همشهری آنلاین_حسن حسن‌زاده: تعطیلی مراکز تفریحی، فرهنگی و ورزشی برای جلوگیری از شیوع ویروس، اگرچه باعث خانه‌نشینی شهروندان شده اما آسیب‌های دور ماندن از ورزش، تعطیلی دورهمی‌های دوستانه و فعالیت‌های اجتماعی برای معلولان بیشتر بوده است.
محدودیت‌های استفاده از فضای مجازی و کمبود محتواهای مناسب برای گروه‌های مختلف افراد دارای معلولیت به‌ویژه معلولان جسمی‌ـ حرکتی، نابینایان و ناشنوایان و پیامدهای بی‌تحرکی و دورماندن از ورزش، اکنون با گذشت ۹ ماه از شیوع کرونا، مشکلات جدی برای این قشر ایجاد کرده است. در این گزارش پای درددل افراد دارای معلولیت نشسته‌ایم.
با تعطیلی مراکز فرهنگی، تفریحی و ورزشی، بسیاری از ورزشکاران و ورزش‌دوستان از آمادگی جسمانی دور شده‌اند اما معلولان جسمی‌ـ حرکتی به دلیل نیاز مبرم به ورزش، بیشتر از دیگر اقشار از تعطیلی این مراکز آسیب دیده‌اند. «غلامرضارسولی» کارمند یکی از اداره‌های منطقه یک بیش از ۲۵ سال است که ویلچرنشین شده اما در همه این سال‌ها از خانه‌نشینی پرهیز کرده. اما حدود یک سال است که او هم مثل دیگر افراد دارای معلولیت جسمی‌ـ حرکتی از ورزش و آمادگی جسمی دور مانده.
او از محدودیت‌هایی می‌گوید که پس از شیوع کرونا گریبان معلولان جسمی‌ـ حرکتی را گرفته است: «اگرچه بیماری فلج اطفال از همان کودکی توان پاهایم را گرفت ولی من در تمام این سال‌ها از ورزش غافل نبودم. اما با شیوع کرونا و تعطیلی مراکز ورزشی همه چیز برای افراد دارای معلولیت تغییر کرد. معلولان جسمی‌ـ حرکتی از ورزش دور شدند و نخستین نتیجه این بی‌تحرکی، ضعف شدید عضلانی و در نهایت ضعف بدن در برابر ویروس بود.»
رسولی که خودش هم به کرونا مبتلا شده بود اما خوشبختانه با تلاش کادر پزشکی سلامتی‌اش را به دست آورد، راهکاری ساده برای ورزش افراد دارای معلولیت در خانه پیشنهاد می‌کند: «پیش از شیوع کرونا هم معلولان جسمی‌ـ حرکتی در شرایط کرونایی بودند. پیش از این هم نبود صندلی‌های مناسب در مترو و بی. آر. تی، وجود پیاده‌روهایی با عرض کم و استفاده از مصالح نامناسب برای ساخت آنها، تردد درون‌شهری را برای افراد دارای معلولیت دشوار کرده بود. حالا که سیستم حمل‌ونقل تبدیل به یکی از نقاط اصلی انتشار ویروس شده و مراکز فرهنگی و ورزشی تعطیل است، نهادهای مسئول می‌توانند با هزینه بسیار کم، لوازم ساده ورزش در خانه را به دست معلولان برسانند تا از بروز مشکلات جسمی بیشتر برای این گروه جلوگیری شود.»
- خانه‌نشینی نابینایان در روزگار کرونا
یکی از شایع‌ترین راه‌های انتقال ویروس کرونا لمس اجسامی است که به ویروس آلوده شده‌اند. در میان جامعه افراد دارای معلولیت، نابینایان بیش از هر گروه دیگری به حس لامسه وابسته‌اند و در نتیجه بیشتر در معرض ابتلا به بیماری قرار دارند. این روزها خانه‌نشینی و دوری از فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگی و ورزشی، مشکلات بسیاری برای این گروه از معلولان ایجاد کرده است.
«زهرا عموقلی میراخوری» رئیس هیئت ورزش‌های نابینایان و کم‌بینایان شمیرانات و یکی از کم‌بینایان منطقه یک می‌گوید: «به دلیل آلودگی سطوح به ویروس کرونا، این روزها استفاده از مترو، اتوبوس و... برای افراد کم‌بینا و نابینا غیرممکن است. حتی همین عصایی که نابینایان برای تردد در شهر به آن وابسته‌اند به دلیل تماس با سطوح یک منبع بزرگ آلودگی است و استفاده از دستکش هم به دلیل وابستگی به حس لامسه برای معلولان دشوار است. از طرفی علاوه بر تعطیلی مراکز فرهنگی، همه فعالیت‌های ورزشی نابینایان از فوتبال ۵ نفره و جودو تا دوچرخه‌سواری، کوهنوردی و حتی شطرنج هم تعطیل شده و همه نابینایان خانه‌نشین شده‌اند.
اگرچه شهرداری چالش‌هایی مثل تهیه فیلم کوتاه از فعالیت ورزشی در خانه برای افراد دارای معلولیت در نظر گرفت اما این چالش به دلیل ارائه نشدن آموزش صحیح حرکات ورزشی برای معلولان، مناسب و کارساز نبود.» میراخوری ادامه می‌دهد: «هرچند تنهایی و دوری از فعالیت‌های اجتماعی، آسیب‌های متعددی برای معلولان داشت ولی استفاده از ظرفیت فضای مجازی برای بدنسازی نابینایان کمک بزرگی به این گروه بود. شهرداری منطقه یک با کمک یکی از مربیان حرفه‌ای بدنسازی فایل‌های صوتی ویژه بدنسازی تهیه کرد و در اختیار ما قرار داد تا به دست نابینایان و کم‌بینایان برسانیم. این فایل‌های صوتی و فایل‌های صوتی آموزش شطرنج با استقبال خوب نابینایان و کم‌بینایان روبه‌رو شد.»
- فراموش‌شدگان فضای مجازی
اگرچه از زمان شیوع ویروس کرونا بسترهای مناسب برای استفاده از فضای مجازی و آموزش‌های آنلاین در حوزه‌های مختلف فراهم شده است اما انگار افراد دارای معلولیت و به‌ویژه نابینایان در دسته فراموش‌شدگان قرار گرفته و از ظرفیت فضای مجازی محروم مانده‌اند.
رسولی از ناکامی در برگزار مسابقات شطرنج آنلاین برای نابینایان می‌گوید: «هنوز در فضای آنلاین زیرساخت‌های مناسب برای نابینایان مهیا نیست. هر سال با همکاری تربیت‌بدنی شهرداری، یکی از مناطق شهرداری تهران از مسابقات شطرنج نابینایان میزبانی می‌کرد. مسابقاتی که علاوه بر جنبه ورزشی و تقویت روحیه این قشر، برای برخی از نابینایان یک منبع درآمد محسوب می‌شد. با شیوع کرونا و تعطیلی مسابقات حضوری تصمیم گرفتیم این مسابقات را به‌صورت آنلاین برگزار کنیم.
اما به دلیل همکاری نکردن نهادهای مختلف و فراهم نشدن زیرساخت‌های مناسب در فضای مجازی، نابینایان و کم‌بینایان از این مسابقات هم محروم شدند. مسابقاتی که حداقل در این شرایط می‌توانست مرهمی بر تنهایی این گروه از نابینایان و کم‌بینایان باشد.»
- یک روز در دل طبیعت
تعطیلی مراکز فرهنگی و ورزشی علاوه بر محروم کردن افراد دارای معلولیت از فعالیت‌های بدنی مهم‌ترین پایگاه‌های دورهمی این گروه از جامعه را هم به تعطیلی کشانده است.
«ستار افزا» دبیر کانون معلولان و یکی از کم‌بینایان منطقه یک می‌گوید: «سالن‌های ورزشی فقط محلی برای فعالیت بدنی و تمرینات ورزشی معلولان نبود. این سالن‌ها یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های دورهمی و ارتباطات اجتماعی معلولان به شمار می‌رفت. حالا همه سالن‌های ورزشی تعطیل شده است و بسیاری از معلولان خانه‌نشین شده‌اند. از طرفی بازارچه‌ها و مراکزی که افراد دارای معلولیت، محصولات و صنایع‌دستی تولیدی‌شان را عرضه می‌کردند و با جامعه در ارتباط بودند هم تعطیل شده است.»
افزا ادامه می‌دهد: «مدتی پیش با همکاری اداره سلامت و مشارکت هیئت ورزش نابینایان شمیرانات شرایطی فراهم کردیم تا گروهی از افراد دارای معلولیت با رعایت همه پروتکل‌های بهداشتی چند ساعت از فضای سبز و طبیعت دربند استفاده کنند. اگرچه تعداد معلولانی که در این برنامه حضور داشتند کم بود اما این کار می‌تواند با حمایت خیّران و تشکل‌های مختلف به‌صورت جدی‌تر پیگیری و اجرا شود.»
- ماسک‌ها راه ارتباط را بسته‌اند
ناشنوایان هم از گزند کرونا و محدویت‌های آن در امان نمانده‌اند. ماسک زدن اگرچه به‌عنوان مفیدترین روش برای جلوگیری از انتقال ویروس معرفی شده اما همین ماسک‌های کوچک، ناشنوایان را از مهم‌ترین ابزار ارتباطی‌شان محروم کرده است.
ناشنوایان برای گفت‌وگو نیاز به لب‌خوانی دارند، در حالی که ماسک‌های رایج در بازار اجازه این کار را به آنها نمی‌دهد. «شبنم‌الله‌یاری» یکی از ناشنوایان ساکن منطقه ۳ می‌گوید: «ماسک‌هایی که تقریباً همه مردم از آن استفاد می‌کنند، برقراری ارتباط را برای ما دشوار کرده است. چند روز پیش به یکی از اداره‌های منطقه مراجعه کردم.
همه کارکنان ماسک زده بودند و من نمی‌توانستم راهی برای ارتباط با آنها پیدا کنم. هرچند دست به قلم شدم و کارم انجام شد اما در کوچه و خیابان و خارج از محیط‌های اداری این امکان مهیا نیست. همچنین در مراکز درمانی هم همین مشکل وجود دارد. یک روز که به درمانگاه رفتم، برای ارتباط با کادر درمان مشکل پیدا کردم. در اخبار شنیدم در برخی کشورها به ناشنوایان ماسک شیشه‌ای داده‌اند. ماسک‌های شفاف و باکیفیتی که برای ناشنوایان کارآمد است.»
اما مشکلات ناشنوایان به همین‌جا ختم نمی‌شود. در قیاس با دیگر معلولان، خانه‌نشینی آسیب‌های روحی بیشتری برای آنها به همراه دارد. ناشنوایان به دلیل احساس تعلق به جامعه ناشنوایان به این اجتماع بسیار وابسته‌اند. اکنون که دورهمی‌ها و اجتماعات ناشنوایان هم تعطیل شده است آنها از فقدان ارتباط و معاشرت با هم‌زبان‌های خود رنج می‌برد.
الله‌یاری ادامه می‌دهد: «پدرم کم‌شنوا و کارگر ساختمانی است. او هم این روزها برای برقراری ارتباط دچار دردسر شده. اما بسیاری از ناشنوایان پدر و مادر شنوا دارند. یعنی در قیاس با جامعه ناشنوا نمی‌توانند ارتباط قوی و مؤثر با افراد شنوا برقرار کنند. این یعنی تنهایی و انزوا حتی در محیط خانه.»
- کرونا و کودکان اوتیسم
کرونا برگزاری کلاس‌های گفتاردرمانی، کاردرمانی و توانبخشی کودکان اوتیسم و معلولان ذهنی را هم با مشکلات بسیاری مواجه کرده است. محدودیت پذیرش مراجعه‌کننده در مراکز خصوصی و مراکز زیرنظر سازمان بهزیستی به دلیل رعایت پروتکل‌های بهداشتی، این گروه را از حضور در کلاس‌ها محروم کرده است.
«اسحاق محمدی» دبیر کانون معلولان منطقه ۳ می‌گوید: «بیش از نیمی از حدود ۱۵۰ معلول تحت پوشش کانون را کودکان اوتیسم و معلولان ذهنی تشکیل می‌دهند؛ کودکانی که برای حفظ توانایی و کسب مهارت گفتاری نیاز به حضور مستمر در کلاس‌های گفتاردرمانی، کاردرمانی و... دارند.
اما متأسفانه تعطیلی و اعمال محدودیت در پذیرش مددجویان در مراکز خصوصی و دولتی، مشکلات بسیاری برای آنها ایجاد کرده است. به دلیل ضعف سیستم ایمنی این افراد دارای معلولیت، خانواده‌ها نمی‌توانند برای رفت‌وآمد به مراکز توانبخشی از وسایل حمل‌ونقل عمومی استفاده کنند. در نتیجه اگر خودرو شخصی نداشته باشند از عهده هزینه سرویس‌های خصوصی برنمی‌آیند. هزینه مربی خصوصی گفتاردرمانی و کاردرمانی هم از توان خانواده‌ها خارج است. کانون معلولان در ۲ مرحله بسته‌های بهداشتی به دست این خانواده‌ها رسانده اما جامعه معلولان این روزها بیشتر از قبل به کمک خیّران نیاز دارند.»
نبود صندلی‌های مناسب در مترو و بی. آر. تی یا استفاده افراد سالم از آنها، وجود پیاده‌روهایی با عرض کم و استفاده از مصالح نامناسب برای ساخت آنها، تردد درون‌شهری را برای افراد دارای معلولیت دشوار کرده بود
- معلولان مراکز شبانه‌روزی را دریابیم
شرایط برای افراد دارای معلولیتی که در آسایشگاه‌ها و مراکز شبانه‌روزی زندگی می‌کنند هم مساعد نیست. تا پیش از شیوع کرونا، اهالی محله‌ها، خیّران و گروه‌های هنری با برگزاری برنامه‌های شاد و ملاقات با آنها، معلولان را تنها نمی‌گذاشتند. اما اکنون به دلیل ممنوعیت ملاقات‌ها، تنهایی و افسردگی بیش از هر زمان دیگری سراغ این گروه از افراد دارای معلولیت آمده است.
«داریوش شکیبی» مدیرعامل مؤسسه خیریه نگهداری از معلولان ذهنی و جسمی بچه‌های آسمان می‌گوید: «روزی نبود که ورزشکاران، هنرمندان، نیکوکاران و اهالی محله به بهانه‌های مختلف از بچه‌های آسایشگاه سراغ نگیرند. این روزها بچه‌ها سخت‌تر از همیشه لبخند می‌زنند و همیشه چشم به راه مهمان هستند. مهمانانی که به دلیل شیوع کرونا و البته حفظ سلامتی خود بچه‌ها امکان حضور در آسایشگاه را ندارند. اگرچه مادریاران و پدریاران برای بچه‌ها کم نمی‌گذارند اما دلتنگی و تنهایی چیزی نیست که به این راحتی برطرف شود.»
با شیوع کرونا، مشکلات مالی مراکز نگهداری از افراد دارای معلولیت هم بیشتر شده است. رعایت پروتکل‌های بهداشتی، تهیه داروهای مورد نیاز معلولان و تأمین مواد غذایی که قوای جسمی آنها را تقویت کند، شرایط را دشوارتر کرده است. شکیبی ادامه می‌دهد: «سیستم ایمنی معلولان در برابر بیماری ضعیف است و همین مسئله اهمیت تقویت قوای جسمی آنها را در برابر بیماری بیشتر می‌کند. از طرف دیگر هزینه‌های نگهداری بچه‌ها به دلیل رعایت نکات بهداشتی پس از شیوع کرونا افزایش پیدا کرده است. این روزها اگر امکان ملاقات حضوری وجود ندارد اما نیکوکاران می‌توانند با کمک‌های مادی و معنوی در کنار معلولان مراکز شبانه‌روزی باشند.»
- ۱۰ راهکار کاربردی برای کمک به معلولان
محدودیت‌های کرونایی، مشکلات بسیاری برای افراد دارای معلولیت ایجاد کرده و زمینه‌ساز انزوا و تنهایی گروه‌های مختلف آنها شده است. با وجود این، راهکارهای متعددی برای کاهش مشکلات این قشر وجود دارد به تعدادی از این راهکارها که از درددل معلولان برآمده است اشاره می‌کنیم.
۱ـ به دلیل تراکم جمعیت و احتمال بالای انتقال ویروس در اتوبوس، مترو و... افراد دارای معلولیت مجبورند از سرویس‌های حمل‌ونقل خصوصی که بسیار هزینه‌بر است استفاده کنند. شهرداری و دولت می‌توانند با امضای تفاهمنامه، یک بسته حمایتی برای استفاده افراد دارای معلولیت از تاکسی‌های اینترنتی در نظر بگیرند؛ به گونه‌ای که بخشی از یارانه را دولت پرداخت کند، بخشی را خود فرد و بخشی هم توسط تاکسی‌های اینترنتی تخفیف داده شود.
۲ـ تأمین هزینه حمل‌ونقل و فراهم کردن شرایط برای یک گردش روزانه در طبیعت با رعایت پروتکل‌های بهداشتی از جمله راهکارهایی است که بر حس تنهایی معلولان مرهم می‌گذارد.
۳ـ از آنجایی که بسیاری از افراد دارای معلولیت از ساده‌ترین لوازم ورزشی در خانه بی‌بهره‌اند، خیّران و گروه‌های مردم نهاد می‌توانند با همکاری سازمان بهزیستی، مراکز توانبخشی، کانون‌های معلولان شهرداری مناطق و... از وضعیت جسمی افراد دارای معلولیت تحت پوشش مطلع شوند و تجهیزات اولیه ورزش در خانه را برای این قشر مهیا کنند.
۴ـ در شرایطی که به مدد فضای مجازی هر لحظه اخبار مرتبط با ویروس کرونا در اختیار مردم قرار می‌گیرد، ناشنوایان و نابینایان برای دسترسی به این محتوا کار آسانی ندارند.
صداوسیما با اختصاص زمان بیشتر به اخبار ناشنوایان و استفاده از راهنمای زبان اشاره در برنامه‌های مرتبط با کرونا می‌تواند در این زمینه پیشگام شود.
۵ـ مربیان رشته‌های مختلف ورزشی می‌توانند با تولید محتوای صوتی، راهنمای این قشر شوند و شرایط ورزش در خانه را برای این گروه از معلولان مهیا کنند.
۶ـ کارگاه‌های تولید ماسک بخشی از توان خود را به تولید ماسک‌های شیشه‌ای برای معلولان اختصاص دهند.
۷ـ مراکز درمانی و اداره‌هایی که مراجعه کنندگان بسیار دارند از افراد آشنا به زبان اشاره و مجهز به ابزار حفاظتی استفاده کنند یا ماسک‌های طلقی در اختیار اعضای کادر درمان قرار بدهند تا بیماران ناشنوا و کم‌شنوا بتوانند با لب‌خوانی، ارتباط لازم را با پزشکان و پرستاران برقرار کنند. حداقل یک نفر در اداره‌هایی که مراجعه‌کننده زیاد دارد یا در مراکز درمانی، این ماسک‌ها را داشته باشد.
۸ـ در هر فروشگاه زنجیره‌ای یک همیار معلول مستقر شود تا علاوه بر راهنمایی و همراهی آن فرد، نوشته‌ها و قیمت‌های روی هر محصول را برای افراد نابینا بخواند.
۹ـ در همه اداره‌ها، بانک‌ها و مراکز پرمراجعه، در کنار اطلاعیه‌ها و پوسترهای مربوط به کرونا، فایل صوتی قابل پخش هم وجود داشته باشد.
۱۰ـ این روزها نیکوکاران و گروه‌های مردم‌نهاد بیش از گذشته هوای مراکز نگهداری از معلولان را داشته باشند. زیرا به دلیل ضعف سیستم ایمنی افراد دارای معلولیت لازم است این مراکز بیشتر از قبل قوای جسمی معلولان را تقویت و برای تأمین مواد ضدعفونی‌کننده هزینه کنند.