همشهری آنلاین _ سحر جعفریان: معلولان ناشنوایی که بار محدودیت جسمی خود را در کنار کمبود امکانات تخصصی، فقدان زبان اشاره رسمی و هزینه‌های سرسام‌آور برخی خدمات مانند مترجم زبان اشاره در مراکز پر تردد، به دوش می‌کشند. در گزارش پیش رو پای درد دل تعدادی از ناشنوایان منطقه ۹ نشسته‌ایم و با مدیران و مسئولان انجمن‌های ناشنوایان و زبان اشاره، گفت‌وگو کرده‌ایم.
«زهرا سهی‌کیش»، هم‌محله‌ای ۳۷ ساله‌ایی است که به سبب تب و تشنج در دوران نوزادی، شنوایی‌اش را به‌تدریج از دست داد و برای ادراک دنیای پیرامون خود به ۴ حس دیگرش محدود شد. مادر زهرا از همان دوران کودکی فرزندش، دوره‌های آموزشی زبان اشاره یا علامتی را گذراند تا به‌گونه‌ایی رابط یا به معنای دقیق‌تر، «مترجم» زهرا در محیط‌های مختلف شود. مادر زهرا در این‌باره می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین مشکلات افراد ناشنوا علاوه بر همه محدودیت‌هایی که برای افراد معلول در شهر وجود دارد، فقدان مترجم زبان اشاره در مراکز آموزش عالی مانند دانشگاه‌ها، اداره‌های دولتی، خصوصی و حتی بیمارستان‌ها و فضاهای درمانی است که ممکن است هر فرد ناشنوا گذرش به آنجا بیفتد.
بنابراین اگر این امکان و خدمات در چنین مراکزی فراهم نشود، هزینه‌ها و دردسرهای بسیاری برای افراد ناشنوا به وجود می‌آید. اگر من هم زبان اشاره نمی‌دانستم، دخترم در جامعه به مشکلات زیادی برمی‌خورد. به گمانم در گروه معلولان و توانیابان، ناشنوایان و کم‌شنوایان، مظلوم‌ترین‌شان هستند که اغلب اوقات هیچ خدمتی در شهر به آنها ارائه نمی‌شود.» «سامان بندری»، ناشنوایی که دلیل معلولیتش مادرزادی است، به زبان اشاره و از طریق رابطش می‌گوید: «یک آمار سرانگشتی اگر بگیرید به خوبی متوجه خواهید شد تعداد افراد ناشنوایی که به دانشگاه می‌روند، ادامه تحصیل می‌دهند و فارغ‌التحصیل می‌شوند، بسیار اندک است. چراکه هزینه‌ها، مانع از پیشرفت آنها می‌شود.
بخشی از این هزینه‌ها به مترجم زبان اشاره، اختصاص دارد. برای هر ساعت به‌طور میانگین ۷۰ هزار تومان و در یک ترم تحصیلی در دانشگاه نیز چیزی در حدود ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان باید برای در اختیار داشتن مترجم اختصاص دهند، آن هم به جز هزینه شهریه و کتاب و غیره. تازه در شرایط شیوع «کرونا» بسیاری از مترجمان زبان اشاره هزینه ایاب و ذهاب را نیز به‌طور جداگانه دریافت می‌کنند. اعتراض هم که می‌کنیم، می‌گویند مترجم‌ها بیمه و حمایتی ندارند. پس باید به‌گونه‌ایی گلیم خود را از آب بیرون بکشند.»
- صدایمان شنیده نمی شود
قصه مهجوریت ناشنوایان برای رسیدن به پایانی خوش، نیازمند برنامه‌ریزی و همکاری همه سازمان‌ها و مراکز مرتبط در رفع نیازهای آنها است. مراکزی مانند شهرداری‌ها، بهزیستی و انجمن‌های مردم‌نهاد که بی تردید به دنبال ایجاد فضایی برای بهره‌مندی حداکثری معلولان (ناشنوایان) از خدمات گوناگون هستند.
شناسایی مشکلات ناشنوایان تاکنون در اولویت نبوده است وگویی چون صدایی ندارند، گوش و چشمی هم برای شنیدن و دیدن آنها وجود ندارد. این را «سارا خلیلی» از طریق رابطش که خواهرش است، می‌گوید و ادامه می‌دهد: «معابر را ویژه نابینایان مناسب‌سازی می‌کنند یا چراغ‌های راهنمایی و رانندگی را به گونه‌ای با علائم صوتی تعبیه می‌کنند یا برنامه‌ها و طرح‌های گوناگونی برایشان اجرا می‌کنند، اما برای ناشنوایان حتی فهرستی از نیازهایشان را که مهم‌ترین آنها فعالیت مترجم زبان اشاره در مراکز پر تردد است، به درستی تهیه و شناسایی نکرده‌اند. نبود مترجم زبان اشاره به‌عنوان خدمت دولتی و رایگان، بیشترین آسیب را به قشر ناشنوا تحمیل و آنها را از حضور پویا در جامعه منع کرده است.
بسیاری گمان می‌کنند افراد ناشنوا از لحاظ ذهنی هم دچار مشکل هستند. ریشه این گمان غلط، همان موانع حضور در جامعه است که از رشد و پرورش استعدادهای سرشار ناشنوایان جلوگیری می‌کند. چرا راه دور برویم؛ همین صدا و سیما به‌عنوان یکی از منابع اصلی آموزش و فرهنگسازی، کمترین استفاده از مترجمان زبان اشاره را دارد.» «نسیم رضایی»، کارشناس کانون‌های ده‌گانه‌سراهای محله منطقه، بر این باور است برای خدمت‌رسانی هرچه بهتر و بیشتر به ناشنوایان، نیاز به زیرساخت‌های آموزشی و فرهنگی است. رضایی می‌گوید: «سال گذشته، یک دوره کلاس‌های آموزشی برای مترجمی زبان اشاره برگزار کردیم که با استقبال مواجه نشد.
تبلیغات مجازی و محیطی هم داشتیم اما به گمانم چون در این زمینه زیرساخت‌های لازم فراهم نیست با برگزاری دوره‌های آموزشی محدود در یک محله نمی‌توان به جایی رسید یا مشکلی را حل کرد. ناشنوایان گروهی با معلولیت سخت و پنهان هستند که برای رفع معضلات‌شان به اهرم‌های قانونی و محکم از سوی نهادهای دولتی و اجرایی نیاز است.»
- افتتاح دانشگاهی برای ناشنوایان
«کیخسرو رنگرزحق»، مدرس زبان اشاره فارسی و گوینده اخبار ناشنوایان شبکه ۲ نیز در این‌باره می‌گوید: «زبان اشاره یک زبان مستقل است. مانند زبان فارسی، انگلیسی و هر زبان دیگری که نیاز به آموزش‌های مقدماتی و پیشرفته دارد. خوشبختانه با افتتاح دانشگاه «فرشتگان» ویژه ناشنوایان، می‌توان به آینده ناشنوایان با استعداد که به صرف هزینه‌های افزوده مانند هزینه‌های در اختیار گرفتن مترجم از تحصیل باز می‌ماندند، امیدوار شد. تربیت زبان‌شناسان در این حوزه می‌تواند کمبود مترجم‌های باسواد زبان اشاره را جبران کند.»
- حمایت از حقوق معلولان
«علی همت محمودنژاد»، مدیر انجمن حمایت از حقوق معلولان هم بر این باور است: «حمایت از حقوق معلولان در همه گروه‌های معلولیت، یکسان و همواره تلاش ما بر این بوده است که به ارتقای فرهنگ ارتباطی ناشنوایان، تحصیل و اشتغال آنها توجه ویژه شود. این میان، هماهنگی مدیریتی و نظارتی بیشتری از سوی برخی نهادها طلبیده می‌شود تا هم طرح مشخصی به قانون تبدیل شود. این‌گونه دیگر شاهد دریافت نرخ‌های متفاوت از سوی انجمن‌های مختلف برای ارائه یک خدمت واحد مانند مترجم زبان اشاره نیستیم.»
- جای خالی زبان اشاره رسمی
«همه دستگاه‌ها باید خدمات مترجم زبان اشاره ویژه ناشنوایان را ارائه دهند.» این طرح و پیشنهاد سال‌ها است از سوی سازمان «بهزیستی» و انجمن‌های مرتبط با حقوق ناشنوایان کشور مطرح می‌شود، اما تاکنون به نتیجه مطلوبی نرسیده است. «حامد عابدین‌زاده»، مدیرعامل انجمن ناشنوایان ایران، با تأکید بر این نکته، از چرایی محقق نشدن طرح فوق می‌گوید: «بیش از ۳۰۰ هزار مددجوی ناشنوا در سازمان بهزیستی کشور پرونده دارند.
مددجویانی که چشم به قانونی شدن طرح خدمات مترجم زبان اشاره در مراکز پر تردد دوخته‌اند. این خدمات پرهزینه به سبب به رسمیت شناخته نشدن زبان اشاره فارسی در قانون حمایت از حقوق ناشنوایان و فقدان نیازسنجی و نظارت به‌صورت قانونی بر همه ابعاد طرح مذکور از هزینه‌ها تا کیفیت استاندارد آن، سال‌ها است که روی میز مدیریت در سطوح عالی باقی مانده است. برای پاسخگویی شایسته به نیاز ناشنوایان باید به یک استاندارد و کیفیت واقعی در زبان اشاره فارسی برسیم. انجمن ما بیش از ۵ هزار نفر عضو دارد که حدود ۸۰درصد آنها از ترجمه زبان اشاره که گاهی در برنامه‌های تلویزیونی ارائه می‌شود، هیچ متوجه نمی‌شوند و این به سبب نبود یک زبان اشاره رسمی در کشور است.»