همشهری آنلاین _ الهه کفایتی: یلدایی که سفارش صله رحم جایش را به اندرزهای خلوت‌گزینی داده است و معیار عزیز بودن، به مقیاس فاصله‌هاست.
امسال آخرین شب پاییزی قرن را در حالی به صبح زمستان می‌رسانیم که همچنان میزبان ویروس منحوس ناخوانده هستیم و ظاهراً یکی از شروط لازم برای رسیدن به یلدای سال بعد، گذشتن از خیر مهمانی‌ها و گردهمایی‌های خانوادگی است. این را، به لطف هشدارهای مکرر وزارت بهداشت و ستاد مبارزه با کرونا، اغلبمان می‌دانیم. آنچه نمی‌دانیم این است که چگونه با این تجربه جدید مواجه شویم و چه چیز را جایگزین مهمانی‌های هرساله کنیم؟ یلدای امسال را چه کنیم که خاطره حلاوت هندوانه و سرخی انار برایمان تلخ نشود؟ در این گزارش از تعدادی از چهره‌های اجتماعی پرسیده‌ایم که شب یلدایشان را چگونه سپری می‌کنند. پاسخ‌ها را می‌خوانیم.
- مردم صبوری کنند تا واکسن بیاید
من با هرچه در خانه دارم این مراسم را برگزار می‌کنم. برای خریدهای مخصوص یلدا از خانه بیرون نمی‌روم و ترجیح می‌دهم هزینه این خریدها را به نیازمندان کمک کنم. افراد خانواده ما خیلی مراعات می‌کنند. برای همین تا به حال هیچ کداممان به کرونا مبتلا نشده‌ایم. سردی هوا و تجمع در مکان‌های سربسته واقعاً خطرناک است. بعضی‌ها نسبت به این هشدارها بی‌تفاوتند و این بی‌توجهی فاجعه‌آفرین است. من وقتی می‌روم در بخش‌ها و بیماران بدحال را می‌بینم، اکثراً سن و سال‌دار هستند. هیچ‌کدام برای تفریح و تفنن از خانه بیرون نرفته‌اند و بیماری از طریق جوان‌ها به آنها منتقل شده است.
دیدار پدربزرگ و مادربزرگ‌ها در شب یلدا لطف نیست، ظلم است و می‌تواند برایشان خیلی خطرساز باشد. بیشتر تخت‌های بیمارستان‌ها با بیماران سنین بالای ۵۰ سال پر شده است. به بزرگ‌ترهایمان رحم کنیم و امسال یلدا را دور از آنها برگزار کنیم. به امید خدا، تا سال آینده واکسینه خواهیم شد و بعد می‌توانیم بی‌دغدغه دور هم جمع شویم. مردم امسال را صبوری کنند و با بی‌مبالاتی، خانواده‌شان را درگیر نکنند تا بتوانند سال آینده، به خوبی و خوشی و سلامتی، یلدا را جشن بگیرند.
- سلامتی همه ما به هم ربط دارد
عجیب‌ترین چیزی که در دوران زندگی من اتفاق افتاد، این بود که سال ۹۹ را دور از پدر و مادرم تحویل کردم. از وقتی یادم می‌آید هر سال عید پیش پدر و مادرم بودیم. حتی با اینکه خواهرم اصفهان است و من گاهی سر فیلمبرداری بودم، هر اتفاقی که می‌افتاد باید خودمان را به پدر و مادر می‌رساندیم. امسال برایم عجیب بود. بدون پدر و مادرم احساس می‌کردیم عید نمی‌شود، اما شد! سپری شد و گذشت. با پدر و مادرم به‌صورت مجازی عید دیدنی کردیم. آن احساس امنیت و طیب خاطری که از سلامتی‌شان داشتم، به من آرامش می‌داد؛ چون در حال حاضر آدم‌ها برای سلامتی اطرافیانشان بیشتر نگرانند تا خودشان. بالاخره این روزها هم تمام می‌شوند.
شب یلدا یک سنت زیباست، ولی آنقدرها مهم نیست که سلامتی عزیزانمان را به خطر بیندازیم. لازم نیست حتماً ۵۰ نفر باشیم تا یلدا، یلدا بشود! در همان اجتماع کوچک خانواده خودمان، خوش باشیم و از امکانات تکنولوژی استفاده کنیم. در زندگی اجتماعی هیچ مسئله‌ای را نمی‌توانیم پیدا کنیم که به ما مربوط نباشد. سلامتی همه ما به هم ربط دارد و در پیوستگی است. باید با خودمان فکر کنیم آیا توانایی این را داریم که به خاطر یک بی‌احتیاطی، سال آینده یلدا را با تعداد کمتری از عزیزانمان برگزار کنیم؟ واقعیت این است که انسان امروزی از خلوت می‌ترسد؛ چون محبور است فکر کند! فکر و خیال می‌آید سراغ آدم. اما سعی می‌کنیم امسال را با تعداد کمتر، ولی سالم خوش باشیم.
- همچنان خطر همه را تهدید می‌کند
ما از پارسال تا حالا با هیچ‌کدام از بستگانمان رفت‌وآمد نکرده‌ایم. فقط تلفنی احوال هم را می‌پرسیم. یلدای امسال را هم با خانواده کوچک خودمان دور هم جمع می‌شویم و سنت یلدا را بجا می‌آوردیم. گرچه مهم‌ترین بخش آیین شب یلدا، از قدیم، همین دورهمی‌های خانوادگی و رفتن به منزل اقوام بوده است. همین که همه دور هم جمع می‌شدند و بزرگ‌ترها خاطره می‌گفتند، خیلی ارزشمند بود. هندوانه و آجیل و انار بهانه است. در طی زمان، شاید تغییراتی جزئی در نحوه برگزاری یلدا ایجاد شده باشد و مدرن‌تر شده باشد، اما دورهمی همیشه جزء جدایی‌ناپذیر شب یلدا بوده است! حالا امسال، ویروس کرونا واقعیت تلخی است که خیلی از ارتباطات و اجتماعات مارا به هم ریخته است؛ از برگزاری کلاس‌های آموزشی و درسی گرفته تا مراسمی مثل نوروز و یلدا به چالش کشیده شده‌اند.
اما آنچه از همه اینها مهم‌تر است، این است که امسال باید همه سعی کنیم تا دیگری سالم بماند و این امر میسر نمی‌شود مگر با احتیاط و مراقبت‌های ویژه و رعایت فاصله اجتماعی. در این شرایط سخت، بهترین‌کاری که می‌توانیم انجام دهیم این است که افراد خانواده بیش از پیش با یکدیگر صادق باشند. اگر کسی کوچک‌ترین علائمی از بیماری داشت، از بقیه پنهان نکند و از جمع دوری کند. تا وقتی این ویروس ریشه‌کن نشده، همچنان خطر همه را تهدید می‌کند. با این تفاصیل، دورهمی امسال یلدا برای هر کسی با همان افراد خانواده خودش کفایت می‌کند.
- از رعایت پروتکل‌ها خسته نشویم
من تمام شب‌های یلدا در حال تهیه و اجرای برنامه در رسانه‌های مختلف هستم. امسال هم قرار است نخستین قسمت برنامه‌ای به نام «صدای ایرانی» را برای شب یلدا روی آنتن ببریم. تلاشمان این است تا برنامه‌هایی تولید کنیم که مردم در خانه سرگرم شوند و طولانی‌ترین شب سال را به سلامت بگذرانند.
من چند وقت پیش دچار این بیماری شدم و تجربه جدیدی کسب کردم. به این نتیجه رسیدم که باید تا حد ممکن مراقبت‌ها و پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنیم. راستش، بیشتر نگران عزیزانم بودم تا مبادا من باعث بیماری و آزارشان شوم. به همه مردم توصیه می‌کنم که این سبک جدید زندگی با «کوویدـ ۱۹» را بپذیرند و ضمن احترام به سنت‌هایی که داریم، اگر می‌خواهیم این مراسم را سال‌های سال در کنار کسانی که دوستشان داریم برگزار کنیم، از اجتماعات بزرگ و دورهمی‌های فامیلی دوری کنیم.
البته اینکه همه مسئولیت را گردن مردم بیندازیم هم درست نیست. این امر به مدیریت کلان هم مربوط است. ما نمی‌توانیم کل این بار را به دوش مردم بگذاریم و بگوییم هیچ‌کجا نروند، مهمانی نگیرند و هیچ تفریحی نداشته باشند. بلکه رسانه‌های فرهنگی‌ـ هنری هم در این زمینه به‌شدت مسئولند و باید برنامه‌هایی تهیه کنند که هم در شبکه‌های اجتماعی و هم در تلویزیون ملی مردم را جذب کند. باید بپذیریم که شرایط عادی نیست، از رعایت پروتکل‌ها خسته نشویم، باید بجنگیم تا سلامت خود و خانواده‌مان را حفظ کنیم.
- در اجرای سنت‌هایمان خلاقیت به خرج دهیم
راستش را بخواهید، ما مثل هر سال به دیدن مادربزرگمان می‌رویم، اما با شرایطی متفاوت نسبت به سال‌های پیش! امسال قرار گذاشته‌ایم که همه با هم نرویم. سئانس‌بندی کرده‌ایم که هر خانواده جداجدا در ساعت مشخصی برود و خیلی کوتاه سر بزند و برگردد؛ آن هم با رعایت فاصله و زدن ماسک. سعی کردیم دورهمی بزرگ و پرجمعیت نداشته باشیم.
اگر بعضی خانواده‌ها اصرار دارند دور هم جمع شوند، می‌توانند از فضاهای باز استفاده کنند. در فضای باز به خاطر جریان هوا، احتمال انتقال ویروس کمتر می‌شود. حتی اگر شرایط فیزیکی مناسبی در آن فضا باشد، می‌توانند در عین دید و بازدید و مراسم یلدا، ورزش هم کنند. حتی می‌توانند با توجه به شرایط ویژه امسال و اعمال محدودیت‌های ترافیکی شب، جشن یلدا را روز برپا کنند. ظاهراً ناچاریم در مقابل این ویروس انعطاف داشته باشیم و در اجرای سنت‌هایمان خلاقیت به خرج دهیم.
- تغییر سبک زندگی، گریزناپذیر است
این روزهای کرونایی باعث شده در سبک زندگی‌مان تغییراتی بدهیم. خیلی از اتفاقات دارد به‌صورت آنلاین برگزار می‌شود؛ از مراسم افتتاحیه گرفته تا مراسم رونمایی کتاب و جلسات مختلف. امسال در مؤسسه فرهنگی‌ـ هنری، در کنار دوستانم، دست‌به‌دست هم داده‌ایم و در تدارک یک برنامه اینستاگرامی هستیم. فکر می‌کنم با یک برنامه جذاب و پربار اینستاگرامی هم می‌شود یک شب یلدا را سحر کرد. گرچه نمی‌تواند جای دورهمی‌های خانوادگی و حضور گرم افراد خانواده را پر کند، اما امسال جز این، چاره‌ای نداریم. این تغییر سبک زندگی، اجتناب‌ناپذیر است. همه چیز در زمان، بسته به شرایط، در حال تغییر است. نمی‌توان همیشه همه چیز را ثابت نگه داشت. سنت‌ها هم دستخوش تغییر می‌شوند و فرم عوض می‌کنند. برگزاری یلدای امسال هم یک فرم جدید از یک مراسم آیینی است. همیشه قرار نیست همه چیز مثل گذشته پیش برود. سبک زندگی تغییر خواهد کرد و این تغییر از الان شروع شده است.
- قدر روزهای دور هم بودن را ندانستیم!
سال‌های قبل که این بیماری نبود و همه دور هم جمع می‌شدند و دغدغه‌ای برای برگزاری مراسم نداشتند، خیلی‌ها بی‌توجه به هم در فضای مجازی سیر می‌کردند. ما قدر آن روزها را ندانستیم. همه با هم بودیم. کنار هم بودیم، اما جداجدا. هیچ‌کس فکرش را نمی‌کرد که امسال یلدا این‌قدر از هم جدا بمانیم. حالا مجبوریم از هم دور بمانیم و خواسته یا ناخواسته باید از همان فضای مجازی استفاده کنیم. اما باید حواسمان هم باشد که در عین رعایت کردن فاصله‌ها، از حال هم بی‌خبر نمانیم. جویای احوال هم باشیم و با دوست و فامیل ارتباط را تلفنی حفظ کنیم. هوای بچه‌های کوچک‌تر را هم داشته باشیم. آنها تجربه زیادی از یلدا ندارند و امسال با این بحران مواجه شده‌اند. از داستان‌ها و افسانه‌های اساطیری در مورد شب چله برایشان بگوییم و حالا که نمی‌شود به دیدن پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها رفت و پای حرف‌هایشان نشست، آنها می‌توانند برای بچه‌ها قصه‌های صوتی ارسال کنند. این بچه‌ها سازنده نسل آینده ما هستند؛ نباید بگذاریم
آداب و رسوم برایشان کمرنگ شود.
- برای اینکه کم نشویم، جمع نشویم
امسال سال متفاوتی است. برای اینکه کم نشویم، باید دور هم جمع نشویم! یادم هست سال‌های قبل در جمع‌های خانوادگی‌مان، حتی سرک کشیدن به فضای مجازی و استفاده از تلفن همراه، برای یک شب ممنوع بود! ولی امسال مدیون همان فضای مجازی هستیم. امسال سالی است که باید بیشتر قدر داشته‌هایمان را بدانیم و شکرگزار نعمت‌هایمان باشیم.
امسال برای اینکه بیشتر دوست داشتنمان را به هم ثابت کنیم، بیاییم از راه دور با هم باشیم و با برنامه‌های جدید و متفاوتی یلدائمان را پر از خاطرات زیبا کنیم. می‌توانیم به اقوام پیشنهاد بدهیم هر کسی یک عکس از یکی از سمبل‌های سفره یلدایشان بفرستد و بعد این عکس‌ها را مثل تکه‌های پازل کنار هم بگذاریم تا یک سفره کامل یلدا از تمام فامیل داشته باشیم. شاید با این کار باورمان شود که تکه‌های پازل یک خانواده، در کنار هم کامل می‌شود. فال حافظ بگیریم و امیدوار باشیم به‌زودی این فاصله‌ها کم می‌شود و می‌توانیم بار دیگر مثل قبل یلدا را کنار هم جشن بگیریم.