همشهری آنلاین _ فاطمه عسگری‌نیا: کارشناسان شهری معتقدند از آنجا که شهر مجموعه به هم پیوسته‌ای از علل و عوامل انسانی است که مانند حلقه‌های زنجیر به یکدیگر پیوسته‌اند، بهبود و ارتقای کیفیت زندگی شهری جز در سایه مشارکت شهروندان در اداره امور شهر امکان‌پذیر نیست. درست است سازمان‌های خدمات‌رسان موظف به تأمین امکانات رفاهی و خدماتی به شهروندان هستند، اما واقعاً سهم شهروندان در ارتقای کیفیت زندگی خودشان چقدر است؟ جواب این سؤال را «مصطفی حسینی کومله» معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهری منطقه ۱۲، در گفت‌وگو با همشهری محله می‌دهد.
- شهری تمیزتر با مشارکت مردم
از تجارب جلب مشارکت مردم در فعالیت‌های اجتماعی و حفظ هویت تاریخی که بگذریم باید اعتراف کنیم که حال خوب بازار تهران، مخصوصاً راسته بازار کفاش‌ها، کارنامه درخشان دیگری از اعتماد و باور مدیریت شهری به شهروندان است. راسته کفاش‌ها همواره یکی از شلوغ‌ترین، کثیف‌ترین و پر ترددترین راسته‌های بازار تهران بود که همیشه در و دیوار ریخته و ظاهر پریشان آن توی ذوق شهروندان و حتی گردشگران می‌زد، اما از وقتی پویش» دست به کار شویم «پایش به این راسته باز شد و مجریانش دست رفاقت با کاسبان و بازاریان دادند، راسته کفاش‌ها هم رختی نو بر تن کرد. حالا هم جداره‌هایش زیبا شده، هم ردی از ترک‌ها و ریختگی‌ها در سقف راسته دیده نمی‌شود و کاسبان و اهالی این راسته بیشتر از گذشته حواسشان به آن است.
- کمپین چراغ‌های روشن لاله‌زار
هر روز که می‌گذرد شهرداری منطقه ۱۲ تلاش می‌کند به سهم مشارکتی مردم در نگهداشت شهر بیفزاید، دلیلش هم دستاوردهای خوب آن است. اگر سری به لاله‌زار بزنید، می‌بینید چطور شهروندان و شهرداری در تعامل و همراهی هم چهره در هم ریخته این خیابان را سرو سامان داده‌اند. وقتی کمپین چراغ‌های روشن لاله‌زار کلید خورد، کسی باورش نمی‌شد اهالی خیابان در روشن کردن این چراغ‌ها از هم سبقت بگیرند. معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهری منطقه ۱۲ با این توضیح می‌گوید: «کمپین چراغ‌های روشن خیابان لاله‌زار که شروع به کار کرد، نخستین چراغ‌های مرمتی و جداره‌سازی را مردم روشن کردند و بعد از این بود که ما شاهد روشن شدن چراغ‌های بعدی بودیم به‌طوری که تا الان با اجرای پروژه‌های جداره‌سازی شاهد هستیم ۶ چراغ در خیابان روشن شده است. با جلب مشارکت مردم، دیگر خبری از واگذاری پروژه‌ها به پیمانکاران، اتلاف وقت و سرمایه شهری نیست؛ مردم هم مجری هستند هم محافظ داشته‌های ارزشمندشان.»
بهبود کیفیت زندگی شهروندان و زیست‌پذیری محله‌ها بالاترین هدف توسعه و مدیریت شهری است. معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهری منطقه ۱۲ تهران با تأکید بر این سخن می‌گوید: «تحقق این مهم در گرو جلب مشارکت شهروندان است.»
شهرداری منطقه ۱۲ با این رویکرد طی دو سال گذشته موفق شده تا گام‌هایی مهم و اساسی در مسیر ارتقای کیفیت زندگی شهروندان در ابعاد مختلف شهری و اجتماعی بردارد. «مصطفی حسینی کومله» می‌گوید: «شهرداری در مرحله نخست اجرای برنامه ارتقای کیفیت زندگی شهروندان، بعد از نیازسنجی‌های محلی، برای اجرای طرح‌ها و برنامه‌های متنوع در دو بخش توسعه کالبدی و غیرکالبدی منطقه گام برداشت.
در این مرحله، اجرای پروژه‌های شهری با محوریت ارتقای کیفیت عرصه عمومی با محوریت شهرداری صورت پذیرفت. در مرحله دوم، هرچه بیشتر از شیوه برنامه‌ریزی بالا به پایین مدیریت شهری فاصله گرفت و به سمت جلب مشارکت شهروندی پیش رفت، به نتایج مطلوب‌تر و دلچسب‌تری در بخش ارتقای کیفیت زندگی شهروندان دست یافت.»
تغییر شیوه‌های مدیریت شهری در مسیر توسعه شهری با اتکا به مشارکت بخش‌های مختلف، دستاوردهای ارزشمندی هم برای شهرداری منطقه ۱۲ در بر داشت که به اذعان معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهری منطقه تسریع در اجرای پروژه‌ها، صرفه‌جویی در هزینه‌ها و افزایش رضایت و تعلق خاطر شهروندان مهم‌ترین این دستاوردها بوده است. او می‌گوید: «مشارکت شهروندان در اجرای پروژه‌های شهری مبتنی بر نظر و سلیقه آنها، بستر نظارت مردمی بر روند اجرای طرح‌ها و نگهداشت آنها را به همراه داشته است؛ اتفاق مبارکی که مولود همدلی و همراهی مدیران شهری با مردم است.»
- ارتقای کیفیت حیات شبانه شهر
منطقه ۱۲ یکی از مناطق تاریخی با جاذبه‌های گردشگری فراوان است که به واسطه قرار گرفتن در مرکزی‌ترین نقطه شهر و همجواری با مراکز اقتصادی بزرگ پایتخت همواره زیبایی‌های آن در هیاهوی زندگی روز گم می‌شد.
اما از روزی که شهرداری منطقه در قالب طرح‌های مشارکتی فرصتی را فراهم کرد تا مجالی برای دیدن این زیبایی‌ها زیر آسمان تاریک شب پیدا شود، حال و هوای زندگی در شلوغ‌ترین مراکز تهران رنگ و بوی دیگری به خود گرفت. مصداق این سخن دمیدن روح زندگی در خیابان‌های باب‌همایون و سی تیر به‌عنوان معبرهای تاریخی و زیبای پایتخت با مشارکت بخش خصوصی در شب‌های تهران است.
معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهری شهرداری منطقه ۱۲ در این‌باره می‌گوید: «احیای حیات شبانه در باب‌همایون و سی تیر که قبل از شیوع کرونا محل دورهمی‌های شاد و صمیمی شهروندان تهران و گردشگران پایتخت بود، ثابت کرد فضاهای شهری تهران واجد ارزش‌ها و جذابیت‌هایی است که در ساعات مختلف شبانه‌روز می‌تواند منجر به حیات اجتماعی در شهر شود.»
- کشف گنج‌های پنهان در تهران
یکی دیگر از تجارب خوب شهرداری منطقه ۱۲ در جلب مشارکت مردمی برای ارتقای کیفیت زندگی شهروندان به اجرای پروژه‌های مرمت ابنیه باارزش تاریخی این شهر برمی‌گردد. پروژه‌هایی که در گوشه و کنار این منطقه اجرا شده‌اند تا امروز شاهد روشن شدن چراغ خانه‌هایی باشیم که تا سال‌های پیش به زباله‌دان شهر تبدیل شده بود. از خانه «روبه‌رو» در بهارستان گرفته تا خانه «سرهنگ» در محله فردوسی. اما یکی از زیباترین و ارزشمندترین بناهای تاریخی مرمت‌شده در منطقه ۱۲ را بی‌شک باید خانه اردیبهشت عودلاجان دانست.
خانه‌ای در شمال خرابه‌های برازجان. آنجا که تا قبل از توافق شهرداری منطقه و بخش خصوصی مخروبه‌ای بیش نبود و امروز به یکی از گنج‌های تاریخی منطقه تبدیل شده است. حسینی کومله در حالی از این بنای تاریخی ارزشمند به‌عنوان یکی از سرمایه‌های منطقه ۱۲ یاد می‌کند که معتقد است اگر این پرورژه مشارکتی با بخش خصوصی به سرانجام نمی‌رسید، امروز نه تنها این بنا که بناهای همجوارش هم رو به نابودی رفته بودند.
او با اشاره به تأثیر مثبت این بازآفرینی می‌گوید: «کشف‌لایه‌های تاریخی پنهان در مراحل مختلف بازسازی این بنای ارزشمند باعث شد تا امروز بناهای همجوار هم از سوی مالکان حفظ و ایده تخریب و ساخت‌وسازهای جدید جای خود را به ایده مرمت بناها بدهد.»
خانه اردیبهشت امروز مانند نگینی در عودلاجان می‌درخشد و در آینده نه چندان دور که میزبان هنرمندان و صاحب‌نظران عرصه هنر کشور است شادابی، سرزندگی و سلامت اجتماعی را برای همسایه‌های خود به ارمغان خواهد آورد.
از مرمت بناهای ارزشمند تاریخی تهران قدیم در قالب پروژه‌های مشارکتی که بگذریم، کاهش آسیب‌های اجتماعی هم از دیگر دستاوردهایی بوده است که شهرداری منطقه ۱۲ موفق شده در سایه جلب این مشارکت‌ها به شهروندان خود ارمغان دهد. معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهری منطقه ۱۲ در توضیح این بخش می‌گوید: «برای کاهش آسیب‌های اجتماعی در منطقه دست تشکل‌های مردم‌نهاد را محکم فشردیم و از خیّران و فعالان اجتماعی خواستیم تا با ایستادن کنار ما به محافظت از محله‌ها در برابر آسیب‌های اجتماعی کمک کنند.
نخستین قدم را هم با بهره‌برداری از مددسرای بانوان برداشتیم.» جلب مشارکت بخش خصوصی برای کاهش آسیب‌های اجتماعی در منطقه خالی از لطف نبود، چراکه پای خیلی از خیّران و فعالان اقتصادی را به منطقه ۱۲ باز کرد و مقدمه‌ای شد برای رقم خوردن اتفاقات خوشایند بعدی که از جمله آنها می‌توان به راه‌اندازی مجتمع رویش با محوریت آموزش، اشتغال و سلامت در منطقه اشاره کرد. شهرداری منطقه همچنین با واگذاری ساختمان‌ها و فضاهایی که در اختیار داشت به کارآفرینان، خیّران و فعالان اجتماعی کوشیده تا از حجم آسیب‌های اجتماعی منطقه بکاهد. نمونه باارزش دیگر هم مجموعه بهاران است که برای بازگشت به چرخه زندگی معتادان بهبودیافته، بستر اشتغال را فراهم کرده است. حسینی می‌گوید: «بخش قابل‌توجهی از تجهیزات و امکانات این مجموعه اجتماعی، اقتصادی، درمانی و فرهنگی را خیّران تأمین کرده‌اند.»