همشهری آنلاین _ مهدی اسماعیل پور: پر جمعیت‌ترین محله منطقه ۲۱ و یکی از شلوغ‌ترین نقاط غرب تهران، سال‌هاست که به سبب امکانات و سرانه مطالعه، شرایط خوبی ندارد و همه چیز به یکی دوکتابخانه به نسبت کوچک و یکی دو مغازه کتابفروشی که بیشتر فروشگاه نوشت‌افزار هستند، محدود می‌شود. کمبود امکانات و سرانه کتابخوانی در کنار فقر فرهنگی موجب شده تا اغلب شهروندان در لابه‌لای انبوهی از مشکلات اقتصادی، کتاب و کتابخوانی و هنر را به غبار فراموشی بسپارند. در چنین شرایطی، مدیریت سرای محله «یاس» با کمک یکی از اهالی فرهنگی محله دست به ابتکار جالبی زده و نخستین «کافه کتاب» منطقه را آن‌هم بدون هزینه ریالی راه‌اندازی کرده‌اند. در این گزارش با کافه کتاب که این روزها به شکل حضوری و مجازی فعالیت می‌کند، بیشتر آشنا می‌شویم.
کافه کتاب تهرانسر نزدیک به یک ماه پیش، بسیار بی‌سر و صدا فعالیتش را در فضایی به اندازه ۲۰مترمربع در طبقه سوم سرای محله یاس آغاز کرد. مدیر سرای محله یاس درباره راه‌اندازی این مرکز فرهنگی به همشهری محله، می‌گوید: «این مرکز با همکاری سرای محله و شورایاری محله راه‌اندازی شد. یکی از دلایلی که تصمیم گرفتیم تا این کافه کتاب را راه‌اندازی کنیم این بود که در تهرانسر مراکز عرضه کتاب کم است و حتی می‌شود گفت چیزی با این عنوان نداریم. چون یکی دو کتابفروشی که فعال هستند مانند «شهر کتاب»، در کنار فروش نوشت‌افزار تعداد محدودی کتاب نیز عرضه می‌کنند. موضوع بعدی که اهمیت داشت این بود که فضا و ظرفیتی را ایجاد کنیم که نویسندگان، شاعران و هنرمندان محلی بتوانند آثار و محصولات خود را معرفی و عرضه کنند و هم‌چنین، شرایطی ایجاد شود که شهروندان بیشتر با این چهره‌ها و سرمایه‌های محلی آشنا شوند.
در تهرانسر، قرار است کافه کتاب به محلی برای گفت‌وگو و تبادل افکار و اندیشه‌های نویسندگان، شاعران، بازیگران، کارگردان‌ها و هنرمندانی تبدیل شود و مردم از این موضوع بهره‌مند شوند و بتوانند سؤالات و نکات و آموزش‌هایی را که می‌خواهند، بی‌واسطه مطرح کنند و جواب بگیرند. ابتدا قرار بود افتتاحیه مفصلی با حضور مسئولان شهرداری، چهره‌های محلی و مردم برگزار کنیم که اپیدمی «کرونا» و محدودیت‌های اعمال شده و پروتکل‌های بهداشتی اجازه نداد. با توجه به وضعیت موجود، هم‌اکنون فعالیت‌های کافه کتاب در بخش حضوری به شکل محدود و مجازی انجام می‌شود و خدا را شکر در همین مدت کم استقبال خوبی صورت گرفته است.»
- کتاب بیار کتاب ببر
یکی از برنامه‌های جالب توجه این مرکز، طرح «تبادل کتاب» است. «ارمغان باقری» درباره این طرح نیز می‌گوید: «هدف از اجرای این طرح بالا بردن سرای مطالعه است. بسیاری از کتاب‌ها به‌ویژه رمان و داستان تنها یک‌بار مطالعه می‌شوند و پس از آن در کتابخانه‌ها خاک می‌خورند. از سویی دیگر، افرادی هستند که علاقه به مطالعه دارند اما با توجه به شرایط اقتصادی و گرانی‌ها نمی‌توانند کتاب‌های بیشتری خریداری کنند یا خرید کتاب از اولویت‌های سبد خریدشان خارج شده است. هدف ما این است که شهروندان کتاب‌های خوانده شده را با هم مبادله کنند و کتاب‌ها از روی طاقچه و قفسه کتاب‌ها به دست علاقه‌مندان برسد.»
- یک کار فرهنگی بدون هزینه مالی
«بهناز صفری»، مدیر کافه کتاب تهرانسر، نیز از راه‌اندازی این مرکز بدون هزینه ریالی خبر می‌دهد: «بیش از ۲۰۰ عنوان کتاب داخلی و خارجی با موضوعات رمان و داستان، تاریخی، دینی و مذهبی، کودک و روان‌شناسی در اینجا موجود است. کتاب‌هایی به ارزش نزدیک به ۱۲ میلیون تومان که از سوی انتشاراتی‌های «لیما» و «آوای مهدیس» به شکل امانی در اختیار ما گذاشته شده است. در اینجا باید از آقای «مجید اسماعیلی» مدیر انتشارات لیما و آقای «حمید زینال‌پور» و انتشارات آوای مهدیس تشکر کنم که در این وضعیت اقتصادی با ما کمال همکاری را داشتند.
خانم ارمغان باقری، مدیرسرا و آقای «مسعود رضایی» دبیر شورایاری محله، برای راه‌اندازی کافه کتاب بسیار زحمت کشیدند تا این مرکز فرهنگی بدون صرف هزینه و برای خدمت‌رسانی به هنرمندان و شهروندان محله راه‌اندازی شود. علاوه بر این، نویسندگان، شاعران و هنرمندان محلی نیز آثار خود را در اختیارمان قرار دادند تا تنوع کتاب‌ها و محصولات بیشتر شود. علاوه بر موضوع فروش و عرضه کتاب، تبادل و جابه‌جایی کتاب و ایجاد پاتوق محلی برای هنرمندان و شهروندان، اهداف و برنامه‌های دیگری را هم در این مرکز دنبال می‌کنیم.»
- محلی برای نمایش آثار هنرمندان محلی
کافه کتاب تهرانسر قرار است به نمایشگاهی دائمی برای هنرمندان محلی تبدیل شود. صفری در این باره می‌گوید: «در محله، هنرمندان زیادی داریم که در زمینه‌های مختلفی از جمله نقاشی، خطاطی، نگارگری و عروسک‌سازی و انواع صنایع‌دستی فعالیت می‌کنند. برنامه ما این است که نمایشگاه دائمی در کافه کتاب داشته باشیم و این عزیزان بتوانند محصولات و آثار خود را به نمایش عمومی بگذارند تا هم با مخاطب ارتباط برقرار کنند و هم برای فروش و عرضه محصولات فرهنگی کمکی به هنرمندان محلی کرده باشیم. فکر می‌کنم هر محله به چنین فضایی نیاز دارد. برای آغاز، آثار ۲ نفر از خطاطان برجسته کشور که ساکن تهرانسر هستند، در کافه کتاب به نمایش درآمد و با توجه به وضعیت شیوع کرونا استقبال مردم هم خوب بود. اگر کرونا اجازه دهد، نمایشگاه‌های نقاشی و عروسک‌سازی نیز در برنامه داریم و قرار است این برنامه تداوم داشته باشد.»
- آموزش به شهروندان در کافه کتاب
یکی دیگر از کارکردهای تعریف شده برای کافه کتاب، برگزاری دوره‌های آموزشی به همت هنرمندان محلی است تا شهروندان از این فرصت و ظرفیت استفاده کنند. مدیر کافه کتاب تهرانسر در ادامه می‌گوید: «هنرمندان زیادی در تهرانسر هستند که مایلند به هم‌محلی‌های خودآموزش دهند. از سوی دیگر، شهروندانی هستند که به دنبال یادگیری هنرهای تازه هستند. کافه کتاب شرایطی را فراهم کرده تا این کلاس‌ها و کارگاه‌های آموزشی برگزار شود. البته در حال حاضر، با توجه به شیوع ویروس کرونا، منتظر فروکش کردن این بیماری هستیم و تا آن زمان، بیشتر برنامه‌هایمان را در فضای مجازی متمرکز کرده‌ایم.
برنامه‌هایی مانند فروش مجازی کتاب که با تخفیف‌هایی همراه است. سفارش کتاب نیز می‌پذیریم و پس از تهیه با گرفتن مبلغی اندک، کتاب را به در خانه فرد سفارش‌دهنده ارسال می‌کنیم تا در این شرایط کرونایی مردم مجبور نشوند برای خرید کتاب از خانه خارج شوند. هم‌چنین، در صفحه «اینستاگرام» و کانال «تلگرام» کافه کتاب، داستان‌های صوتی و خوانش شعر می‌گذاریم. البته هنوز بسیاری از اهالی تهرانسر از فعالیت‌های کافه کتاب و وجود چنین مرکزی بی‌اطلاع هستند و درخواست ما از شهرداری منطقه این است که چند بیلبورد و تابلو را برای تبلیغ و معرفی کافه کتاب اختصاص دهد تا بتوانیم تعداد بیشتری از هم‌محله‌ای‌ها را جذب کتاب و کتابخوانی و مشارکت در کارهای فرهنگی و هنری کنیم.»