همشهری آنلاین _ سمیرا باباجانپور: این طرح از سوی سازمان نوسازی شهر تهران برای اجرای نما در ۲۴ محله پایتخت که جزو محله‌های کم‌برخوردار محسوب می‌شوند، پرداخت می‌شود و در غرب تهران محله کن انتخاب شده است. اختصاص کمک هزینه اجرای نمای بیشتر برای محله‌هایی در نظر گرفته شده است که از بافت فرسوده قابل توجهی برخوردارند و نوسازی در آنجا به ندرت اتفاق می‌افتد.
توجه به نمای ساختمان و هویت فیزیکی محله‌ها می‌تواند نقش مهمی در نوسازی و رشد و توسعه محله‌های کم برخوردار داشته باشد. به گفته مسئولان اجرای طرح، پروژه‌های تجمیعی که حداکثر ۴ طبقه روی همکف احداث کنند و پروژه‌های پیشتاز که پروژه‌های تجمیعی و حداقل ۱۰ پلاک هستند نیز جزو دریافت‌کنندگان کمک هزینه اجرای نما هستند.
برای همه پروژه‌ها تا سقف ۲۰ میلیون تومان و برای پروژه‌های پیشتاز تا سقف ۵۰ میلیون تومان به‌عنوان کمک هزینه اجرای نما پرداخت می‌شود. برای میزان پرداخت این هزینه از فرمولی که بر اساس مساحت نما وجود دارد، استفاده می‌شود. اما هر چقدر هم که نمای ساختمان بزرگ باشد، در نهایت مبالغ مذکور پرداخت خواهد شد. در ۶ ماه دوم سال گذشته، ۱۵۵پرونده نما به سازمان نوسازی شهر تهران ارسال و یک میلیارد‑و ۵۰۰ میلیون تومان به‌عنوان کمک هزینه اجرای نما پرداخت شده است؛ در ۶ ماه دوم امسال نیز ۳۰ پرونده وجود داشته که ۳۵۰ میلیون تومان به ازای آن پرداخت شده است. توجه به نمای ساختمان‌ها آن هم در بافت‌های فرسوده می‌تواند انگیزه زندگی و حتی نوسازی را افزایش دهد.
- بافت فرسوده و احیای نمای تاریخی
براساس شاخص فرسودگی هر بلوک شهری، تنها ۷/۲ هکتار از اراضی محله کن در حدود ۱۱۷ پلاک از ۳ هزار و ۴۰۰ پلاک به‌عنوان بافت فرسوده انتخاب شد. برای اهالی کن که به سبب مشخص نشدن طرح تفصیلی محله‌شان روز به روز فرسوده‌تر می‌شود، این شاخص تعجب برانگیز است. کوچه‌پسکوچه‌های تنگ و باریک، باغ‌های بدون حصار، خانه‌های فرسوده و مخروبه در کنار زاغه‌نشینی و سکونت مهاجران ایرانی و افغانستانی روستای کن را به یک محله فرسوده تبدیل کرده است. اما این شاخص تنها بخش کوچکی از محله «بالان» را که یکی از محله‌های قدیمی محله کن است به‌عنوان بافت فرسوده می‌شناسد. اما به واقع گرد فرسودگی همه محله کن را پوشانده است.
گردی که باعث شده تا در بستر پنهان خود جرم و ناامنی، اعتیاد و مهاجرت پررنگ شود. جای اهالی بومی را اتباع خارجی پر کرده‌اند و باغ‌ها مأمنی برای کارتن‌خواب‌ها و معتادان شده است. در چنین شرایطی نوسازی و توجه به زیباسازی این محله قدیمی و باهویت می‌تواند نقش مهمی در توسعه شهری آن داشته باشد و درد فرسودگی آن را تسکین دهد. «زهره علینقی»، دبیر کارگروه خدمات شهری شورایاری محله کن، درباره طرح تشویقی اجرای نما در این محله می‌گوید: «اگر طرح تفصیلی در کن اجرا می‌شد و این اندازه به تأخیر نمی‌افتاد، بخش زیادی از محله زیر پوشش بافت فرسوده می‌رفت و با این کار نوسازی کن سرعت می‌گرفت.
محله کن ۷۳ بافت فرسوده دارد که طرح تفصیلی آن توسط مهندسین مشاور و کارفرمایی سازمان نوسازی شهر تهران تهیه شده و با تایید شورایاری محله کن‌دی ماه سال جاری به کمیسیون ماده ۵ ارسال شد و در انتظار تایید و تصویب است. امروز کن از حداقل‌های امکانات شهری محروم است. شبکه معابر مناسبی در محله وجود ندارد، در عمل از زیرساخت‌های شهری نیز در این محله خبری نیست. اگر این طرح به نتیجه می‌رسید، محله کن تبدیل به یکی از بهترین نقاط مسکونی تهران می‌شد.»
- اجرای طرح تفصیلی و نوسازی نماها
در چند سال گذشته که شورایاران و اهالی محله درگیر تصویب طرح تفصیلی بودند، بسیاری از مالکان به سمت خشک کردن درختان باغ و تبدیل آن به سوله‌ها یا اقامتگاه‌های غیرقانونی اتباع بیگانه رفته‌اند. خیلی از مالکان هم به دلیل نبود صرفه اقتصادی، باغ‌شان را رها کرده‌اند و از درختان نگهداری نمی‌کنند. این در حالی است که مدیران شهری تهران طرح‌های تشویقی بسیاری را طی این سال‌ها برای نوسازی بافت فرسوده پیشنهاد داده‌اند. از جمله اینکه درصورت نوسازی در پلاک‌های واقع در بافت فرسوده مصوب، تسهیلاتی مانند وام مسکن، معافیت کامل از پرداخت عوارض، واگذاری یک طبقه متراکم تشویقی، حفظ امتیاز انشعابات آب، برق و گاز، صدور پروانه ساختمانی بر اساس تجمیع فیزیکی پلاک‌ها و موکول کردن تجمیع ثبتی به زمان دریافت پایان کار، از سوی شهرداری به مالکان تعلق می‌گیرد.
با این حال این بسته‌های تشویقی چندان برای محله کن دستاورد مهمی در راه نوسازی نداشته است. دبیرکارگروه خدمات شهری شورایاری محله کن می‌گوید: «مدتی است که با کمک دفتر توسعه نوسازی محله کن، طرح‌هایی برای نوسازی نما و زیباسازی محله برنامه‌ریزی شده است. طرح‌هایی که می‌تواند حداقل چهره فیزیکی محله را سروسامان دهد. این طرح‌ها شامل نقاشی دیواری معابر، نقاشی سطل‌های زباله، چیدمان گل و گلدان درکوچه‌ها می‌شود. در برخی از کوچه‌ها شهروندان مشارکت کرده‌اند و اتفاق‌های خوبی افتاده و تجربه ثابت کرده است زیبایی و نظافت در یک معبر مانع این می‌شود که برخی از شهروندان بی‌ملاحظه، زباله‌های خود را در کوچه رها و روی هم تلنبار کنند.»
- حفظ هویت تاریخی و فرهنگی در بازپیرایی نما
«مژده عرفانی»، مدیر دفتر توسعه محله کن و بهاران، درباره طرح‌های زیباسازی و حفظ هویت محله با مناسب‌سازی نمای ساختمان‌ها به حفظ هویت اصیل محله کن اشاره می‌کند و می‌گوید: «طرح‌های تشویقی همیشه کمک زیادی به نوسازی در بافت‌های فرسوده کرده است. این طرح‌ها در محله‌های مختلف با توجه به هویت و بافت آنها با یکدیگر متفاوت است. در محله کن به سبب بافت تاریخی و قدیمی که دارد و کوچه باغ‌های زیبا و حصارهای کاهگلی، موضوع نوسازی نماها به‌ویژه نمای جداره معابر و کوچه باغ‌ها متفاوت خواهد بود. نکته مهم در این محله حفظ همان هویت تاریخی است. قرار نیست ما یک دیوار فرسوده کاهگلی را که از سال‌ها پیش به یادگار مانده است به دلیل فرسودگی تخریب و به جایش دیوار آجری بسازیم.
تا حد امکان باید از همان مصالح و منابع منطبق با هویت محله استفاده شود و یا اگر زیربنا مدرن است، نمای اصلی دربرگیرنده تاریخ و هویت آن باشد.» ترغیب مردم به مشارکت جمعی برای زیباسازی این محله‌ها از مهم‌ترین دستاوردهایی است که دفاتر توسعه محله‌ای می‌توانند برای آن تلاش کنند. فرسودگی و عقب افتادگی طرح‌های تفصیلی در کنار کم‌توجهی مسئولان، انگیزه اهالی بومی را کم کرده است و بیشتر ترجیح می‌دهند محله را ترک کنند تااینکه برای زیبایی و نوسازی آن تلاش کنند. مدیر دفتر توسعه محله‌ای کن و بهاران می‌گوید: «اصل بر حساس کردن شهروندان است. اینکه برای محیط زندگی خود ارزش قائل باشند و برای زیبایی و نوسازی آن تلاش کنند. خوشبختانه شهرداری تهران با دیدی مثبت به این موضوع نگاه می‌کند و به طرح‌های خلاقانه کمک زیادی می‌کند.»
- «کوچه دوستی» در محله دارقاضی کن
طرح «کوچه دوستی» و محله‌های رنگی کالبد فیزیکی محله‌های فرسوده را تغییر می‌دهد وانگیزه زندگی و حتی نوسازی را بالا می‌برد. در منطقه ۵ با کمک اداره زیباسازی و معاونت فرهنگی و اجتماعی شهرداری منطقه، طرح کوچه دوستی انجام می‌شود و یکی از کوچه‌های محله کن برای این موضوع انتخاب شده است. کوچه «حسینیه نور» در محله «دارقاضی» کن قرار است در راستای این طرح با مشارکت شهروندان متفاوت‌تر از گذشته شود. عرفانی در ادامه به مشارکت شهروندان در پیشبرد چنین طرح‌هایی اشاره می‌کند: «در همین محله کن در کوچه «الله داد» شهروند خلاقی زندگی می‌کند که با هزینه و خلاقیت خود ابتدا تا انتهای کوچه را با گلدان‌های سرسبز و دیدنی، چشمنواز کرده است.
اگر بتوانیم چنین نگاه خلاق و مشارکت‌جویی را برای همه شهروندان جا بیندازیم، بی‌شک وضعیت کوچه وخیابان‌ها به‌ویژه در این محله‌های فرسوده تغییر می‌کند. دیگر لازم نیست برای ساعت بیرون گذاشتن زباله یا بسیاری از موارد دیگر، چانه بزنیم چون شهروند خود به محیط زندگی‌اش حساس و علاقه‌مند است و به آن توجه می‌کند.»
- مشارکت کاسبان برای زیباسازی کوچه علی عسگری
جلب مشارکت مردم و استفاده از مواد بازیافتی و کم هزینه می‌تواند چهره یک کوچه قدیمی را تغییر دهد. اگرچه نوسازی و اجرای نماهای زیبا با مصالح محکم و جدید تأثیر زیادی درکالبد فیزیکی یک محله دارد و سازمان نوسازی شهر تهران تسهیلاتی را در این‌باره برای محله‌های کم برخوردار مانند کن در نظر گرفته است، ولی نوسازی به سبب نبود زیرساخت‌های اساسی در این محله‌ها پیش از تصویب طرح تفصیلی به‌طور کامل میسر نیست. برای همین طرح‌های مشارکتی برای زیباسازی محله می‌تواند تأثیرگذار باشد.
عرفانی در ادامه می‌گوید: «در راستای تسهیلگری و آگاه‌سازی اجتماعی شهروندان در طرح «استقبال از بهار» قرار است عملیات زیباسازی کوچه «علی عسگری» از ابتدای امامزاده «سید محمدرضا» (ع) تا ابتدای کوچه «یونس» را به کمک کاسبان و ساکنان کوچه انجام دهیم. این طرح مشارکتی می‌تواند الگوی مناسبی برای دیگر محله‌های کن باشد.»
منطقه ۹
- اهالی رنگ محله را انتخاب می‌کنند
در میان مناطق غربی پایتخت، از میان مناطق ۵، ۹، ۲۱ و ۲۲ بیشترین آمار بافت فرسوده به محله کن در منطقه ۵ و منطقه ۹ تعلق می‌گیرد. با این تفاوت که بافت فرسوده محله کن، بافتی قدیمی و تاریخی دارد و بافت فرسوده منطقه ۹ جزو بافت فرسوده شهری قرار می‌گیرد. آگاهی از این موضوع در تصمیم‌گیری نوسازی و بازپیرایی این محله‌ها تأثیرگذار است. همان قدرکه برای زیباسازی نمای خانه‌ها و معابر محله‌های قدیمی کار سخت‌تر و نکات مهم حفظ هویت تاریخی اهمیت دارد، در بافت فرسوده شهری تأکید بر زیبایی و جلوه بصری با روش‌های متنوع و حتی مدرن و به روز معنی پیدا می‌کند. اجرای طرح کوچه رنگی در کوچه «خسرو قدیانی» محله دستغیب منطقه ۹ که با مشارکت اهالی محله، رنگی شد، نمونه موفق و الگوی جذاب برای دیگر محله‌های پایتخت است.
این کوچه براساس طرح پروژه «محله رنگی» (دوستی) در منطقه ۹ اجرا شده و براساس برنامه قرار است کوچه‌های دیگری نیز در این منطقه رنگ‌آمیزی شود. در این پروژه که با هدف دوستی در محله‌های پرخطر دنبال می‌شود، ابتدا دیوارهای سیمانی کهنه تعمیر می‌شوند و به رنگی در می‌آیند که اهالی محله آن را انتخاب کرده‌اند و پس از آن کودکان و نوجوانان محله می‌توانند کف آسفالت کوچه را هم بر اساس طرح‌هایی که انتخاب شده است، رنگ‌آمیزی کنند.
- رنگ پریدگی آپادانا را دریابید
زیباسازی نمای شهرک «آپادانا» با ۴۶ بلوک سیمانی در ناحیه ۶، یکی از دغدغه‌های اهالی شهرک است. نمای این ساختمان‌ها از سال ۱۳۶۶ که از سوی بانک «مسکن» به خریداران تحویل داده شده، تغییری نکرده است. «محمد کوچکی»، عضو هیئت‌مدیره آپادانا، در این‌باره می‌گوید: «۲ سال پیش از ۴۶ بلوک، چند بلوک در ضلع شمالی شهرک به هزینه اهالی و زیر نظر هیئت‌مدیره زیباسازی و رنگ‌آمیزی شد. در فاز ۲ نیز چند بلوک این بازپیرایی را انجام داده‌اند ولی به‌طور کلی نمای شهرک قدیمی و فرسوده شده است و بی تردید بدون کمک شهرداری و در نظر گرفتن تسهیلات لازم، اهالی از عهده هزینه این کار بر نخواهند آمد.»
منطقه ۲۱
- استقبال از بهار با طرح کوچه رنگی
منطقه ۲۱ نسبت به مناطق دیگر از منظر شهری مناسب‌تری برخوردار است. «رضابابازاده»، رئیس اداره زیباسازی منطقه ۲۱، با بیان این مطلب به بافت مسکونی این منطقه اشاره می‌کند و می‌گوید: «این منطقه حجم مسکونی زیادی ندارد. اغلب محله‌ها شهرکی هستند و از یک سیمای منظمی برخوردارند. شهرکی بودن بافت مسکونی، رسیدگی و بازپیرایی را آسان‌تر می‌کند. از سویی وجود کارخانجات صنعتی و پادگان‌ها در این محدوده موجب شده است تا دیوارها و جداره‌های آنها فضای مناسبی برای زیباسازی و رنگ و نقش باشند. بخشی از این جداره‌ها مناسب‌سازی شده و بخش دیگر در دستور کار قرار گرفته است.» در منطقه ۲۱ لکه فرسوده مسکونی را می‌توان در محدوده «وردآورد» پیدا کرد.
بابازاده درباره زیباسازی نما و کالبد فیزیکی این محدوده می‌افزاید: «در قالب طرح‌های کوچک مقیاس محله‌ای قرار شده است تا دیوارهای فرسوده شهرک‌ها، فضای پیرامونی و داخلی آنجا، بازپیرایی و زیباسازی شوند و از ابتدای سال تاکنون ۱۰۰ هزارمتر از این دیوارها بازپیرایی شده‌اند. در محدوده بافت فرسوده وردآورد هم قرار است با کمک معاونت فرهنگی و اجتماعی، طرح کوچه دوستی انجام شود و بی تردید در نمای ساختمان‌ها و معابر و فضای پیرامونی خانه‌ها شاهد تحولات چشمگیری خواهیم بود. این طرح در قالب طرح استقبال از بهار عملیاتی خواهد شد.»
منطقه ۲۲
- ساختمان‌ها، در صورت تأیید نما، پایان کار می‌گیرند
بی تردید پیدا کردن محله‌هایی با نماهای فرسوده و سیمانی در منطقه ۲۲، منطقه نوساز و جوان پایتخت، کار ساده‌ای نیست.
به گفته «ندا صفری»، رئیس اداره زیباسازی منطقه ۲۲، طرح نمای مصوب و دائمی از جمله اصلی‌ترین پیش شرط‌های دریافت مجوز برای ساختمان‌های منطقه بوده و هیچ ساختمانی بدون در نظر گرفتن نمای مصوب، پایان کار دریافت نکرده است و نمی‌کند. او درباره اجرای طرح کوچه‌های رنگی در منطقه ۲۲ می‌گوید: «طرح کوچه‌های رنگی یا همان کوچه دوستی با هدف هویت‌بخشی به کوچه‌ها و احیای حس تعلق به کوچه‌های محلی در محله‌های تهران اجرایی می‌شود تا مشارکت اجتماعی همه اعضای محله را به نمایش بگذارد.
بازپیرایی و زیباسازی کوچه می‌تواند انگیزه حضور در آن را برای انجام تعاملات اجتماعی بالا ببرد.» رئیس اداره زیباسازی منطقه ۲۲ هویت این منطقه را برپایه محله‌های عمودی می‌داند و می‌افزاید: «یافتن کوچه‌ای در منطقه ۲۲ که قابلیت لازم برای اجرای طرح کوچه دوستی را داشته باشد، کار ساده‌ای نبود. تنها در محدوده شهرک «لاله» خانه‌ها با نمای سیمانی وجود دارد که قرار است این طرح در کوچه‌های این شهرک اجرایی شود. منطقه ۲۲ منطقه برج‌های بلند بالا و خیابان‌های عریض و طویل است و مفهوم کوچه به معنای تصوری که ما از آن داریم، در بیشتر محله‌های منطقه وجود ندارد. در حقیقت کوچه‌های این منطقه عمودی هستند و آداب و سبک زندگی متفاوتی را می‌طلبند. بی‌شک برای احیای حس تعلق محلی در این سبک زندگی باید برنامه‌ریزی‌های متنوعی انجام شود.»