همشهری آنلاین _ شقایق عرفی نژاد: از میانه‌های قرنی که آخرین زمستانش را می‌گذرانیم، خانه‌های ویلایی یک‌طبقه و 2طبقه جایشان را به ساختمان‌های 3طبقه و 4طبقه دادند. در این سال‌ها جمعیت، به‌خصوص در تهران، رو به افزایش بود و چاره‌ای نبود جز ساختن خانه در ارتفاع. طی این روند، به جای اینکه در یک زمین صدمتری یک خانواده زندگی کنند، چند خانواده در کنار هم جا گرفتند و این الگو تا امروز که خانواده‌های زیادی در واحدهای کوچک به‌هم‌چسبیده و در طبقات مختلف در آپارتمان‌های کم‌طبقه یا مجموعه‌های بزرگ زندگی می‌کنند، ادامه دارد.
تا پیش از این اگر یک خانواده کنار هم زندگی می‌کردند، حالا تعداد افراد خیلی بیشتری که آشنایی زیادی هم با هم ندارند، با اخلاق‌های مختلف و سبک‌های متفاوت زندگی، باید با هم سر کنند و طبیعی است که این همزیستی مشکلاتی هم به همراه دارد. پویش ارتقای فرهنگ آپارتمان‌نشینی که از سوی شهرداری منطقه 7 راه‌اندازی شده، در صدد کاهش مشکلات همسایگی و ایجاد آرامش در محله‌هاست سروصدای زیاد، رعایت نکردن موارد بهداشتی و ایجاد مزاحمت‌های مختلف برای هم از اینها مشکلاتی‌اند که موجب کدورت و درگیری بین همسایه‌ها می‌شود. این مشکلات می‌توانند با آموزش‌های مختلف و ارتقای فرهنگ آپارتمان‌نشینی حل شوند. این نکته را از یاد نبریم که هرچند قوانین مدونی برای زندگی در آپارتمان وجود دارد، اما بسیاری از آن بی‌خبرند.
در بسیاری از آپارتمان‌ها مدیر ساختمان بخشی از این قوانین را به شکل‌های مختلف به اهالی یادآوری می‌کند، اما بخش مهم‌تر این آموزش باید از طریق رسانه‌های جمعی و نهادهای مسئول انجام شود. حالا شهرداری تهران کمپینی را با نام ارتقای فرهنگ آپارتمان‌نشینی و با شعار «هم سایه هم» در مناطق مختلف تهران شروع کرده که هدف اصلی‌اش افزایش همین آگاهی‌ها و ارائه همین آموزش‌هاست.
در منطقه ۷ این طرح به‌صورت پایلوت در محله عباس‌آباد انجام می‌شود. این کار در واقع از دی ماه شروع شده و تا اردیبهشت سال ۱۴۰۰ ادامه دارد. در این منطقه، بیشتر آموزش‌ها با تمرکز بر کاهش پسماند و تفکیک زباله‌های خشک و تر تدارک دیده شده است. «فائزه دولتی» معاون اجتماعی شهردار منطقه، می‌گوید: «طبق آمار، ۹۰درصد شهروندان تهرانی آپارتمان‌نشین هستند. با توجه به این موضوع که دلیلش ازدیاد جمعیت و تغییر سبک زندگی و چالش‌های حوزه مسکن است، طرحی با عنوان ارتقای فرهنگ آپارتمان‌نشینی در شهرداری تهران با شعار «هم سایه هم باشیم» شکل گرفت. از آنجا که بیشتر مردم در آپارتمان زندگی می‌کنند، در این طرح سعی داریم‌کاری کنیم تا همسایه‌های بهتری برای هم باشند.»
او درباره جزئیات طرح می‌گوید که در این طرح برنامه‌های ترویجی و آموزشی در حوزه ارتقای فرهنگ آپارتمان‌نشینی در قالب تولید محتوا ارائه می‌شود و می‌افزاید: «ما سندی درباره تاریخ آپارتمان‌نشینی نداریم، فقط منشوری با عنوان آپارتمان‌نشینی داریم. در این طرح به دنبال این هستیم که شهروندان فردگرایی را در کنار زیست شهری تجربه کنند، به این معنی که در کنار دیگران رفاه شخصی خود را هم داشته باشند. می‌خواهیم سرمایه‌های اجتماعی را تقویت کنیم و مشارکت و اعتماد شهروندان را از طریق فعالیت‌هایی مثل برگزار کردن فستیوال در لابی آپارتمان‌ها و برگزاری هفته همسایگی بیشتر کنیم و فضایی برای همدلی بیشتر بسازیم.»
- تولید محتوای آموزشی در فضای مجازی
او درباره کاهش پسماند که موضوع اصلی این طرح در محله عباس‌آباد است، می‌گوید: «اداره کل آموزش‌های شهروندی شهرداری برای هر منطقه یک موضوع و یک محله را به‌عنوان پایلوت انتخاب کرده است. موضوع این طرح در عباس‌آباد هم محیط‌زیست و کاهش پسماند است. کاهش پسماند برای تهران اهمیت زیادی دارد. اما به‌رغم کارهایی که تا به حال در این زمینه شده، به هدف‌هایمان نرسیده‌ایم. در این طرح قصد داریم فرهنگ شهروندان را در زمینه کاهش پسماند ارتقا دهیم. معتقدیم اگر فرهنگ تولید زباله با آموزش بعضی مسائل تغییر کند، می‌تواند منجر به کاهش پسماند شود که مدت‌هاست هدف شهرداری است.»دولتی می‌گوید که به دلیل شیوع کرونا، آموزش‌های این طرح بیشتر از طریق صفحه‌های مختلف در فضای مجازی است.
ترویجگران و آموزشگران این طرح در حال تولید ویدئوهای آموزشی درباره تفکیک زباله هستند تا با انتشار آنها در فضای مجازی این کار را ترویج کنند. ضمن اینکه یکی از گروه‌های هدف این طرح کودکان و نوجوانان هستند. دولتی توضیح می‌دهد: «این گروه برای این طرح مهمند، چون علاوه بر اینکه این کار را از سنین کم یاد می‌گیرند، می‌توانند آن را به خانواده‌هایشان هم یاد بدهند.»
این طرح البته شامل طرح‌های تشویقی می‌شود و کسانی که بیشتر در این کار فعال باشند، می‌توانند از مزایایی مثل تورهای گردشگری و دریافت رایگان سطل‌های تفکیک زباله استفاده کنند.
- کاهش پسماند؛ هدف اصلی طرح
اما «اکرم ناصری‌فرد» مدیر اداره آموزش‌های شهروندی شهرداری منطقه ۷، که مسئولیت اجرای طرح را در منطقه دارد، می‌گوید: «این طرح در ۲۲ منطقه تهران انجام می‌شود و مشارکت مردم در حوزه همسایگی و مشارکت‌های شهروندی را در بر می‌گیرد. منطقه ما به‌طور تخصصی در کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی و پسماند کار می‌کند و در این کمپین هم بیشتر روی همین مسأله تمرکز شده است.»
او درباره چگونگی اجرای طرح هم توضیح می‌دهد: «در این طرح تمام پلاک‌های محله عباس‌آباد، شامل پلاک‌های مسکونی، تجاری و اداری، شناسایی می‌شوند. همین‌طور اطلاعاتی شامل اینکه در این محله چه خانواده‌هایی زندگی می‌کنند و چه تعداد نخبگان و هنرمندان و ورزشکارانی ساکن آن هستند، جمع‌آوری می‌شود. ضمن اینکه به آپارتمان‌ها و مراکز تجاری هم می‌رویم و منشوری از قوانین آپارتمان‌نشینی را به ساکنان می‌دهیم.» در طرح ارتقای فرهنگ آپارتمان‌نشینی از پلتفرم‌های مختلف مجازی و اپلیکشین‌های گوناگون هم برای آموزش استفاده می‌شود: «اپلیکیشنی طراحی شده که توسط آن آموزش‌های متخلف به ساکنان ارائه می‌شود، ضمن اینکه در پیام‌رسان واتس‌اپ هم گروه‌هایی تشکیل می‌شود که در آنها به ساکنان درباره کارهای فرهنگی و مسابقات اطلاع‌رسانی و آموزش‌هایی هم داده می‌شود.» به گفته ناصری‌فرد، برای انجام این طرح ترویجگران انتخاب شده‌اند و آموزش دیده‌اند و بانک اطلاعاتی محله هم احصا شده است.
البته که هدف اصلی این طرح کاهش پسماند و آموزش نکات زیست‌محیطی است، اما اهداف دیگری هم در آن دنبال می‌شوند، از جمله مشارکت و همسایگی، ایجاد حس تعلق خاطر به محله، امنیت ساختمان‌ها و بهبود ارتباط همسایگی. ناصری‌فرد درباره اینکه چرا عباس‌آباد برای اجرای این طرح انتخاب شده است، هم می‌گوید: «بافت محله عباس‌آباد هم مسکونی است و هم تجاری و اداری. این‌طور نیست که فقط اداری و تجاری و یا فقط مسکونی باشد. در این محله چند کوی اندیشه داریم که مدارس و برج‌های مسکونی در آنها هستند. بنابراین، محله‌ای است که این طرح می‌تواند در آن جواب دهد. به همین دلیل، این محله را انتخاب کردیم تا طرح ارتقای فرهنگ آپارتمان‌نشینی به‌صورت پایلوت در آن انجام شود.»
این گزارش بدون حضور شهروندانی که هدف طرح ارتقای فرهنگ آپارتمان‌نشینی هستند، کامل نمی‌شد.
در محله عباس‌آباد سراغ ساکنان رفتیم و درباره طرح پرسیدیم:
چنین طرح‌هایی خوب و اصلاً لازمند. بسیاری از شهروندان ما همچنان با چگونگی زندگی در آپارتمان، یعنی طوری که هم خودشان آسوده باشند و هم دیگران، آشنا نیستند. بنابراین، نهادهای مسئول از جمله شهرداری، البته با کمک رسانه‌های مختلف، باید روی این مسئله کار کنند. در طول سال‌ها هم این اتفاق افتاده و درباره فرهنگ صحیح آپارتمان‌نشینی در رسانه‌های مختلف صحبت شده است. الان هم که شهرداری قرار است محله‌به‌محله این طرح را اجرا کند، به نظرم اتفاق مثبتی است. به شرط اینکه به‌طور صحیح انجام شود و فقط به پخش چند تراکت و بروشور اکتفا نشود.
من با این طرح آشنایی ندارم، اما به نظرم واقعاً لازم است که روی فرهنگ درست زندگی در آپارتمان کار شود. البته در سال‌های اخیر آگاهی از مقررات آپارتمان‌نشینی افزایش پیدا کرده و مردم بیشتر مراعات می‌کنند. محله ما از محله‌های خوب تهران است که افرادی با سواد و شعور اجتماعی درخور در آن زندگی می‌کنند. ولی می‌دانم در همین محله هم این مشکلات‌گاه وجود دارد؛ از صدای بلند موسیقی و تلویزیون تا گذاشتن کفش پشت در. امیدوارم با این طرح‌ها قدمی برای بهبود این فرهنگ برداشته شود.
می‌دانم که این طرح با تمرکز بر مسائل محیط‌زیستی و کاهش زباله انجام می‌شود. چنین مسئلهای برای انسان شهرنشین امروز بسیار مهم است. ما باید یاد بگیریم کمتر زباله تولید کنیم و زباله خشک و تر را از هم جدا کنیم. این کار کمک بسیار بزرگی به حفظ محیط‌زیست می‌کند. اگر آموزش‌های این طرح درست و اصولی باشد، به نظرم، کار بزرگی انجام خواهد شد.