همشهری آنلاین_زهرا کریمی: دیوار ساختمان‌ها با پنجره‌های دوجداره و در کنارش بزرگراه و خیابان که همه با هم تهران پایتخت را شکل می‌دهند؛ تهرانی که رنگ غالبش خاکستری است و آسمانش هم اگر گاهی بادی بوزد شاید آبی شود و شاید هم نه. دمیدن روح در این کالبد به آن جان می‌دهد. وجود سردیس، تندیس و نقاشی دیواری و در یک کلام حضور هنر در جای جای تهران خاکستری می‌تواند حال شهر را عوض و به شهروندانش حس زندگی هدیه کند. در این گزارش هنرمندان و مسئولان درباره بازپیرایی محله‌ها می‌گویند که قرار است خیابان‌ها و معابر با شعار «تهران، شهری برای همه» زیبا شود.
- گفت‌وگو با «حبیب‌الله صادقی» منطقه ۲/زیباسازی شهر توسط هنرمندان جوان
رونمایی از دیوارنگاری شهید اهل قلم، سید مرتضی آوینی در بزرگراه شیخ فضل‌الله‌نوری در منطقه ۲ به مساحت ۲۰۰مترمربع با بهره‌گیری از تکنیک رئال و آکرولیک اجرا شد. خالق این اثر زیبا «حبیب‌الله صادقی» است. نمونه همین اثر در گنجینه موزه شهدا به نمایش گذاشته شده و این نقاشی دیواری با مرمت دوباره رنگ و لعابی به بزرگراه داده است. اثر دیگر این هنرمند با تمثال شهید باکری در بزرگراه شهید باکری کار شده است. هنرمند این نقاشی می‌گوید: «یکی از چالش‌های جدی در استفاده دیوارها و موضوعات نقاشی این است که برای آثار فاخر مکان‌سنجی با دقت و هوشیاری صورت گیرد. در واقع نباید به نقاشی دیواری به‌عنوان پر شدن اوقات فراغت نگاه کرد.
اگر عرصه چنین هنری را برای جوانان باز گذاشته‌ایم باید حرفه‌ای به آن نگاه کنیم و با بررسی همه جوانب به این هنر توجه ویژه داشته باشیم. خوشبختانه سازمان زیباسازی طی چند سال اخیر درباره بوم‌شناسی و ارتقای کیفیت کار توجه داشته است و نمونه آثار خوبی روی دیوارهای شهر توسط هنرمندان خلاق و جوان کار شده که این باید به نسل‌های دیگر منتقل شود.» صادقی از توجه مردم به دیوارهای شهر می‌گوید: «این روزها در همه دنیا نقاشی دیواری اجرا می‌شود.
چون این خواسته شهروندان است. مردم احتیاج به نقش، طرح و رنگ دارند. می‌توانیم از این فرصت برای انتقال پیام‌ها به طیف مردم استفاده کنیم. ایران مفاخر بزرگ در حوزه‌های ادبی، علمی، هنری، دفاع مقدس، انقلاب اسلامی، ورزشی و سایر حوزه‌ها دارد و می‌توان از هنر نقاشی دیواری در این بستر بهره‌لازم را ببریم. سال ۱۳۷۳ اثر هجرانم برگرفته از موضوع بشنو از نی چون حکایت می‌کند در دوسالانه نخستین نقاشی امتیاز آورد و همچنین در جشنواره هنرهای ظریفه در ژاپن برتر معرفی شد و رئیس دانشکده هنرهای زیبا ژاپن از من خواست که از این اثر نشان بین‌المللی فرهنگ و هم برای پارک آریجکوگاردن در توکیو بسازم. برایم جالب بود که فرهنگ و معرفت دینی و ارزش‌های ما در آن کشور مطرح شود.»
سید مرتضی آوینی که بود؟
کارگردان فیلم مستند و روزنامه‌نگار حوزه فرهنگی که در شهرری متولد شد و مجموعه مستندهای تلویزیونی او درباره جنگ ایران و عراق با نام «روایت فتح» شناخته شده است.
- «شایان جعفرنژاد» رئیس اداره زیباسازی شهرداری منطقه ۲/یک لبخند، مهمان ما باشید
اینجا خیابانی است برای لبخند زدن و عکس سلفی گرفتن. برخی از شهروندانی که به این خیابان آمده‌اند کنار مجسمه گوریل انگوری و چاق و لاغر عکس یادگاری گرفته و با هشتک خیابان لبخند در صفحه‌های اینستاگرام گذاشته‌اند. بعضی از سایت‌های تهرانگردی هم این خیابان را به‌عنوان یکی از جاذبه‌های دیدنی تهران معرفی کرده‌اند. شخصیت‌های کارتونی چاق و لاغر و ایموجی‌های فضای مجازی باعث شده از دهه شصتی‌ها و هفتادی‌ها تا هشتادی‌ها از طرفدران پروپاقرص این خیابان شوند. «شایان جعفرنژاد» رئیس اداره زیباسازی شهرداری منطقه ۲ هدف از ساخت و نصب این احجام را در یک جمله خلاصه می‌کند: «هدف لبخند زدن است و بس.»
او می‌گوید: «نام لبخند انتخاب شد تا صرفاً خیابانی در تهران برای ایجاد حال خوش شهروندان در روز و شب داشته باشیم. به همین منظور از المان‌های نوستالژیک، حیوانات، شخصیت‌های کارتونی، ایموجی‌ها، نورپردازی کهکشان نوری و چترهای نوری بهره‌بردیم.»
جعفرنژاد از ساماندهی فضاهای بی‌دفاع شهری می‌گوید: «در واقع این خیابان با رویکرد سرگرمی، خاطره بازی، محلی و فرامنطقه‌ای ایجاد شده است. سال‌های قبل این بخش از منطقه به دلیل فضای باز محوطه، نبود روشنایی و تردد اهالی به‌عنوان فضای بی‌دفاع شهری معرفی شده بود. اما طی دو سال اخیر با اجرای این طرح و ایده‌های خلاقانه تبدیل به پاتوق فرهنگی برای اهالی و گردشگران شده است. چینش خوب المان‌ها، استفاده از سبک توپیاری برای المان حیوانات، ایجاد پیاده‌راه متنوع برای تردد عابران و فاصله کافی با خانه‌های مسکونی از ویژگی‌های رضایتبخش برای شهروندان است.»
- مشخصات خیابان لبخند
طول خیابان: یک کیلومتر، شروع اجرای پروژه: سال ۱۳۹۸، ۶۰درصد پیشرفت اجرایی
- «راضیه کمانی» رئیس اداره زیباسازی شهرداری منطقه یک/حصارهای کارگاهی نماهای خاکستری شهر تلقی می‌شوند
امروزه شهر به مثابه کالبدی از بنا و ساختمان تلقی نمی‌شود و چه بسا گسترده‌ترین پیوندهای انسان با محیط در آنجا شکل می‌گیرد و می‌توان شهر را ترکیبی از عناصر طبیعی و ساخته‌های دست انسان دانست که روح دارد و همواره حواس مختلف انسان را تحت تأثیرخود قرار می‌دهد.
بنابراین شهر به‌عنوان بستر و محیط زندگی انسان باید علاوه بر تأمین نیازهای زیستی و مادی مردم بتواند هرچه بیشتر به نیازهای اجتماعی، روانی و عاطفی آنان نیز پاسخ دهد. بر همین اساس جامعه‌شناسان بر این باورند که زیبایی بصری شهر به مثابه یک مفهوم از ماهیت پویا و زنده می‌تواند راهکاری مؤثر برای پاسخگویی به نیازهای روحی و روانی شهروندان باشد. در همین زمینه می‌توان گفت که در کنار سایر اقدامات شهری برای ایجاد شهری توسعه‌یافته و زیست‌پذیر برای همه توجه به منظر شهری به‌عنوان یک شاخص و نماد بسیار قابل اهمیت است و می‌تواند با آرام‌سازی بصری حسی توأم با هماهنگی و زیبایی را به ساکنان عرضه کند.
با توجه به گستره نیاز و شرایط محیطی، حصارهای ساختمانی به‌عنوان یکی از المان‌های شهری که در زمینه ایجاد امنیت، کنترل و حفاظت در عین فراهم کردن امکان دید در محیط و فضاهای شهری و هدایت حرکتی بخش بزرگی از نماهای شهری را به خود اختصاص داده و نماهای شهری را تحت شعاع قرار داده‌اند و از نظر اهمیتی که این نماها در زمینه تأثیر بصری بر ناظران دارند توجه به فرم ساختاری، اصول زیباشناختی و روان‌شناسی محیطی ضرورت ویژه‌ای دارد و بر همین اساس حصارهای کارگاهی به‌عنوان نقاط خاکستری شهر با نصب شعار «تهران، شهری برای همه» و تصاویری از المان‌های شهر و منطقه زیباسازی شد و با یکپارچه‌سازی نمادهای مورد استفاده در این کارگاه‌ها تلاش شد تا آرامش بصری را به شهروندان هدیه کنیم.
- «علیرضا افتخاری» جانشین حوزه خدمات شهری و رئیس اداره زیباسازی شهرداری منطقه ۳/ایجاد نمای بصری با اجرای بوستان‌های همسایگی و کوچه‌های رنگی
سازمان زیباسازی شهرداری منطقه ۳ از ابتدای امسال تاکنون با هدف بازپیرایی، احیا و ساماندهی در ۲ قالب نقاشی دیواری و احجام پروژه‌های خوبی انجام داده است. «علیرضا افتخاری» رئیس اداره زیباسازی شهرداری منطقه ۳ در این‌باره می‌گوید: «امسال این طرح برای احجام به‌طور جدی انجام شد. در بازنگری‌ها احجام ساماندهی، مرمت و جانمایی مجدد شدند. به‌عنوان مثال احجام ورودی بوستان ملت اغتشاش بصری ایجاد کرده بود که برای جابه‌جایی آنها اقدام شد.
رسیدگی به سردیس و پایه‌های اطراف آبنما بوستان ملت نیز توسط سازمان زیباسازی در پاکسازی و مرمت انجام شد. اجرای طرح نقاشی دیواری با ۲ رویکرد در حال انجام است. رویکرد مهم در این طرح اجرای لکه‌های رنگی زیر نظر کمیته رنگ سازمان زیباسازی است و نکته بعد انتخاب دیوارها و جداره‌ها برای اجرای نقاشی دیواری در شهر است که باید در کمیته هنری زیباسازی تأیید شود.»
او درباره هدف اجرای طرح لکه‌های رنگی توضیح می‌دهد: «این طرح همسو با پروژه‌های کوچک مقیاس محلی است. پروژه‌های کوچک مقیاس شرایط خاص خود را دارند. مانند عرض کم معابر و ساکنان آن محله. اکنون ۲ پروژه شاخص نقاشی دیواری در ماه‌های آذر و دی توسط سازمان زیباسازی شهرداری تهران انجام شد. جداره‌های شرقی بزرگراه کردستان، نقاشی دیواری به طول ۳۰۰متر و ارتفاع ۳متر و نقاشی دیواری فاخر در تقاطع ملاصدرا و کردستان تجلیل از زحمتکشان کادر درمان بود.»
افتخاری می‌افزاید: «برای استقبال از نوروز ۱۴۰۰ نیز کارهایی در اجرای طرح المان‌های نوری، فضاسازی مناسب شهری در میادین اصلی و معابر شاخص در دستور کار قرار داده‌ایم. در اجرای پروژه‌های کوچک مقیاس قرار است ۳ بوستان همسایگی در محله‌های صدر، زرگنده و دروس ساخته شود. پروژه رسیدگی به کوچه‌های پله‌ای مانند کوچه‌های قنات، نرگس و دردار در دستور کار است و همچنین در ۲ کوچه طرح کوچه دوستی با مشارکت معاونت اجتماعی و اداره کل بانوان و تعامل با سازمان زیباسازی اجرا می‌شود.
ساخت سرویس بهداشتی در ۷ نقطه منطقه توسط شهرداری مناطق ۳ و یک نقطه توسط سازمان زیباسازی به‌عنوان توسعه زیرساختی شهر و نیاز شهروندان در حال انجام است. رویداد مهم دیگر بحث خیابان ولی‌عصر(عج) به‌عنوان موزه خیابان است که در تلاشی هستیم تا سال ۱۴۰۰ توسط مدیریت ارشد شهرداری این خیابان نوستالژیک و تاریخی برای شهر تهران ثبت جهانی شود.»
- «رضا حسن‌زاده» ملقب به «رها»، مجسمه ساز/محله‌ها نیاز جدی به تنوع بصری دارند
به تازگی آیین پلاک‌کوبی و رونمایی از سردیس «منصور پورحیدری» مربی فوتبال ایران در محله قیطریه نصب شده است. این سردیس را همان هنرمندی ساخت که سردیس استاد مشایخی را در محله ولنجک ساخت؛ «رضا حسن‌زاده» ملقب به رها. تاکنون سردیس‌های بسیاری از او در خیابان‌های تهران نصب شده و اکنون مشغول به ساخت مجسمه‌های حافظ و سعدی است که به‌زودی اخبار نصب آنها نیز منتشر خواهد شد. با او درباره این هنر و نقدهایی که از ساخت سردیس و تندیس توسط شهروندان می‌شود گفت‌وگو کرده‌ایم.
از آثارتان بگویید که در خیابان‌های شهر نصب شده است؟
فعالیت‌های من تنها مخصوص منطقه یک نیست. اما برحسب علاقه شهرداری منطقه یک به گرامیداشت بزرگان افتخار داشتم سردیس استاد مشایخی در ولنجک و سردیس منصور پورحیدری در قیطریه نصب شود. سردیس مرحوم شهنواز کارگردان فیلم دلیران تنگستان در خیابان ولی‌عصر(عج) نزدیک صدا و سیما، دکتر قانع راد در خیابان شیراز ملاصدرا، دکتر بهشتی در دانشگاه شهید بهشتی، شهید شهریاری دانشمند هسته‌ای در دانشگاه شهید بهشتی، جعفر کاشانی مدیرعامل باشگاه شاهین در منطقه ۸ روبه‌روی باشگاه شاهین، مجسمه چوبی در پارک عباس‌آباد به نام بته جقه و سردیس شهید حججی در منطقه ۱۱ از فعالیت‌های چند سال اخیر است.
نقدهایی به اثر سردیس استاد مشایخی شده بود. با انتقادهای اینچنینی چه می‌کنید؟
حدود ۱۵ رشته هنری را به‌صورت تخصصی کار می‌کنم و تمرکزم بر رشته‌های هنری پیکرتراشی و مجسمه‌سازی است. آثاری که در شهر قرار می‌گیرد، کار را برای هنرمند سخت می‌کند. به‌خصوص اگر درباره شخصیت‌ها باشد. زمانی که شهرداری سردیس استاد مشایخی را سفارش داد، قبل از انجام کار دچار حمله مغزی شده بودم و شهرداری بی‌اطلاع بود. در زمان کوتاهی اثر را نیمه‌کاره برای تاریخ رونمایی رساندم و قرار بود بعد از رونمایی دوباره سردیس را به کارگاه برگردانم و کارهای نهایی را انجام بدهم.
اما متأسفانه شبکه‌های خارجی و مجازی این اثر را بدون توجه به شرایط هنرمند به باد انتقاد گرفتند و همه جا سر و صدا به پا شد. این سفارش‌ها حساسیت‌های بیشتری نسبت به سایر سفارش‌ها دارد. چون مخاطبان فقط هنرمندان و طراحان نیستند؛ بلکه مخاطبان ما همه شهروندان هستند؛ پزشکان، مهندسان، معماران، خبرنگاران، شهرسازان، کارگران، پرستاران، تعمیرکاران، معلمان، تاجران، نویسندگان، رانندگان و مغازه‌داران. بنابراین باید انتظار نقد از همه را داشته باشیم.
برای سردیس پورحیدری چنین نقدهایی نداشتید؟
خوشبختانه طی انجام پروژه مدام در تعامل با خانواده آقای پورحیدری بودم؛ همسر و فرزندشان و مسئولان شهرداری از اثر رضایت داشتند. یکی از ویژگی‌های کارم این است که بداهه و بدون طراحی، مدل سازی، مولاژ، ابزار مقیاس‌بندی و با متریال اصلی مشغول به کار می‌شوم. ساخت این سردیس ۳۰ ساعت طول کشید. یعنی حدود ۴ تا ۵ روز. در حالی که برای این سردیس قریب به ۲ ماه وقت لازم است.
شهر چقدر به این تندیس‌ها، سردیس‌ها و مجسمه‌ها نیاز دارد؟
در واقع شهرمان پیشینه تاریخی و فرهنگی غنی دارد. با این پیشینه نباید نسبت به شهرهای بزرگ جهان فقیر باشد. این را نه از بابت مجسمه‌ها بلکه برای نبود مبلمان‌های شهری مناسب و المان‌ها هم می‌گویم. محله‌های ما نیاز جدی به تنوع بصری دارند. می‌توانیم با استفاده از المان‌های تاریخی، سردیس مفاخر و مجسمه بزرگان یا اشعار شاعران به شهر روح زندگی ببخشیم. اکنون برای تهران و سایر شهرها پروژه‌هایی در دست دارم. مجموعه شخصی ۶ مجسمه برای شهرستان آمل، مجسمه کوروش برای یک تالار، مجسمه‌های تمام قد شاعرانی از جمله حافظ و سعدی را برای تهران طراحی کرده‌ام و یک تابلو خطاطی از جنس برنز برای دانشگاه شهید بهشتی نیز در دست اجرا دارم.
منصور پورحیدری که بود؟
منصور پورحیدری بازیکن و مربی فوتبال ایران در یک بازه زمانی ۲۳ ساله ۸ بار سرمربیگری باشگاه استقلال تهران را برعهده گرفت. پورحیدری سال‌های ۱۳۷۷ و ۱۳۷۸ سرمربی تیم‌ملی ایران بود و با این تیم موفق به کسب عنوان قهرمانی در فوتبال بازی‌های آسیایی ۱۹۹۸ بانکوک شد. این قهرمانی تا امروز آخرین قهرمانی تیم‌ملی ایران در سطح قاره آسیاست.