همشهری آنلاین _ معصومه حق‌جو: این شهروندان اغلب از طریق لب‌خوانی می‌توانند مفهوم حرف‌های دیگران را متوجه شوند، اما حالا ماه‌هاست که به دلیل همگانی شدن استفاده از ماسک، این راه ارتباطی را از دست داده‌اند. با توجه به اینکه هنوز محدودیت‌های کرونایی وجود دارد و ممکن است ماه‌ها ادامه داشته باشد، روان‌شناسان معتقدند استمرار این بی‌توجهی به ناشنوایان و کم‌شنوایان پیامدهای گوناگونی را می‌تواند برای آنها به همراه داشته باشد.
- محدودیت‌های ارتباطی
«زینب جاویددشتکی» یکی از ناشنوایانی است که در روابط‌عمومی انجمن ناشنوایان ایران عضو است ولی امکان برقراری تماس تصویری با او فراهم نشد ولی پاسخ سؤالات را ارسال کرد. او در حال حاضر مهم‌ترین مسأله را محدودیت ارتباطی فرد ناشنوا با دیگران و برقرار نشدن ارتباط رودررو عنوان می‌کند: «بسیاری از ناشنوایان و کم‌شنوایان از روش گفتاری و شفاهی و نوشتاری برای ارتباط با دیگران استفاده می‌کنند، مشاهده حرکات چهره طرف مقابل و لب‌خوانی برای آنها بسیار مهم است هر چند لب‌خوانی هم در صورتی مؤثر است که طرف مقابل آرام صحبت کند تا ناشنوا متوجه شود.»
او که گرافیست و تدوینگر انجمن خانواده ناشنوایان هم هست، عقیده دارد اگر زبان اشاره رسمی ایران به همه آموزش داده شود افراد شنوا به‌راحتی می‌توانند در مترو، مراکز درمانی، فروشگاه‌ها و... با ناشنوایان ارتباط برقرار کنند: «این روزها ناشنوایان برای مراجعه به مراکز درمانی با مشکلات زیادی مواجهند و مجبورند شرح حال خود را بنویسند. برای برقراری ارتباط صحیح، حضور یک مترجم در مراکز درمانی و بیمارستان‌ها و دیگر مکان‌ها ضرورت دارد. نکته مهمی که تاکنون متأسفانه به آن توجهی نشده است.»
به گفته جاویددشتکی، ناشنوایی که برای خرید وارد فروشگاهی می‌شود به علت رعایت ضوابط بهداشتی، نمی‌تواند از مغازه‌دار بخواهد ماسکش را بردارد تا با لب‌خوانی متوجه قیمت اجناس شود: «اگر اجناس برچسب قیمت داشته باشند، به نوعی احترام به ناشنواست.»
شیوع کرونا و محدودیت تردد باعث شد حضور ناشنوایان مخصوصاً سالمندان ناشنوا در جامعه کمرنگ شود: «قبل از شیوع کرونا بیشتر در جامعه بودیم و در نشست‌ها و دورهمی‌های انجمن ناشنوایان شرکت می‌کردیم، ولی فعلاً این جلسات برگزار نمی‌شود. با برنامه‌های تلویزیونی که مترجم و زیرنویس ندارند هم نمی‌توانیم اوقات فراغتمان را پر کنیم.»
به گفته این هنرمند اگر سازمان‌هایی مانند شهرداری حقوق ناشنوایان را رعایت کنند، کم‌کم برای افراد شنوا هم فرهنگسازی می‌شود: «خواسته‌ای که از شهرداری داریم این است که بعد از کرونا در همه برنامه‌ها و همایش‌ها از یک مترجم در کنار سخنران دعوت کند. در بوستان‌ها و فرهنگسراها و هر مکان عمومی دیگری هم با نصب تابلو، بنر یا برگزاری کلاس‌هایی چگونگی ارتباط ناشنوا و شنوا و نحوه برخورد با معلولیت‌های دیگر را آموزش دهد.»
- از طریق فضای مجازی متوجه کرونا شدیم
«فرزاد پورمحمدروحی» جوان ناشنوا اما باانگیزه‌ای است که توانایی‌های خود را باور دارد و با کمک «مهرنوش واحدی» مترجم ناشنوایان با او از طریق تماس تصویری در واتس‌آپ صحبت را شروع کردیم. ابتدای تماس تصویری همان‌طور که جاویددشتکی هم گفته بود، سرعت پایین اینترنت اجازه نمی‌داد واحدی بتواند صحبت‌های این مخترع جوان را به راحتی ترجمه کند. به ناچار تماس را قطع کردیم.
در تماس مجدد پورمحمدروحی با لبخند و روی گشاده جوابم را با زبان اشاره می‌دهد. دشواری ارتباط گرفتن ناشنوایان در این روزها حالا بیشتر برای من به چشم می‌آید. این جوان همان ابتدای صحبت از تنها راه ارتباطی این روزهای ناشنوایان گلایه می‌کند: «استفاده از فضای مجازی با توجه به سرعت کم‌اینترنت سخت شده است. ناشنوایان برای صحبت با خانواده و دوستانشان فقط از طریق پیامک یا تماس تصویری می‌توانند ارتباط برقرار کنند. همین حالا هم دیدید که سرعت پایین اینترنت، تماس تصویری را قطع کرد. کاش مسئولان مربوط برای ما بسته اینترنت جداگانه با مبلغ مناسب اختصاص می‌دادند.»
جوان مخترع می‌گوید در مترو هم به دلیل نبود مترجم برخی مواقع دچار دردسر می‌شویم: «درست است که نقشه مسیر در نقاط مختلف وجود دارد، ولی برای همه ما پیش آمده که گاهی نیاز به راهنمایی مأموران مترو هم داشته‌ایم. از تلویزیون‌هایی که در اغلب متروها نصب شده می‌توان برای پخش فیلم با زیرنویس برای راهنمایی ناشنوایان استفاده کرد.»
به گفته او، در زمینه آموزش هم ناشنوایان دیده نشده‌اند: «تا قبل از کرونا آموزش به دانش‌آموزان کم‌شنوا و ناشنوا به‌صورت دیداری بود، ولی حالا این ارتباط غیرممکن است. اپلیکیشن شاد هم برای همه درس‌ها مترجم و زیرنویس ندارد. دانلود فایل‌ها برای دانش‌آموزان ناشنوا با توجه به حجم زیادی که دارد، به‌سختی انجام می‌شود. در کلاس‌های آنلاین دانشگاه‌های افراد شنوا هم استادان درس‌ها را به‌صورت صوتی ارائه می‌کنند. بنابراین، مجبوریم از شنواها بخواهیم برای ما ترجمه کنند یا بنویسند. البته اگر وقت و حوصله این کار را داشته باشند. برای دانش‌آموزان ناشنوا یا کم‌شنوایی که در مناطق دورافتاده زندگی می‌کنند و دسترسی به اینترنت ندارند هم می‌توان آموزش‌ها را در قالب سی‌دی برای آنها ارسال کرد.»
پورمحمد روحی بی‌توجهی صداوسیما را زمانی که کرونا تازه شیوع پیدا کرده بود، تأسف‌بار می‌داند: «پارسال که کرونا شیوع پیدا کرد، افراد شنوا از طریق رسانه‌ها متوجه این ویروس و راه‌های پیشگیری از ابتلا شده بودند در حالی که ناشنوایان، مخصوصاً افرادی که تنها زندگی می‌کنند یا همه افراد یک خانواده ناشنوا بودند، هیچ اطلاعی نداشتند، چون هیچ زیرنویس و مترجمی وجود نداشت. مدتی طول کشید تا از طریق فضای مجازی، مثل کانال انجمن ناشنوایان و اینستاگرام و... خبردار شدیم.»
شهرداری با همکاری بهزیستی می‌تواند فیلم‌های کوتاه آموزشی درباره کرونا برای ناشنوایان بسازد: «علاوه بر این، می‌توان از طریق فیلم برای افراد شنوا فرهنگسازی کرد تا نحوه برخورد با ما را یاد بگیرند و در مواقع لازم از طریق نوشتار با ما ارتباط برقرار کنند.»
استفاده از ماسک‌های شفاف می‌تواند به ارتباط با افراد ناشنوا یا کسانی که مشکل شنوایی دارند کمک کند تا در صورت نیاز بتوانند لب‌خوانی کنند، اما این جوان مخترع استفاده از آنها را برای اغلب ناشنوایان به صرفه نمی‌داند: «این ماسک‌ها توسط شرکت‌های خصوصی تولید می‌شوند و قیمت زیادشان مانع استفاده از آن شده است. این در حالی است که دولت می‌توانست با تولید و عرضه‌شان با قیمت مناسب‌تر، این ماسک‌ها را در اختیار ناشنوایان قرار بدهد.»
به گفته پورمحمد روحی، شهرداری در خانه سلامت هر محله از مترجم در برنامه‌ها استفاده می‌کرد که اقدام بسیار خوبی بود، ولی آن برنامه‌ها فعلاً با کرونا و محدودیت تردد برگزار نمی‌شوند: «شهرداری می‌تواند در سرای محله‌ها از مترجم برای ما استفاده کند یا حتی به کارمندان زبان اشاره را آموزش بدهد، ولی تاکنون چنین اقدامی نشده است.»
مخترع دستبند ویژه ناشنوایان و کم‌شنوایان از کمبود امکانات برای ناشنوایان گلایه می‌کند: «ما هم شهروند این کشور هستیم و باید به امکاناتی که بقیه افراد در اختیار دارند، دسترسی داشته باشیم. در این دوران که خانه‌نشینی عادت شده و هرکسی با تلویزیون و فیلم و... سر خود را گرم می‌کند، در خانواده‌ای که همه ناشنوا هستند، اوقات فراغت چگونه باید پر شود؟ این وظیفه دولت و صداوسیماست که حقوق شهروندی ما را رعایت کنند.»
دستگاهی که پورمحمد روحی اختراع کرده سال ۹۲ ثبت شده است. این دستگاه شبیه ساعت رومیزی و برای بیدار شدن، متوجه شدن ورود دزد به منزل، بوی گاز و دزدگیر ماشین کاربرد دارد و ویبره آن زیر تشک فرد قرار می‌گیرد. این مخترع جوان تاکنون ۲۵۰ عدد از این دستگاه فروخته و سعی دارد هربار ویژگی‌های جدیدی به آن اضافه کند. یک دستگاه جدید هم در حال ساخت است که در آینده از آن رونمایی می‌کند.
- با افتخار برای ناشنوایان فعالیت می‌کنم
بعد از صحبت با پورمحمد روحی، گپی هم با واحدی می‌زنم. او که به واسطه والدین ناشنوایش از ابتدا با مشکلات این افراد آشنا بوده، می‌گوید ۳ سال است که با افتخار برای ناشنوایان فعالیت می‌کند. با تأیید صحبت دوستان ناشنوایش درباره بی‌توجهی صداوسیما می‌گوید: «مؤسسات مختص ناشنوایان بارها و بارها درخواستشان را به صداوسیما اعلام کرده‌اند، ولی تاکنون نتیجه‌ای نداشته است. ناشنوایان حق دارند برنامه‌هایی مثل اخبار و فیلم و... را مانند افراد شنوا ببینند، ولی چنین امکانی تاکنون فراهم نشده است.»
واحدی سعی کرده با تولید محتوا در صفحه مجازی آوای بی‌صدا (avaye. bisedaa@) افراد شنوا را با دنیای ناشنوایان و فرهنگ آنها آشنا کند: «از آنجا که ناشنوایان به بسیاری از آموزش‌ها نیاز دارند با ساخت کلیپ درباره موضوعاتی مثل داستان ضرب‌المثل‌ها، لغات و اصطلاحات و حتی آشپزی در صفحه آوای بی‌صدا (avaye. bisedaa) فعال هستم. حتی ترانه‌های خواننده‌های کشور را هم برای این عزیزان ترجمه می‌کنم.»
این مترجم عقیده دارد ناشنوایان استعدادهای زیادی دارند و باید بستر برای شکوفایی آنها فراهم شود: «زنان و مردان هنرمند ناشنوا کم نیستند. در اداره‌ها و سازمان‌ها باید شغل‌هایی که نیازی به مکالمه ندارند، به دستان پرتوان افراد ناشنوا سپرده شود.»
واحدی بر ضرورت فرهنگسازی برای حمایت از ناشنوایان تأکید می‌کند: «هنوز لزوم مترجم برای ناشنوایان بین افراد شنوا جا نیفتاده است. بارها اتفاق افتاده که برای حضور به‌عنوان مترجم در کنار یک ناشنوا برای انجام امور در اداره یا سازمانی باید درباره نوع کارم و دیگر موارد توضیحاتی بدهم تا هماهنگی لازم انجام شود.»
ناشنوایان را ببینید
در کشور ما سال‌هاست که به ناشنوایان و کم‌شنوایان توجه لازم نشده است. هنوز هستند افرادی که به این شهروندان با عنوان کر و لال اشاره می‌کنند. برخی افراد هم هستند که در صفحه‌های مجازی، با اشاره‌های بدون اصول، خود را به جای مترجم معرفی می‌کنند تا اصطلاحا فالوئر جذب کنند، ولی این کار هم توهین به جامعه ناشنوایان و هم توهین به مترجمان واقعی است. به امید آنکه ناشنوایان دیده شوند و حقوقشان رعایت شود.