همشهری آنلاین _ سحر جعفریان: آسیبی که سالانه هزینه‌های بسیاری را به نهادها و مراکزی مانند شهرداری مناطق و اداره «آبفا» تحمیل می‌کند. البته از پیامدهای خطرآفرین آن نیز نباید غافل ماند که براساس مستندات به‌طور میانگین، سالانه بین ۸ تا ۱۰ نفرجان خود را بر اثر سقوط در منهول‌های فاضلاب (گودال‌ها و جوی‌های بزرگ فاضلاب) از دست می‌دهند. این روزها، سرقت خُرد دریچه و پل‌های قلزی در نهمین تکه از پایتخت با سرعت قابل توجهی در حال افزایش است. برای همین مدیران شهری در پی ارائه راهکارهای مناسب با هدف کاهش آمار تلفات جانی و عواقب مالی آن هستند. در این گزارش و در گفت‌وگو با اهالی، شورایاران و مدیران شهری به بررسی ابعاد گوناگون سرقت دریچه و پل‌های قلزی پرداخته‌ایم.
محله «مهرآبادجنوبی»، ساعت ۱۲ ظهر است و هوا سرد و مازوتی. موتورسیکلت‌سوار به داخل کوچه «شهید مددپور» حرکت می‌کند. کمی جلوتر چرخ‌های گل‌گرفته موتورش داخل جوی تقریباً بزرگ کوچه‌گیر می‌کند. روزهای گذشته، پل فلزی دهنه جوی، مانع از این اتفاق می‌شد. اما اکنون جای پل‌های دهنه جوی از ابتدا تا انتها که حدود ۸متر می‌شود، خالی است. گویی دریچه جوی دوباره به سرقت رفته‌است. با زحمت، موتور سپر شکسته‌اش را بیرون می‌کشد. روی باک بنزین موتور نیز فرو رفتگی‌هایی دیده می‌شود. پایش هم حسابی درد می‌کند. این اتفاق پرتکرار این روزهای محله است که «عبدالله نجفیان» ساکن قدیمی درباره آن می‌گوید: «تا مدتی پیش شاید سالی یکی دو بار شاهد سرقت دریچه‌ها و پل‌های آهنی بودیم اما اکنون هر چند ماه در میان، دریچه‌ها دزدیده می‌شوند. گاهی حتی به رینگ فلزی دور در دریچه‌های بزرگ فاضلاب هم رحم نمی‌کنند. اصلاً خسارت‌های مالی‌اش به کنار، آنچه گاهی جبران‌ناپذیر می‌شود، آسیب‌های جسمی ناشی از آن است. یکی پایش می‌شکند یکی دستش.»
«ابراهیم داداشی» نیز از ساکنان محله است که می‌گوید: «به گمانم کلانتری محله می‌تواند این سرقت‌های کوچک را بسیار زود جمع کند و مانع از درشت شدن آمار وقوع این سرقت‌های خُرد شود. گشتزنی‌های پیاپی و مجازات‌های سنگین تا حدودی می‌تواند راهگشا باشد.» «محمد کارخانه» یکی از اعضای شورایاری محله مهرآبادجنوبی از فعالیت چند تیم قراضه فروش در محله‌های هم‌جوار می‌گوید: «یک بار همراه چند نفر از اهالی توانستیم یک دریچه دزد را آن هم در روز روشن تعقیب کنیم. معتاد بود. این را می‌شد از ظاهر ژولیده، قامت خمیده و جان بی‌رمق‌اش فهمید. خود را به حوالی محله «امامزاده عبدالله» (ع) رساند. گاری زباله‌گردی غیرمجاز نزدیکش شد و دریچه را تحویل گرفت.
خیلی زود کلانتری را خبر کردیم. به احتمال زیاد سارقان این نوع از سرقت‌ها، بیشتر معتادان یا سرقت اولی‌ها هستند. از طرفی به نظرم باید دنبال علت این پدیده در جای دیگر باشیم. آموزش نامناسب و ناکافی، اقتصاد نابسامان، بازار کار آشفته و گسترش روزافزون موادمخدر از جمله مهم‌ترین علت‌های دریچه دزدی در مناطق جنوبی شهر و مهاجرپذیر است.»
- فروش آهن الات چند میلیونی، صد هزار تومان
تهیه و نصب دریچه و پل‌های فلزی در محله‌ها هزینه‌های زیادی برای نهادها و مراکز مرتبط به همراه دارد. این در حالی است که سارقان پس از سرقت دریچه‌ها، آنها را به قیمت‌های ناچیزی به فروش می‌رسانند. «محمدرضا کشاورز» فعال حوزه پسماند منطقه در این‌باره می‌گوید: «جنس اغلب دریچه‌های فاضلاب و کانال‌های آب و مخابرات، آهن و چدن است و وزنی در حدود ۲۰ تا ۵۰کیلوگرم دارد. در حالت عادی، آهن کیلویی ۱۰ هزار تومان و چدن تا کیلویی ۸۰ هزار تومان هم به فروش می‌رسد. با این اوصاف، یک دریچه آهنی ۲۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان و یک دریچه چدنی از یک میلیون و ۶۰۰ هزار تومان تا ۴ میلیون تومان ارزش مالی دارد. ارزش مالی که در هنگام فروش از سوی سارقان به رقم نهایی ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار تومان کاهش می‌یابد! » کشاورز می‌افزاید: «شناسایی گاراژهای خرید و فروش غیرمجاز پسماند و نصب محکم دریچه و پل‌ها می‌تواند از وقوع چنین سرقت‌هایی جلوگیری کند.»
- ۳۰۰ میلیون تومان هزینه شده است
منطقه ۹ تهران رتبه ۱۱ را از منظر فراوانی وقوع سرقت دریچه و پل دهنه جوی و کانال به خود اختصاص داده است. «غلامحسین خدابخشیان»، شهردار ناحیه ۲ منطقه، در این‌باره می‌گوید: «از ابتدای سال جاری تاکنون، بیش از ۳۰۰ میلیون تومان بابت جایگزینی پل و دریچه‌های سرقتی، هزینه شده است. هزینه‌هایی که می‌شد در سایر بخش‌های نگهداشت محله‌ها و معابر صرف کرد.»
خدابخشیان ادامه می‌دهد: «بیشترین سرقت دریچه و پل به‌ترتیب در محله‌های امامزاده عبدالله(ع)، مهرآبادجنوبی و «شمشیری» رخ می‌دهد که برای پیشگیری از وقوع سرقت‌های احتمالی بعدی، اقداماتی مانند ایمن‌سازی و ایجاد استحکام در نصب دریچه‌ها با همکاری واحد فوریت‌های ۱۳۷، اداره فنی و عمران ناحیه و اداره حمل‌ونقل و ترافیک ناحیه انجام شده است. البته از سوی شهرداری تهران نیز تغییراتی در ساخت و نصب دریچه‌ها در حال بررسی
است.»
نگاه کارشناس
- دریچه‌هایی محکم‌تر و ارزان‌تر نصب شود
راهکار مؤثر در جلوگیری از وقوع دزدی دریچه و پل به‌عنوان سرقتی آسان، تغییر دریچه‌هاست. این را «ماهان رحیمیان»، کارشناس شهرسازی، می‌گوید: «بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان هستند که توانایی و تخصص تولید دریچه‌هایی با «نانو کامپوزیت» بر پایه بتن یا دریچه‌های «پلیمری» مقاوم دارند. دریچه‌هایی سبک‌تر، محکم‌تر و بسیار ارزان‌تر که برای سارقان هیچ بار مالی به همراه ندارد.
بنابراین، پیشنهاد می‌شود مدیران شهری در عرصه‌های مرتبط با این موضوع و با توجه به فراخور نوع و موقعیت بهره‌مندی، از دریچه‌های مقرون به صرفه‌تری استفاده کنند تا از سویی هم خسارت مالی و جانی شکل نگیرد و هم از اپیدمی آسیب و جرم دریچه دزدی جلوگیری شود. البته اولویت بخشیدن به تولید و دانش داخلی هم می‌تواند از آثار ثانوی آن باشد.»۵۵ دریچه و پل از محله امامزاده عبدالله(ع) به سرقت رفته که بیشترین تعداد را در محله‌های منطقه ۹ به خود اختصاص داده است.
۳۱ دریچه و پل در محله شمشیری، ۳۴ دریچه و پل در محله مهرآبادجنوبی، ۲۲ دریچه و پل در محله سرآسیاب و ۹ مورد نیز در محله فتح به سرقت رفته‌اند.