همشهری آنلاین _ شقایق عرفی‌نژاد: «نرگس احمدآقایی» اما کلاس دیگری برای بچه‌ها دارد. او که دانشجوی دکتری شیمی‌کاربردی است و مخترع و عضو بنیاد ملی نخبگان، در کلاس پژوهش به دانش‌آموزانش تحقیق و ایده‌پردازی علمی را یاد می‌دهد. احمدآقایی ساکن محله هفت‌تیر است و در مدارس مختلف منطقه ۷ معاون پژوهشی بوده و حالا هم دبیر جشنواره ملی علمی ـ پژوهشی شیمی یادگار است که قرار است هفته اول اسفند برگزار شود. با او درباره پژوهش و اینکه چطور می‌توان در محله‌ها پژوهش‌سراهایی کاربردی داشت، صحبت کرده‌ایم.
پژوهش را از چه زمانی شروع کردید؟
حدود ۱۵ سال است پژوهش انجام می‌دهم. در شروع فعالیتم شیمی تدریس می‌کردم و برای کارهای پژوهشی که در دوران لیسانس و فوق‌لیسانس انجام داده بودم و به خاطر ثبت اختراع، عضو بنیاد ملی نخبگان هم هستم.
چه چیزی در فرایند پژوهش برایتان جذاب است؟
پژوهش دید من را به زندگی عوض کرده است. باعث شده در برابر مشکلات زندگی جا نزنم. روی اعتماد به نفسم هم تأثیر داشته و موجب شده بتوانم کار گروهی انجام دهم. می‌توانم بگویم عاشق پژوهش هستم و دوست دارم همه را به این کار تشویق کنم. یکی از اهدافی که در این سال‌ها دنبال می‌کردم این بود که یک رویداد ملی برگزار کنم. خوشحالم که امسال با حمایت‌های ویژه خانم دکتر شاه ولایتی که از استادان من هستند و نقش زیادی در کارهای من داشته‌اند و با همراهی معاونت پژوهشی دانشگاه یادگار امام، توانستیم جشنواره ملی شیمی یادگار را راه‌اندازی کنیم که در تمام حوزه‌های پژوهش‌های دانش‌آموزی در حال برگزاری است و اسفندماه هم نتایجش مشخص می‌شود. خیلی خوشحالم در روزهایی که به دلیل کرونا خیلی از کارها تعطیل است، ثابت کردیم پژوهش تعطیل نیست و فضایی ایجاد کردیم که بچه‌ها در این زمینه با هم کار و رقابت کنند و طعم شیرین موفقیت را بچشند. امیدوارم شاهد حضور پرشور بچه‌ها در این جشنواره باشیم. بچه‌ها می‌توانند حتی با داشتن یک ایده و نه یک پژوهش کامل در این جشنواره شرکت کنند.3
درباره تدریس در مدرسه بگویید. تدریس پژوهش در مدرسه و گنجاندن آن در برنامه‌های درسی دانش‌آموزان چه تأثیری بر آنها دارد؟
در سال‌های اخیر، بسیاری از مدارس به این قضیه توجه ویژه کرده‌اند و خواسته‌اند فقط روی محفوظات بچه‌ها کار نکنند. این مدارس سعی کرده‌اند فعالیت‌های مهارتی برای بچه‌ها داشته باشند. یکی از این فعالیت‌های مهارتی پژوهش است. الان حدود ۴ سال است که با کسانی که پیش از این دانش‌آموزم بوده‌اند، یک تیم پژوهشی راه انداخته‌ایم. این دانش‌آموزان کسانی‌اند که وارد دانشگاه شده و تحصیلات تکمیلی را گذرانده‌اند. این تیم مدارس مختلف در تهران از پیش‌دبستانی تا پایه یازدهم را پوشش می‌دهد. خیلی خوشحالم با کسانی کار می‌کنم که خودم آموزششان داده‌ام و حالا می‌بینم آموزش‌هایم به ثمر نشسته‌اند. دانش‌آموزانم هم وقتی این افراد را می‌بینند آینده‌ای را برای خودشان ترسیم می‌کنند و این موضوع می‌تواند در سرنوشت‌کاری و شغلی‌شان تأثیر داشته باشد. پژوهش می‌تواند یک کار موقت و حتی دائم برای کسانی باشد که به تدریس این رشته علاقه‌مندند. به نظرم وجود کلاس‌های پژوهش در هر مدرسه‌ای ضروری است. این کار باعث تقویت اعتماد به نفس بچه‌ها می‌شود و نحوه سخنوری را به آنها یاد می‌دهد.
شما چطور با بچه‌ها کار می‌کنید که این اتفاق برایشان بیفتد؟
من در دوره لیسانس و فوق‌لیسانس کارهای پژوهشی زیادی کرده‌ام که منجر به ثبت اختراع شد و از کشورهای دیگر پذیرش داشتم و به واسطه اینکه عضو هیأت علمی نخبگان بودم، مدرس دانشگاه شدم. وقتی اینها را برای بچه‌ها در کلاس تعریف می‌کنم، متوجه می‌شوند انجام کار پژوهشی برایشان سودمند است و به آن علاقه‌مند می‌شوند. آنها به خاطر مهارت‌هایی که در این کلاس‌ها می‌آموزند امتیازات متعدد به دست می‌آورند و توانمندی مطلوبی پیدا می‌کنند و وقتی وارد دانشگاه شدند، برای پایان‌نامه با مشکل برخورد نمی‌کنند و از آن نمی‌ترسند. وقتی بچه‌هایی را که کار پژوهشی می‌کنند با بچه‌هایی که این کار را نکرده‌اند، مقایسه می‌کنم، می‌بینم دسته اول در زندگی مقاوم ترند و در برابر سختی خودشان را به‌سادگی نمی‌بازند و راه‌حل ایجاد می‌کنند. اصولاً بچه‌های منظم‌تری هستند. چون انجام کار پژوهشی برنامه‌ریزی و زمان‌بندی می‌خواهد. وقتی همه اینها را در کلاس برای بچه‌ها توضیح می‌دهم، آنها به انجام این کار تشویق می‌شوند.
ایجاد این اشتیاق در بچه‌ها قطعاً برای خودتان هم جالب است.
بله. حس و حال بچه‌ها و اینکه این‌قدر علاقه‌مندند، برایم جذاب است. دانش‌آموزانی داریم که از نظر درسی چندان قوی نیستند، اما در پژوهش خیلی خوب ظاهر می‌شوند و حتی معلمانشان متعجب می‌شوند که دانش‌آموزی که در درس ریاضی یا علوم ضعیف است، چقدر خوب پژوهش می‌کند. این ویژگی به خاطر این است که پژوهش درسی است که دانش‌آموز با آن ارتباط برقرار و دانش‌آموز خودش آن را انتخاب می‌کند. حتی موضوع پژوهششان را خودشان انتخاب می‌کنند. بچه‌ها در کلاس من می‌توانند در تمام حوزه‌های شیمی، زیست فناوری، بیوتکنولوژی، داروسازی و گیاهان دارویی و تغذیه و خیلی حوزه‌های دیگر موضوع انتخاب کنند.
دانش‌آموز فکر می‌کند باکاری که دارد انجام می‌دهد مشکلی از مشکلات جامعه را حل می‌کند و این اتفاق بزرگی است. بچه‌ها حس و حال کار گروهی را تجربه می‌کنند و از منیت رها می‌شوند و صبوری و نظم و انضباط را یاد می‌گیرند. شور و حالی که شرکت در مسابقات دارد و خوشحالی‌ای که در صورت جایزه گرفتن احساس می‌کند و اعتماد به نفسی که به دست می‌آورد، بسیار ارزشمند است. حتی اشک‌هایی که بعد از یک شکست می‌ریزند، فوق‌العاده ارزشمند است، چون می‌آموزند زندگی فقط پیروز شدن نیست و یاد می‌گیرند چطور از شکست‌ها تجربه کسب کنند. بچه‌ها بعد از یک سال کار به‌عنوان یک مخترع در خانه و مدرسه شناخته می‌شوند و این امتیاز روی درسشان هم تأثیر می‌گذارد.
فکر می‌کنید چطور می‌توان پژوهش‌سراهای محلی راه انداخت وکاری کرد که واقعاً مؤثر باشند و پژوهشگران یا دانش‌آموزانی را که تازه با این مسئله آشنا می‌شوند، جذب کرد؟
این فکر بسیار طرح خوبی است. بسیاری از مدارس دولتی این امکان را ندارند. سال‌ها در مدارس دولتی کار کرده‌ام. این کار بیشتر در مدارس غیرانتفاعی صورت می‌گیرد. پژوهش‌سراهایی در محله‌ها وجود دارند، اما چندان فعال و قوی نیستند. اگر پژوهش‌سراهایی باشند که دانش‌آموزان مستعد را رصد کنند، بسیار اتفاق خوبی است. در روند پژوهش دانش‌آموزی، پژوهش‌ها برای تأیید به دانشگاه‌ها فرستاده می‌شوند. اما در پژوهش‌سراهای محلی، حتی اگر کار پژوهشی آزمایشگاهی را برای تأیید به دانشگاه‌ها ارسال نکنند، باز هم اتفاقات خوبی می‌افتد. در مراکز محلی پژوهش، دانش‌آموز می‌تواند فقط با روند کلی تحقیق و پژوهش و اینکه چطور یک ایده را به اختراع تبدیل کند آشنا شود. این کار ذهن دانش‌آموز را باز می‌کند.
به نظرتان منطقه ۷ ظرفیت این کار را دارد؟
با توجه به اینکه در منطقه ۷ دانش‌آموزان توانمندی وجود دارند و با توجه به اینکه فقط یکی ـ دو مدرسه در این مدرسه کار پژوهش را درست و مطلوب انجام می‌دهند، این ظرفیت وجود دارد.
حدود ۴ سال است که با کسانی که پیش از این دانش‌آموزم بوده‌اند، یک تیم پژوهشی راه انداخته‌ایم
وقتی بچه‌هایی را که کار پژوهشی می‌کنند با بچه‌هایی که این کار را نکرده‌اند، مقایسه می‌کنم، می‌بینم دسته اول در زندگی مقاوم‌ترند و در برابر سختی خودشان را به‌سادگی نمی‌بازند و راه‌حل ایجاد می‌کنند