نیروهای پنجگانه سپاه مشخص و مأموریت‌های جدید آن را ابلاغ کردند. این نام تا زمان طرح تحول ساختاری سپاه و تشکیل سپاه استانی همچنان ماهیت خود را حفظ کرده و اکنون در قالب طرح تحول سپاه قرار گرفته است.
- ۱۳۷۰ در خط مقدم سازندگی
درست است که ایجاد قرارگاه بسیج سازندگی از سال ۱۳۷۰ به بعد تشکیل و هم اکنون، سالانه میلیون‌ها بسیجی در طرح‌های مختلف سازندگی کشور شرکت می‌کنند، اما در اصل سابقه مشارکت بسیج و بسیجیان در امور سازندگی کشور به دهه اول انقلاب و درست از زمان تأسیس جهاد سازندگی به فرمان امام(ره) برمی‌گردد؛ زیرا تمام ویژگی‌هایی را که بسیجی‌های سپاه داشتند به آسانی می‌توان در نیروهای رزمنده جهادگر جهادسازندگی یافت. «جهادگر» سنگرساز بی‌سنگر در جبهه‌ها و پشت جبهه‌ها در روستاها و بیابان‌ها و جاده‌ها، با همان روحیه و با همان ملاک یک بسیجی در عرصه‌های سازندگی حضور پیدا کرد و تاکنون این روحیه و این سازندگی در بسیجیان وجود دارد.
ساخت شهرهای ویران شده در جنگ، آبادانی و عمران روستاهای کشور، راه سازی، سدسازی، دامپروری، طرح‌های بهداشتی و درمانی همچون «طرح پیشگیری از فلج اطفال»، آبرسانی، حضور در مناطق زلزله‌زده و سیل زده و همه و همه میسر نبود مگر اینکه در کنار این سازندگی‌ها یک روح و نگاه بسیجی حکمفرما می‌شد و با همین نگاه است که هم اکنون به فرمان مقام معظم رهبری قرارگاه سازندگی بسیج راه‌اندازی و در پروژه‌های مختلف کشور ضمن عقد قراردادهای بزرگ با وزارتخانه‌ها و نهادهای دولتی، قدم‌های بزرگی را همه ساله در عرصه سازندگی کشور برداشته و برمی‌دارد.
- ۱۳۷۱طبیبان بی‌ادعا
با پایان جنگ تحمیلی این حاملان پیام پایداری و استقامت به‌عنوان بخشی از بدنه تنومند بسیج برای اشاعه فرهنگ مقدس و معنوی ایثار شهادت در جامعه پزشکی و دانشگاهی کشور و ثبت و انتقال تجارب و مواریث گرانبهای دفاع‌مقدس گردهم آمدند و در سال ۱۳۷۱ بسیج جامعه پزشکی به‌طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرد و تا سال ۱۳۷۵ ادامه یافت. پس از سپری کردن یک دوره فترت با احساس خلأ برای حضور تشکلی فراگیر و ارزشی برای جذب و سازماندهی نیروهای متعهد و مسلمان جامعه پزشکی مجدداً از سال ۱۳۷۹ بسیج جامعه پزشکی با نوسازی تشکیلاتی و استقبال زایدالوصف جامعه پزشکی فعالیت خود را استمرار بخشیده است.
در چند سال اخیر بسیج جامعه پزشکی یکی از اقشار فعال بسیج در فعالیت‌های علمی بوده است. بسیج جامعه پزشکی ضمن فعالیت‌های علمی در بزنگاه‌های مهمی همچون فاجعه منا یا حوادث طبیعی مثل سیل و زلزله حضوری تأثیرگذار و مهم داشته است.
- ۱۳۷۴ یک طرح ملی و عملکرد تحسین برانگیز بسیج
پس از انقلاب به‌دنبال ایجاد شبکه بهداشتی و برنامه ایمن‌سازی همگانی کودکان که در کمیته کشوری ایمن‌سازی وزارت بهداشت و درمان مصوب شده بود، طرح ملی واکسیناسیون در کل کشور اجرایی شد. این طرح که از سال ۷۳ پایه‌ریزی شده بود، توسط نیروهای بسیج همگانی از اوایل سال ۷۴ طی ۲ مرحله در فروردین و اردیبهشت‌ماه، برای ۹ میلیون کودک زیر ۵ سال در سراسر کشور به اجرا درآمد و پوشش واکسیناسیون از ۲۰ درصد در سال ۶۳ به بیش از ۹۵ درصد در سال ۸۰ رسید. یکی از نکات حائز اهمیت در اجرای طرح واکسیناسیون فلج‌اطفال، پای کارآمدن نیروهای بسیجی در این طرح بود.
در سال ۷۴ طی ۲ روزی که این طرح در سراسر کشور به اجرا درآمد حدود ۵۰۰ هزار نیروی بسیجی با تشکیل ۱۷۵ هزار تیم امدادی، نزدیک به ۱۶ هزار پایگاه امدادی، ۳۲ ستاد منطقه‌ای و ۵۰۰ ستاد اجرایی با نظارت و پیگیری ۱۰۰ هزار کارشناس بهداشتی، عملیات بسیج ملی ریشه‌کنی فلج‌اطفال را انجام دادند.
- ۱۳۷۷ در سنگر دانشگاه
سال ۱۳۷۷ به دنبال برگزاری همایش بزرگداشت استاد شهید دکتر مصطفی چمران در دانشگاه فردوسی مشهد به‌عنوان نهادهای فعال و ثمربخش، کلید تأسیس بسیج اساتیدزده شد و در نهایت تلاش‌های صورت‌گرفته در سال ۱۳۸۰ به ثمر نشست. در این سال شورای عالی انقلاب فرهنگی، مصوبه تشکیل سازمان بسیج استادان در دانشگاه‌ها را تصویب کرد. ایجاد تشکلی با این هدف که حوزه‌های علمیه و دانشگاه را به یکدیگر نزدیک کند، به تولید علم، آزاداندیشی، بالا بردن توان و بنیه علمی و فرهنگی استادان در دانشگاه‌ها کمک کرده و از دستاوردهای انقلاب اسلامی از منظر علمی دفاع کند، از دیگر اهداف تشکیل سازمان بسیج استادان بود.
اقدامات فرهنگی بسیج اساتید: انجام فعالیت در مراکز قرآن و عترت، انتشار نشریه هم‌اندیشی وحدت حوزه و دانشگاه، برگزاری نشست‌های فرهنگی و صدور بیانیه در رابطه با مسائل مهم و حساس کشور، علمی شدن وحدت حوزه و دانشگاه، تولید علم و نهضت نرم‌افزاری، آزاداندیشی دینی و ارتقای توان و بنیه علمی و فرهنگی استادان دانشگاه‌های کشور، سازماندهی گروه‌های علمی، انتشار کتاب، فراخوان مقاله، تنظیم تفاهمنامه با دستگاه‌های دولتی و برگزاری همایش‌های علمی، پژوهشی و...
دستاوردهای بسیج اساتید: علمی شدن وحدت حوزه و دانشگاه، تولید علم و نهضت نرم‌افزاری، آزاداندیشی دینی و ارتقای توان و بنیه علمی و فرهنگی استادان دانشگاه‌های کشور تعداد اعضای بسیج اساتید: ۱۱ هزار نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها مشغول به فعالیت و خدمت‌رسانی در ۳۱ مرکز استان، ۳۳۲ دانشگاه و مرکز آموزش عالی کشور هستند.
- ۱۳۸۷ بسیج علمی، پژوهشی و فن‌آوری کشور
بسیج علمی یکی از بازوان مهم بسیج برای حمایت از مخترعان و نخبگان است. سال ۱۳۸۷ که با عنوان «نوآوری و شکوفایی» نامگذاری شده بود، متناسب با این نامگذاری قشری با عنوان بسیج علمی کشور تأسیس شد. سازمان بسیج با این هدف بسیج علمی را تأسیس کرد که از مجموعه ظرفیت‌های علمی اقشار بسیج برای پیشبرد جنبش نرم‌افزاری و نهضت تولید علم استفاده شود.
در حال حاضر تقریباً در همه استان‌های کشور مراکز رشد خلاقیت و نوآوری بسیج وجود دارد و بسیاری از افرادی که ممکن است در تعاریف بنیاد ملی نخبگان نگنجند می‌توانند برای بهره مندی از حمایت‌ها به مراکز رشد خلاقیت و نوآوری بسیج در سراسر کشور مراجعه کنند. مراکزی که بسیج در این حوزه ایجاد می‌کند نقش مراکز پیش رشد در چرخه علم و فن‌آوری را ایفا می‌کنند و کسانی که در این مراکز پیش رشد به ظرفیت و توانایی‌هایی دست پیدا می‌کنند می‌توانند در گام بعدی به مراکز رشد و فن‌آوری استان‌ها و پارک‌های علم و فن‌آوری ورود پیدا کنند و بتوانند در این چرخه فعالیت کنند.
- ۱۳۸۲ زلزله بم؛ همه آمدند
ساعت ۵:۲۹ دقیقه بامداد جمعه ۵ دی‌ماه ۱۳۸۲ زمین لرزه‌ای به قدرت ۶/۳ ریشتر شهر بم و مناطقی دیگر در استان کرمان را لرزاند. حدود ۱۲ دقیقه و ۳۰ ثانیه شهر بم و مناطق اطراف لرزید و فاجعه‌ای انسانی به بار آورد چراکه ۳۰هزار و ۹۴۸ نفر کشته و ۱۷ هزار و ۵۰۰ نفر از هموطنان ما مجروح شدند. ۲۴ هزار و ۲۸۳ خانه تخریب شد و ۵ هزار و ۲۰۴ کودک بی‌سرپرست شدند. فرمانده کل وقت سپاه پاسداران در همان روز بسیجیان را برای امدادرسانی به زلزله‌زدگان بم فراخواند. ۲۷ فروند هواپیما و بالگرد با ۱۱۷۰ سورتی پــرواز و بیش از ۲۰ هزار و ۵۰۰ بسیجی بلافاصله به بم اعزام شدند و این شهر به ۷ منطقه تقسیم شد.
خدمت‌رسانی به ۳ منطقه به سپاه، ۳ منطقه به بسیج و یک منطقه به ارتش واگذار شد و با استفاده از ۱۲۰ فقره از دستگاه‌های مهندسی سپاه، ۳ هزار نفر از قربانیان حادثه و ۲۰ نفر زنده از زیرآوار بیرون آورده شد. ۲ گردان از مرکز آموزشی شهید بهشتی هم وارد بم شده و سریعاً کار کمک به مردم حادثه‌دیده را شروع کردند. ۸ گردان از لشکر ۴۱ ثارالله هم به بم گسیل شدند و سپـاهیان و بسیجی‌ها با ۸۵ دستگاه‌تریلر، ۲۶۸ دستگاه کمپـرسی و کامیون و کامیونت، ۳۵ دستگاه کمرشکن، ۱۳ دستگاه جرثقیل، ۳۸ دستگاه تانکر آبرسانی، ۱۶ دستگاه تانکر سوخت‌رسانی، ۴۹۸ دستگاه وانت، ۱۰۷ دستگاه آمبولانس و ۲۲۶ دستگاه منبع آب به خدمت‌رسانی پرداختند.
- ۱۳۹۱ زلزله ورزقان؛ خدمت به روستاهای زلزله‌زده
ساعت ۴:۵۳ دقیقه روز ۲۱ مردادماه ۱۳۹۱ زلزله‌ای به بزرگی ۲/۶ ریشتر در شهرستان اهر و ۵:۰۴ دقیقه در شهرستان ورزقان به وقوع پیوست. بر اثر این زمین‌لرزه در شهرستان‌های اهر، ورزقان و هریس، ۳۰۶ نفر کشته و بیش از ۵ هزار نفر مجروح شدند. سازمان بسیج مستضعفین ۴ گردان امام‌حسین(ع) را به مناطق زلزله‌زده آذربایجان شرقی اعزام کرد که بیشتر آنها در روستاهای دورافتاده مشغول خدمت شدند.
- ۱۳۹۶ زلزله کرمانشاه؛ از درمان زلزله‌زدگان تا خانه‌سازی
یکشنبه ۲۲ آبان زمین لرزه ۳/۷ ریشتری منطق غربی کشور از جمله استان کرمانشاه را لرزاند که کانون آن در منطقه سر پل ذهاب بود. متأسفانه نزدیک به ۴۵۰ تن از هموطنانمان جان خود را از دست داده و حدود ۸ هزار نفر نیز مصدوم شدند. بسیجیان بلافاصله به کرمانشاه عازم شده و ۳۲ سپاه استانی و بسیج سازندگی سپاه استان‌ها به همراه سپاه حضرت نبی اکرم(ص)، با تقسیم مناطق زلزله‌زده به ۳۲ بخش به اسکان اضطراری، موقت و دائم، خدمت‌رسانی درمانی، فرهنگی، بهداشتی و غذایی و بازسازی مناطق پرداختند.
- ۱۳۹۸ سیل گلستان و لرستان؛ پا به پای مردم
در زمان بارش شدید باران، بسیجیان به استان گلستان اعزام شدند تا آبگرفتگی را از معابر رفع کنند. همان زمان سیل استان را فرا گرفت و بسیجیان خدمت‌رسانی به ۶ محله را در آق قلا برعهده گرفتند. همان زمان سیل وارد استان خوزستان شد و بسیجیان با حضور در مناطق سیل زده و خدمت‌رسانی به هموطنان، ۱۱۳ خانه را نوسازی و ۱۱۴ خانه را مرمت کردند.
- ۱۳۹۸- ۱۳۹۹ بسیج و کرونا؛ تمام قد در میدان
۵۴۵ هزار بسیجی در کشور در این زمان و در جای جای کشور در خدمت وزارت بهداشت بوده‌اند. ضدعفونی معابر، فروشگاه‌ها، مترو و اتوبوس، تولید ماسک در ۷۰ کارگاه خانگی و ۵۰۰ مسجد و حسینیه، تولید لباس و گان و شیلد پزشکی، توزیع همه روزه آب هویج و آب سیب و مخلوط این میوه‌ها در ۱۱۲ نقطه از شهر تهران، راه‌اندازی لشکر سایبری بسیج تهران برای آموزش شهروندان، ایجاد نقاهتگاه‌های کوچک و متوسط برای بستری بیماران، آماده‌سازی ۴ هزار تخت قرنطینه‌ای در تهران و جمع‌آوری معتادان متجاهر زن و مرد از سطح شهر و تفکیک معتادان کرونایی و بستری آنها، بخشی از خدمات بسیجیان در این مدت بوده است.