همشهری آنلاین_مژگان مهرابی: پروژه‌ای که با به ثمر نشستن آن، فضای ساکت و غریب آرامستان‌ها به قطب گردشگری تبدیل شده و سبب باز شدن پای بسیاری از علاقه‌مندان به تاریخ ملی به اینجا می‌شود.
از سوی دیگر پاتوقی می‌شود برای دورهمی ادیان جهان و توریست‌های خارجی. این تحول بزرگ فرهنگی و هویتی را مدیون مدیران شهری منطقه ۱۴ هستیم که از دیرباز پیگیر ماجرا بوده و سرانجام با جلب رضایت سفارت‌ها و خلیفه‌گری ارامنه آن را به سرانجام رساندند. سازمان بهشت زهرا(س) کارفرما و سازمان نوسازی شهر تهران اجرای این طرح را در دست دارد.
به گفته دست‌اندرکاران پروژه، بهسازی آرامستان‌های دولاب و ایجاد میدانگاه صلح در آینده‌ای نزدیک فضای بی‌روح اطراف آرامستان‌ها را به گذرگاهی تاریخی تغییر شکل خواهد داد و فرصتی پیش می‌آید تا شهروندان تهرانی با شخصیت‌های فرهنگی و هنری کشورهای دیگر بیشتر آشنا شوند. در تهیه این گزارش «حمیدرضا گودرزی» مدیر پروژه آرامستان‌های دولاب و «قاسم قدیمی» دبیر شورایاری محله صاحب‌الزمان(عج) ما را یاری کردند.
خیابان پاسدارگمنام، نرسیده به بزرگراه امام‌علی(ع)، تابلوی خیابان تاجری رضایی به چشم می‌خورد. در کمرکش خیابان، درِ بزرگ آبی رنگی جانمایی شده که تا قبل از اجرای عملیات عمرانی بهسازی آرامستان‌ها خبری از آن نبود. از شواهد امر معلوم است درِ آبی رنگ فقط در ساعت فعالیت کارگاه عمرانی باز است و بعد از آن به روی شهروندان بسته می‌شود.
از جلو در تا انتهای خیابان تاجری که به آرامستان‌های پنجگانه دولاب منتهی می‌شود، قدم به قدم کپه‌های خاک و ماسه روی هم تلنبار شده است. سطح زمین هم به دلیل کنده‌کاری روکش آسفالت، شکل ناهمواری به خود گرفته و راه رفتن را برای رهگذران سخت می‌کند. به گفته «قاسم قدیمی» دبیر شورایاری محله صاحب‌الزمان(عج)، پیش از این وضعیت خیابان تاجری به‌گونه دیگری بود، این معبر به خیابان جعفری راه داشت و محل تردد شهروندان محله به شمار می‌رفت.
او می‌گوید: «چند ماهی است به دلیل اجرای طرح بهسازی آرامستان‌ها ابتدا و انتهای خیابان تاجری مسدود شده تا فعالیت عمرانی به راحتی انجام شود.» آرامستان روس و دولاب گریگوری در قسمت جنوبی خیابان و در مجاورت هم قرار دارند. آرامستان لهستانی‌ها هم در کنار آنهاست. ضلع غربی خیابان هم آرامستان آشوری‌ها قرار دارد و در همسایگی‌اش آرامستان دیگری است.
- پایان ناهنجاری‌های اجتماعی در خیابان تاجری
هرچه هست دیوارهای بلند اطراف این آرامستان‌ها اجازه کندوکاو به رهگذران را نمی‌دهد و کمتر کسی خبر دارد در دل آنها چه شخصیت‌های برجسته‌ای دفن شده‌اند. قدیمی می‌گوید: «کسانی که در اینجا دفن شده‌اند آدم‌هایی هستند با ملیت‌های مختلف که در دوره قاجار گذرشان به محله دولاب افتاده است. هرچه هست از اهالی همین محله هستند و به رسم همسایگی حرمت‌شان نگه داشته می‌شود.
حالا قرار است از انزوا بیرون بیایند و بین آنها و اهالی محله انس و الفتی ایجاد شود.» او اجرای این طرح را یکی از اتفاقات مهم در محله می‌داند و معتقد است با بهسازی آرامستان‌ها، معضل ناامنی محله به حداقل می‌رسد. قدیمی ادامه می‌دهد: «دیوارهای بلند آرامستان‌ها اطراف خیابان را محصور کرده و فضای خوفناکی را ایجاد کرده بود. بارها خفتگیری در اینجا رخ داده بود. خوشحالیم از اینکه تبدیل به یک میدانگاه می‌شود. بانوان همیشه از خلوتی خیابان هراس داشتند چراکه می‌ترسیدند سارقی به آنها حمله کند.» به گفته این شورایار، اغلب اهالی از ایجاد پیاده‌راه و میدانگاه در خیابان تاجری احساس رضایت می‌کنند، چراکه ارزش ملک‌شان بیشتر از پیش می‌شود.
او می‌گوید: «خانه‌های این محدوده از قیمت پایینی برخوردار هستند نه کسی برای خرید اقدام می‌کند و نه نوسازی. برای همین روز به روز خانه‌ها فرسوده‌تر شده و مشکلات‌شان بیشتر می‌شود. با نونوار شدن محله قطعاً وضعیت املاک در این خیابان بهتر خواهد شد.» اما نکته حائز اهمیتی که قدیمی به آن اشاره می‌کند، موضوعی است که اگر مسئولان طرح بهسازی آرامستان به آن توجهی نکنند در آینده به مشکل بزرگی تبدیل خواهد شد و آن پارکینگ است. او می‌گوید: «بعد از ساخت میدانگاه مطمئناً شهروندان و توریست‌های زیادی برای بازدید از آرامستان‌ها به اینجا می‌آیند. ما قطعاً با کمبود جای پارک مواجه خواهیم شد و اگر در طرح بهسازی پارکینگی تعبیه نشده باشد شهروندان با دردسر مواجه می‌شوند.»
- رونق گردشگری و اقتصادی در منطقه ۱۴
نظارت و مدیریت بر پروژه بهسازی آرامستان‌های دولاب برعهده «حمیدرضا گودرزی» است.
اینکه عملیات اجرایی و عمرانی پروژه چه روندی را طی کرده تا به سرانجام رسیده و چه پیامدهای مثبتی را خواهد داشت را از او جویا می‌شویم. مدیر پروژه آرامستان‌های دولاب می‌گوید: «مجموعه آرامستان‌های دولاب قدمت بالایی دارند و به زمان قاجار برمی‌گردد و از اهمیت زیست‌محیطی و هویت ملی و جهانی برخوردار است. این آرامستان‌ها با توجه به قدمت و تاریخچه کهنی که دارند، در سال ۱۳۷۹ به ثبت ملی رسیده‌اند. قرار است فضای آنها بهسازی و تبدیل به مکانی برای جذب توریست و گردشگری شود.
همچنین این آرامستان‌ها قابلیت آن را دارند که به پاتوقی برای گفت‌وگوی ادیان تبدیل شوند.» به گفته گودرزی، سازمان بهشت زهرا(س) کارفرمای اجرای این طرح است. به اعتقاد این مسئول، اجرای چنین طرحی اهداف زیادی را دنبال می‌کند، رونق گردشگری و اقتصادی، ایجاد تفرجگاه و بازار محلی، بهره‌گیری از ظرفیت‌های ادیان و تقویت هویت محلی از جمله مزایای اجرای این طرح به شمار می‌آیند. او در ادامه به نکته مهمی اشاره می‌کند و آن برقراری ارتباط صمیمی شخصیت‌های فرهنگی و هنری و آشنایی آنها با تاریخچه محله‌های همسایه است. همین باعث افزایش حس تعلق محلی در بین شهروندان می‌شود.
- ضرورت ساخت پارکینگ و سرویس بهداشتی
اجرای فاز اول فعالیت‌های عمرانی پروژه برعهده سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر تهران است و فاز دوم را سازمان نوسازی شهر تهران انجام می‌دهد. گودرزی به اتفاق خوبی که قرار است در آینده نزدیک شاهد آن باشیم، اشاره می‌کند: «تنها میدانگاه و پیاده‌راهی ایجاد نمی‌شود بلکه در کنار آن کاربری‌های دیگری مثل رستوران، فروشگاه عرضه محصولات فرهنگی و هنری و... هم برای این مکان در نظر گرفته شده است.
این امر بازخورد اجتماعی و اقتصادی به همراه دارد.» دغدغه اهالی محله صاحب‌الزمان(عج) مبنی بر شلوغی محله و کمبود جای پارک را با گودرزی در میان می‌گذاریم. می‌گوید: «سرویس بهداشتی و پارکینگ از ضروریات این طرح است که شهردار منطقه ۱۴ هم خیلی بر ایجاد آنها تأکید دارد. این ۲ مهم در طرح لحاظ شده و مشکلی برای اهالی پیش نمی‌آید.»
کامبیز مصطفی‌پور، شهردار منطقه ۱۴ /گامی برای رونق فرهنگی محله
«کامبیز مصطفی پور» شهردار منطقه ۱۴ ضمن ابراز خرسندی از اجرای طرح بهسازی آرامستان‌های دولاب متذکر می‌شود: «این آرامستان‌ها ۷ و نیم هکتار مساحت دارد و در محدوده دولاب واقع شده‌اند. مدفن شخصیت‌هایی است که در عرصه‌های فرهنگی و اجتماعی نقش بزرگی داشتند. نقشه اول و دوم این طرح توسط سازمان بهشت زهرا(س) تهیه شده و عملیات عمرانی آن توسط سازمان نوسازی شهر تهران اجرا می‌شود. اجرای این طرح حس تعلق خاطر به محله را ایجاد خواهد کرد. احیاء آرامستان‌های دولاب سند مهم در صلح دینی و همبستگی فرهنگی و دینی مردم ایران است و نوعدوستی ایرانی‌ها را به رخ می‌کشد.»
او معتقد است با این اتفاق سرانه گردشگری ارتقاء پیدا کرده و گام مهمی برای ارتقاء دانش تاریخی و فرهنگی محله برداشته می‌شود. مصطفی‌پور در ادامه می‌افزاید: «طرح بهسازی آرامستان‌ها و تبدیل به فضای گردشگری از دیرباز مورد توجه مسئولان شهری منطقه ۱۴ بوده و هست. برای اجرایی شدن آن رایزنی‌های زیادی انجام شده اما از آن جا که ملیت‌های مختلفی در این آرامستان‌ها دفن هستند جلب رضایت سفارت‌ها کار زمان بری بود که سرانجام به نتیجه رسید. برای اجرای آن از متخصصان شهرسازی و فرهنگی کمک گفته شده تا این مکان‌های تاریخی به پاتوق فرهنگی تبدیل شود.» از قرار معلوم طرح به شورای‌شهر ارجاع داده شده و مبلغی بالغ بر ۵۰ میلیارد تومان در نظر گرفته شده است.
گریگوری میرزاتومی، عضو شورای خلیفه‌گری ارامنه /به باورها و رسوم ما توجه شود
«گریگوری میرزاتومی» عضو شورای خلیفه‌گری ارامنه هم از اجرای این طرح حس خوبی دارد و معقتد است انجام آن به نفع اهالی محله و ارامنه است. او می‌گوید: «ما در این شهر زندگی می‌کنیم و تابع قوانین هستیم. اما نکاتی در دین و آیین ما هست که دوست داریم مجریان این طرح به آن توجه کنند. حفظ حرمت و قداست این اماکن برای ما خیلی مهم است.
اموات در نزد ما از جایگاه بالایی برخوردار هستند. از نظر باور دینی، مسیحیت به درگذشتگان یک وظایفی دارد و حداقل سالی چندبار برای زیارت قبور و ادای احترام به اینجا می‌آییم و به اسم روز درگذشتگان معروف است. آیین خاصی از سوی روحانی ما انجام می‌شود مثل تبرک کردن. همان‌طور که مسلمانان برای اموات خود فاتحه می‌خوانند. در این روزها حساسیت ما بیشتر است و از تردد بیجا و حضور توریست‌ها معذوریم.
چراکه معتقدیم آیین ما باید با نظم خودش اجرا شود. در مورد طرح ساماندهی باید متذکر شوم که هدف پاکسازی و بهسازی است و بافت آرامستان‌ها تغییر داده نمی‌شود. مرز خیابان و آرامستان نباید به هم بخورد. دیوارها برداشته نمی‌شود چراکه قدمت تاریخی دارند و میراث فرهنگی هم بر همین موضوع تأکید داشتند. شهرداری اقدامات ارزنده‌ای را انجام داده و ما سپاسگزار هستیم.»
- احمد مسجدجامعی، عضو شورای اسلامی شهر تهران/ «بهشت مریم» نامی مناسب برای این مجموعه
«احمد مسجدجامعی» چهره آشنایی برای اهالی پایتخت است. این عضو شورای اسلامی شهر تهران، برای حفظ مکان‌های تاریخی اهمیت زیادی قائل است. مسجدجامعی درباره این طرح می‌گوید: «آرامستان‌های ارامنه یکی از سرمایه‌های تاریخی تهران است. در این مکان‌ها افراد از همه قومیت‌ها دفن هستند. این نشان‌دهنده آن است که اقوام دیگر کشورها در سال‌های گذشته با امنیت و آرامش در اینجا زندگی می‌کردند. بیش از ۲۵ ملیت در این آرامستان‌ها دیده می‌شود که جایگاه‌شان محفوظ است. هر کدامشان هم داستان خاص خودشان را دارند. بعضی‌شان برای انجام پروژه‌های صنعتی و خدمت به ایران آمده بودند و بعضی‌شان هم مستشار نظامی بودند.
به هر حال بعد از مرگ احترام همه‌شان باید حفظ شود. برای همین این امر نمایانگر روح فرهنگی ایرانی‌هاست که تبدیل به جاذبه جهانی شده است. هرچه است این آرامستان‌ها به یک فضای جهانی تبدیل شده است. می‌تواند جاده ابریشم را تداعی کند که از شرق و غرب به اینجا می‌آمدند.»
مسجدجامعی در ادامه می‌افزاید: «بعضی‌ها فکر می‌کنند ساماندهی به معنای یکسان‌سازی است در صورتی که باید حداقل تغییر و دخالت در ساماندهی آرامستان‌ها داشته باشیم. به جای کلمه احیا چه خوب که از کلمه بازآفرینی استفاده کنیم. احیا به معنای فعالیت دوباره است در صورتی که ما می‌خواهیم ساختار آن حفظ شود.
ابتدای امر اسم میدان صلح برای آن انتخاب شد. از آن جا که افراد دفن شده در این آرامستان‌ها بیشتر سربازان جنگی هستند می‌توان گفت این موضوع ارتباطی به صلح ندارد، اما چون همه‌شان پیرو دین مسیح هستند می‌توانیم نام میدان را مریم بگذاریم.» به گفته این عضو شورای شهر، به دلیل وجود مزار اقوام مختلف از کشورهای دور و نزدیک، می‌توان با راه‌اندازی تالار ملل، دیپلماسی شهری را در اینجا فعال کرد. او می‌گوید: «بعضی از اقوام مثل لهستانی‌ها در زمان جنگ جهانی به ایران پناه آورده‌اند و خاطرات خوبی از ایران دارند و بنابراین با همکاری وزارت خارجه می‌توان این گورستان را به یک محل فرا ملی تبدیل کرد.»