همشهری آنلاین _ سمیرا باباجانپور: این روزها، پویش کتابخوانی در ساعت ۲۰ در فرهنگسرای «فردوس»، هنرمندان زیادی را با خود همراه کرده است. پویشی که برای نخستین بار ازسوی فرهنگسرای فردوس مطرح شد و به‌طور گسترده در همه فرهنگسراها و کتابخانه‌های پایتخت در حال اجراست. این پویش تا ۳۰دی میزبان کتاب خوانان شهر است.
پویش «۲۰ -۲۰» در چند گام و در قالب تبلیغات محیطی و پخش تیزرها و برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی در رسانه ملی و همچنین بیلبوردها و پرتابل‌های شهری، برای «نهادینه‌سازی ساعت ۲۰ به‌عنوان ساعت کتابخوانی خانواده‌ها» مطرح شده است. پویشی که از «هفته کتاب» آغاز شده است و تا پایان دی ماه ادامه دارد. در این پویش از مسئولان، شخصیت‌ها، نویسندگان، هنرمندان و مشاهیر دعوت می‌شود تا شهروندان را به مطالعه فرا بخوانند و ساعت ۲۰ هر شب ۲۰ دقیقه را به امر مهم مطالعه اختصاص دهند. بی‌شک رونق چنین پویش‌هایی در روزهای خانه‌نشینی کرونا می‌تواند نقش مهمی در کتابخوانی شهروندان داشته باشد. «حسن آذری»، مدیر کتابخانه فردوس و نماینده کتابخانه‌های سازمان فرهنگی هنری در منطقه ۵ در این‌باره می‌گوید: «بی تردید یکی از حرکت‌های خوب و مناسب در امر کتابخوانی راه‌اندازی این پویش‌ها در قالب یک فعالیت گروهی و ایجاد انگیزه برای مطالعه است. اما امر کتابخوانی و نهادینه کردن آن با برنامه‌ریزی طولانی و هدفمند، میسر می‌شود.»
- جذابیت‌های یک پویش
آذری که تجربه ۲۰ سال کتابداری را در کارنامه‌کاری خود دارد معتقد است پویش‌ها می‌تواند در جذب مخاطب برای کتاب خواندن موفق باشند. او می‌گوید: «پویش ۲۰-۲۰، پویش جذابی است که همه اقشار جامعه را به مطالعه دعوت می‌کند. حضور گسترده هنرمندان و چهره‌های شاخص باعث شده تا جذابیت پویش بیشتر شود.»آذری معتقد است این پویش کتابخوانی توانسته شهروندان را با کتاب آشتی دهد.
آذری از رفتارهای مختلف در امر کتابخوانی صحبت می‌کند و می‌گوید: «برخورد با کتاب در ایران ۲ نوع است. یک برخورد واقعی و دیگری برخورد لوکس و تجملاتی که در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی رونق گرفته و موجب شده است تا برخی از افراد، کتابخوانی را به سمت یک رفتار لوکس و تجملاتی پیش ببرند یا به اصطلاح رایج با آن بوتیکی برخورد می‌کنند.
یعنی عکس‌های فانتزی و شیک با کتاب می‌گیرند. اینکه فرد ۲ دقیقه کتابی را از قفسه بردارد و روی مبل چند عکس بگیرد و در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک بگذارد. کتاب، نیازی به لوکیشن و عکس‌های فانتزی ندارد. اما من کارگرهای ساختمانی را می‌شناسم که پس از اینکه کارشان را تمام می‌کنند در همان ساختمانی که کار می‌کنند، کتاب می‌خوانند. لبوفروش‌ها و باقالی‌فروش‌هایی را می‌شناسم که کتاب می‌خوانند و هیچ‌وقت از خودشان عکس منتشر نمی‌کنند. مخالف عکس گرفتن با کتاب نیستم، ولی باور دارم این عکس‌های فانتزی نه تنها کمکی به فرهنگ کتابخوانی نمی‌کند، بلکه به مرور کتابخوانی را در ذهن مخاطب به‌ویژه کودکان تبدیل به یک کالای لوکس خواهد کرد. اینکه که کتاب خواندن یک امر لوکس و لاکچری است و باید در یک فضای مناسب با لیوان بزرگ قهوه و پنجره‌ای که رو به طبیعت باز می‌شود، خوانده شود. بی‌شک کتاب خواندن هرگز نیازی به تجملات ندارد. این رفتارها نه تنها مفید نیست، بلکه به مرور ریشه کتابخوانی را خشک می‌کند.»
- پویش‌ها باید ابزار سنجش داشته باشند
آذری درباره مدیریت پویش‌های کتابخوانی و تأثیرگذار بودن آنها می‌گوید: «پویش‌هایی موفق هستند که از ابزار سنجش برخوردار باشند این ابزار سنجش مشخص می‌کند که آیا این پویش و یا فراخوان موفق بوده یا نبوده است؟ آیا همه دوستان و عزیزانی که در پویش ما شرکت کرده‌اند، واقعاً کتاب خوانده‌اند یا تنها در یک حرکت فرهنگی همراه شده‌اند. متأسفانه در حال حاضر بسیاری از این پویش‌ها و برنامه‌های کتابخوانی ابزار سنجش ندارند.»
- یک توفیق اجباری
نماینده کتابخانه‌های منطقه ۵ درباره چگونگی مطالعه در روزهای خانه‌نشینی کرونا می‌گوید: «مردم این روزها دنبال سرگرمی مفید هستند. یکی از این سرگرمی‌ها که البته همه به آن واقف هستیم، کتاب خواندن است. روزهای کرونایی موجب شده تا حداقل سراغ کتاب‌های خانه برویم و توفیق اجباری برای کتابخوان شدن فراهم شده است. اما وظیفه صدا و سیما و رسانه‌ها چندین برابر و سنگین‌تر شده است که باید کتاب‌های مناسب را برای هر گروه سنی معرفی کنند.»
- معیارهای انتخاب کتاب خوب
او درباره روش مطالعه مناسب نیز می‌گوید: «به گمانم هر فرد بهترین کسی است که می‌داند به چه کتابی علاقه دارد. می‌توانم بهترین کتاب‌ها را در هرحوزه‌ای معرفی کنم اما باید به علاقه افراد هم توجه داشت. اگر بهترین کتاب‌های فلسفی را به آدمی که به روان‌شناسی علاقه دارد، پیشنهاد بدهم، بی‌تردید کار باطلی کردم. ممکن است آن فرد از کتاب خواندن ناامید شود. هر فرد بهترین کسی است که می‌تواند درباره سلیقه و علاقه‌اش نظر بدهد. البته می‌توانیم یک گروه مرجع داشته باشیم. یعنی افرادی که به آنها باور داریم و می‌دانیم که در راستای سلیقه و تفکر ما پیش می‌روند و می‌توانند در معرفی کتاب کمک کنند. البته برای اینکه بفهمیم یک کتاب خوب است یا نه، ۳ معیار وجود دارد. نخست نویسنده کتاب و ناشر آن کیست؟ و نقد و بررسی‌هایی را که درباره آن کتاب نوشته شده است مطالعه کنیم.»
- افزایش اعضای کتابخانه با پویش ۲۰ - ۲۰
فاطمه حسن‌پور مدیر کتابخانه مجتمع فرهنگی و هنری نور که یکی از پر مخاطب‌ترین کتابخانه‌های منطقه ۵ محسوب می‌شود درباره موفقیت پویش ۲۰ و۲۰ می‌گوید: «این پویش برای نخستین بار از سوی منطقه ۵ مطرح شد و خوشبختانه در حال حاضر در کتابخانه‌هاو فرهنگسراهای پایتخت در حال اجراست. با اجرای این پویش به اعضای کتابخانه ما اضافه شده است. حضور چهره‌های هنری و فرهنگی در معرفی کتاب‌ها مخاطبان زیادی را به کتابخوانی جذب کرده است. در کتابخانه مجتمع فرهنگی و هنری نور از زمان آغاز پویش تا الان ۱۵۰۰ عضوجدید اضافه شده است. ما هم سعی کرده‌ایم با معرفی کتاب‌های مختلف با موضوعات گوناگون مخاطبان را همراهی کنیم.»
- لذت مطالعه درست
یادگیری و مطالعه رابطه‌ای تنگاتنگ و مستقیمی با یکدیگر دارند تا جایی که می‌توان این ۲ را لازم و ملزوم یکدیگر دانست. برای اینکه میزان یادگیری افزایش یابد، پیش از هر چیز باید مطالعه‌ای فعال و پویا داشت.
«محسن حاج زین‌العابدینی»، دکترای کتابداری و اطلاع‌رسانی که تجربه تدریس مطالعه در کتابخانه‌های منطقه ۵ را دارد، می‌گوید: «درست مطالعه کردن علاوه بر اینکه زمان مطالعه را کاهش می‌دهد، میزان یادگیری را هم افزایش می‌دهد. ضمن اینکه مدت نگهداری مطالب در حافظه را طولانی‌تر و حفظ اطلاعات را آسان‌تر می‌کند. برنامه‌ریزی، نظم وترتیب، حفظ آرامش، استفاده صحیح از وقت، سلامتی و تندرستی، تغذیه مناسب، ورزش، خواب کافی و درک مطلب از جمله اصول مطالعه درست و درک بهتر مطالب هستند. برای مطالعه‌ای فعال و پویا، نوشتن نکات مهم در حین خواندن ضروری است تا برای مرور مطالب، دوباره کتاب را نخوانیم. برای مرور مطالب می‌توان از همان یادداشت‌ها استفاده کرد.»
- یادگیری را افزایش دهیم
بیشتر از ۳۰ دقیقه بر روی یک مطلب تمرکز نکنید و حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه استراحت به خود دهید. این روال را در طول مطالعه ادامه دهید. این استاد کتابداری می‌افزاید: «پیش از مطالعه از خوردن غذاهای چرب و سنگین خودداری کنید. چند ساعت پس از غذا خوردن، مطالعه کنید، چون پس از خوردن غذای سنگین بیشتر جریان خون متوجه دستگاه گوارش می‌شود تا به هضم و جذب غذا کمک کند. بنابراین، خون‌رسانی به مغز کاهش می‌یابد و از قدرت تفکر و تمرکز کاسته می‌شود. همچنین غذاهای آردی مانند «نان قندی» قدرت ادراک و تمرکز را کم می‌کند. نوشابه‌های گازدار نیز همین‌گونه هستند.»
- فضای مناسب برای مطالعه
حاج زین‌العابدینی درباره اهمیت فضای مناسب برای مطالعه می‌گوید: «هوا و نور می‌تواند بهداشت مطالعه را برایتان رقم بزند. چون کیفیت هوای تنفسی، نشاط‌آور است و کسالت را دور می‌کند. تنفس در اتاق در بسته که هوا به قدر کافی در آنجا وجود ندارد، کار درستی نیست. نور باید از سمت چپ، بالا و با زاویه تقریبی ۴۵ درجه به کتاب و کاغذ بتابد. اگر از سمت راست بتابد، به‌ویژه هنگام نگارش، سبب ایجاد سایه دست بر روی کاغذ می‌شود، در نتیجه خستگی چشم را به همراه دارد. بهترین نور برای مطالعه و کار، روشنایی معمولی اتاق است که در هوای روشن به‌صورت غیرمستقیم بتابد.»