همشهری آنلاین_راحله‌عبدالحسینی: کتابخانه‌ای که در اواخر دهه ۴۰ در محله نیاوران، همزمان با راه‌اندازی دیگر کتابخانه‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در محله‌های دیگر، کار خود را شروع کرد. ساختمان کتابخانه در بوستان نیاوران همچنان سرپاست ولی دیگر نه به‌عنوان کتابخانه، بلکه به‌عنوان مرکز آموزش زبان انگلیسی کارش را ادامه می‌دهد.
آوازه کتابخانه شماره ۱۳ پارک نیاوران، دهان به دهان بین بچه‌های شمیران می‌گشت و کمابیش از محله‌ها برای عضویت به این کتابخانه می‌آمدند.
«ناصر پشت‌کوهی» از اهالی محله نیاوران می‌گوید: «کلاس سوم دبستان بودم که عضو کتابخانه شدم. اوایل سال ۱۳۵۰ بود. همکلاسی‌ها و بچه‌های محل هم عضو بودند. هرکدام یک کارت عضویت داشتیم که با نشان دادن آن به متصدی کتابخانه و امضای یک برگه می‌توانستیم کتاب امانت بگیریم.
این برای ما خیلی دوستداشتنی بود. فضای کتابخانه هم برای ما که آن زمان بچه‌مدرسه‌ای بودیم، خیلی بزرگ و رنگارنگ به نظر می‌آمد. به همین خاطر همیشه به کتابخانه سر می‌زدیم.» پشت‌کوهی ادامه می‌دهد: «از وقتی کتابخانه به کانون زبان انگلیسی تغییر کاربری داد، ترافیک زیادی هم ایجاد شد. پدر و مادرهایی که برای رساندن فرزندان خود به کلاس زبان با ماشین شخصی به اینجا می‌آیند، گاهی ۲ ساعت هم منتظر می‌مانند تا کلاس تمام شود.»
- کتاب رایگان، فیلم ۲ تومان
«غلامرضا قیدی» از اهالی دارآباد، خاطرات عضویت در کتابخانه شماره ۱۳ کانون پرورش را این‌طور برایمان می‌گوید: «من هم کلاس چهارم دبستان بودم که عضو کتابخانه شدم. طبقه پایین ساختمان کتابخانه، سالن آمفی‌تئاتر بود و فیلم سینمایی یا تئاتر برای کودکان نمایش می‌داد. از طرف مدرسه برای دیدن فیلم یا تئاتر به آمفی‌تئاتر کتابخانه می‌رفتیم. یادم است عضویت کتابخانه رایگان بود. برای دیدن فیلم هم بلیت ۲ تومانی می‌خریدیم. کتابخانه بعد از انقلاب مدتی تعطیل شد. بعد هم به‌عنوان کانون زبان کارش را ادامه داد.»
- از کتابخوانی تا گردش علمی
«مجید ناطقیان» از اهالی محله حصاربوعلی هم وقتی کلاس چهارم دبستان بود، به عضویت کتابخانه شماره ۱۳ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان درآمد. نخستین خاطره او از کتابخانه و روزهای کودکی، نشان یا لوگوی کتابخانه کانون است؛ همان مرغکی که روی کتابی باز نشسته.
این نشان را پشت جلد کتاب‌ها یا کارت عضویت کتابخانه‌اش می‌دید. ناطقیان می‌گوید: «سال ۱۳۵۰ عضو کتابخانه شدم. آن زمان یکی از کامل‌ترین کتابخانه‌های شمیران بود. با همان کارت عضویت کتابخانه می‌توانستیم در کلاس‌های مختلف فیلمسازی، موسیقی، نقاشی و تئاتر هم شرکت کنیم.
یادم است خانم حقیقی و خانم شاکری مسئول کتابخانه بودند. ۲ قطعه عکس بردیم و کارت عضویت کتابخانه را گرفتیم. شناسنامه‌مان را هم نشان دادیم. کپی نمی‌خواست. کتابخانه کانون گردش‌های علمی به کارخانه‌ها را هم برگزار می‌کرد.
بچه‌های شمیران از طریق مدارس در جریان کتابخانه نیاوران و برنامه‌ها قرار می‌گرفتند. خیلی از مربیان ما در کتابخانه کانون، بعدها جزو چهره‌های شاخص فرهنگی ـ هنری شدند که باعث افتخار ما بود. مثل فاطمه معتمدآریا، حمید جبلی، مرضیه برومند، راضیه برومند و علی‌اکبر صادقی.»
ناطقیان اضافه می‌کند: «کتابخانه دیگری هم در پارک کودک زعفرانیه راه‌اندازی شد. خوشبختانه آن کتابخانه هنوز هم دایر است و با عنوان مرکز شماره ۱۶ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان فعالیت می‌کند. اما کتابخانه شماره ۱۳ با همه خاطرات خوش دوران کودکی ما، جای خودش را به مرکز آموزش زبان داد و حجم ترافیک محله را بیشتر کرد.»
- کتابخوان شماره ۵۶
«من عضو شماره ۵۶ کتابخانه شماره ۱۳ کانون در پارک نیاوران بودم.» این را «مسعود نظر» از اهالی نیاوران در یادآوری خاطرات کودکی‌اش می‌گوید و ادامه می‌دهد: «هم شماره‌ام را به یاد دارم و هم کارت عضویتم را که به رنگ سبز بود. ۸ ساله بودم که عضو کتابخانه شدم. کتابخانه شماره ۱۳ برای بچه‌های همدوره من حس نوستالژی دارد. تابستان‌ها از صبح یا در پارک بازی می‌کردیم یا در کتابخانه بودیم و در برنامه‌ها حضور داشتیم.» او که موزیسین و رهبر ارکستر کودکان است، حرفه این روزهایش را نتیجه استعدادیابی و حضور در کلاس‌های هنری کتابخانه شماره ۱۳ می‌داند.
«در همه کلاس‌ها از نقاشی تا تئاتر، می‌توانستیم شرکت کنیم و تجربه‌های نابی داشته‌باشیم. در خانواده ما کسی با موسیقی آشنا نبود. یادم هست خانم عباسی، موسیقی درس می‌داد و من در کلاسش فهمیدم که چقدر به موسیقی علاقه دارم.» «مسعود نظر» غبار فراموشی را از خاطراتش پاک می‌کند و فضای کتابخانه را برایمان توصیف می‌کند: «کتابخانه ۲ بخش داشت.
یک بخش برای کودکان بود که به ما کتاب‌ها را یک هفته امانت می‌داد. بخش دیگر برای نوجوانان بود. من گاهی به آنجا سرک می‌کشیدم. طبقه پایین سالن آمفی‌تئاتر بود که برنامه‌های آموزش و اجرای تئاتر و نمایش و فیلمسازی در آن برگزار می‌شد.»
- کتابخانه‌هایی از شمال تا جنوب تهران
«داریوش شهبازی» تهران‌پژوه درباره تاریخچه شکل‌گیری کتابخانه کانون می‌گوید: «در سال ۱۳۴۴ در اراضی جلالیه که پیش از آن مرکز اسبدوانی نام داشت، پارکی که امروز به نام «لاله» می‌شناسیم، در حال ساخت بود. در بخشی از آن اراضی کتابخانه کانون پرورش کودکان و نوجوانان ساخته شد.
در همین دهه سازه‌های دیگری مثل ساختمان فرهنگسرای نیاوران، برج آزادی و سر در دانشگاه تهران نیز ساخته‌شد. از جمله افراد هنرمندی که در اواخر دهه ۴۰ به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان پیوستند عباس کیارستمی و بهرام بیضایی به‌عنوان فیلمساز؛ علی‌اکبر صادقی به‌عنوان نقاش و فاطمه معتمد آریا و حمید جبلی به‌عنوان بازیگر بودند که در حرفه خود خوش درخشیدند. از همان سال‌های نخستین تشکیل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، کتابخانه‌های کانون در محله‌های تهران راه‌اندازی‌شد.
فعالیت‌های فرهنگی دیگری مثل موسیقی، نقاشی، تئاتر و فیلم، تولید کتاب برای نابینایان و ناشنوایان و چاپ و نشر کتاب در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان انجام می‌شد. سال ۱۳۶۱ مرکز تولید سرگرمی‌های سازنده به کانون اضافه شد و امروزه حدود هزار مرکز فرهنگی ثابت و سیار در اختیار دارد که بسیار مفید است.»
- خاطرات چهره‌های آشنا از کتابخانه کانون
فیلم مستند «کانون» پایان‌نامه دکترای «خاطره خدایی» است که برای تهیه آن پای صحبت برخی از اعضای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از جمله مسعود کیمیایی، بهروز غریب‌پور، حسین علیزاده، همایون اسعدیان و... نشسته است.
«فاطمه معتمدآریا» در این مستند می‌گوید که در کودکی یکی از اعضای فعال کتابخانه شماره ۱۳ کانون در پارک نیاوران بوده است. «من بچه کتابخانه شماره ۱۳ بودم که الان شده کانون زبان و هر بار از جلو آن رد می‌شوم، بغضم می‌گیرد. یکی از اتفاقات قابل احترامی که در کتابخانه‌های کانون افتاد، از کتابخانه شماره ۱۳ نیاوران تا کتابخانه‌های شهرستان، یکسانی و یک‌شکل بودن طراحی داخلی ساختمان کانون مثل پرده‌ها و صندلی‌ها و کتاب‌ها بود.»
«علی‌اکبر صادقی» نقاش و تصویرگر که در محله قلهک به دنیا آمده و سال‌هاست در محله قیطریه زندگی می‌کند نیز در این مستند از خاطره روزهای عضویت در کانون این‌طور می‌گوید: «کلاس‌های مختلف در کانون برگزار می‌شد. کلاس سینما هم داشتیم که با دوربین‌های ۸ میلی‌متری به ما آموزش می‌دادند و فیلم می‌ساختیم. برخی از فیلمسازان مطرح کشور از همین کلاس‌ها بیرون آمدند.»
مراکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در پهنه شمال
- برای بهره‌مندی از کتابخانه و برنامه‌های متنوع کانون می‌توانید به این مراکز مراجعه کنید:
• مرکز شماره ۱۶
نشانی: خیابان ولی‌عصر(عج)، خیابان سرلشکر فلاحی، پارک زعفرانیه
شماره تماس: ۲۲۷۱۱۱۷۸
• مرکز شماره ۳۷
نشانی: شهرک غرب، فاز ۳، انتهای خیابان شهید حسین سیف
شماره تماس: ۸۸۰۸۷۸۶۲
• لواسان
نشانی: بلوار امام، شهرک آزادگان
شماره تماس: ۲۶۵۴۴۱۹۰ـ ۰۲۲۱