و از سوی دیگر دولت هم بر ساخت کارخانه توربین‌سازی اصرار داشته و سازمان حفاظت محیط‌زیست هم به دو استناد «پاک بودن این صنعت» و «صرفه اقتصادی به خاطر کاهش جابه‌جایی مواد اولیه» براین موضوع اصرار دارند، بار دیگر معصومه ابتکار رئیس کمیته محیط‌زیست شورای شهر و رئیس سابق سازمان حفاظت محیط‌زیست به اثرات منفی چنین تصمیمی واکنش نشان داد.
ابتکار اعلام کرد: موضع شورای شهر هم چنان لزوم اجرای این مصوبه است. رئیس کمیته محیط‌زیست شورای شهر در گفت‌وگو با همشهری عصر این سؤال را مطرح کرد که چه توجیهی برای بارگذاری جدید در حاشیه تهران وجود دارد، حال آنکه از یک سو باید به استان‌های اطراف تهران هم اهمیت داد وا ز تراکم تمام صنایع در پایتخت جلوگیری کرد و از همه مهم‌تر پایتخت، امکاناتی مانند «آب و برق» کافی ندارد که هر روز هم بار جدیدی بر آن تحمیل شود و نتیجه نهایی این کار را زیر سؤال بردن سلامت و اقتصاد و حقوق نسل‌های آینده می‌داند.
- آیا شورای شهر می‌تواند جلوی اجرای این طرح را بگیرد؟
خیر، در واقع شورا به آن جزییات بحث وارد نمی‌شود اما از نقش نظارتی خودش استفاده می‌کند، این حیطه تصمیم‌گیری دولت است، خود دولت تصمیم می‌گیرد و اگر مشکلی هم پیش بیاید باید پاسخ دهد.
- نظر اعضای شورای شهر تاکنون در این باره چه بوده و چه موضعی اتخاذ کرده است؟
در دوره‌ای که در سازمان محیط‌زیست مسئولیت داشتم، این سازمان موضع روشنی داشت. حرف آن زمان ما هم همین بحثی بود که الان در شورای شهر مطرح است. بحثی کاملا کارشناسی که می‌گوید در محدوده استان تهران و مخصوصا شهر تهران، با دو مشکل عمده زیست‌محیطی که به ناپایداری‌های توسعه‌ای منجر می‌شود، روبه‌رو هستیم. یکی مشکل آلودگی آب، خاک، هوا و... است و دیگری مسئله بارگذاری بیش از حد در طبیعت منطقه.
هر طبیعتی یک ظرفیت بازیابی دارد.
کارشناسان بر این باورند که جمعیت کنونی شهر تهران و میزان فعالیت اقتصادی در این شهر، بسیار بیشتر از حد استاندارد است، به‌طوری که طبق آخرین سرشماری کارگاهی، 540 هزار واحد صنعتی و کارگاهی در منطقه شمارش شده است. در واقع مساحت تهران نسبت به کل کشور 2/1 درصد است، اما در این مساحت، 40 درصد فعالیت اقتصادی کشور را متمرکز کرده‌ایم.
- این زنگ خطر چه هشداری به مدیران می‌دهد؟
به این مفهوم است که تراکم فعالیت اقتصادی در تهران بسیار بالا و بیشتر از حد تحمل محیط‌زیست است.
- چه اتفاقی برای پایتخت بر اثر این تراکم به وجود می‌آید؟
بحثی که الان مطرح است؛ بحث ردپای اکولوژیک است، به این معنی که در هر شهر و کشوری در دنیا این مسئله مطالعه می‌شود که انسان چه رد پایی از خودش در طبیعت به‌جا می‌گذارد و نسبت بین ظرفیت‌های طبیعت و میزان برداشت و آلودگی‌هایی که به طبیعت وارد می‌شود، چقدر است. این ردپای اکولوژیکی هر چه بزرگتر باشد یعنی ناپایداری بیشتر است و هر چه کمتر باشد یعنی انسان توانسته با طبیعت همزیستی کند. الان ما در حالت اول هستیم و این رد پا روز به روز بزرگتر می‌شود. اگر قانون ممنوعیت استقرار صنایع در شعاع 120 کیلومتری پایتخت اجرا می‌شد، شاهد چنین روندی نبودیم.
- اما مسئولان دولتی در این باره عنوان کردند که در زمان تصویب این مصوبه صنایع ما قادر نبودند با استانداردهای زیست‌محیطی هماهنگ باشند، اما الان صنایع از این لحاظ پیشرفت کرده‌اند و دیگر لزومی به اجرای این طرح نیست.
این مسئله در محیط زیست یک بحث کلاسیک است. برخی می‌گویند صنایع جدید، آلودگی ندارند. اما نکته فراموش شده اینجاست که فقط بحث آلایندگی مطرح نیست، بحث ردپای اکولوژیک هم مهم است که در تهران بسیار بزرگ شده است. تهران ظرفیت‌هایش را گذرانده و ظرفیت جدید ندارد.
- این استدلال که صنایع ما نسبت به زمان تصویب این مصوبه پیشرفت کرده اند، پس محیط‌زیست را آلوده نمی‌کنند و می‌توانند در این حریم وارد شوند، قابل قبول است؟
خیر، چون بحث بارگذاری مطرح است این مصوبه کارایی خود را دارد. چرا که یک فعالیت جدید که اضافه می‌شود به آب و برق و... نیاز دارد و رد پای اکولوژیک را افزایش می‌دهد و توجیه اصلی 120 کیلومتری هم این است که این منابع را به اندازه کافی در تهران نداریم.
- با این اوصاف و حساسیت‌هایی که نادیده گرفته می‌شود، سرنوشت زیست‌محیطی تهران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در دولت سابق سخت گیری بسیاری وجود داشت و در مصوبات متعددی بحث ممنوعیت وجود صنایع در حاشیه 120 کیلومتری تهران را دوباره مطرح و تاکید کردیم تا بتوانیم آن را تثبیت کنیم. هیچ کس در دولت قبل در مورد لزوم چنین اصلی شک و تردیدی نداشت و آن مصوبات هنوز هم موجود است.
اما متأسفانه در دولت جدید این مصوبه یک بار به‌صورت کامل زیر سؤال رفت و این بار هم با مطرح شدن این بحث خاص، به شکل مبهمی با آن برخورد می‌شود و به همین دلیل تردید‌هایی درباره سیاست‌های زیست‌محیطی دولت ایجاد می‌کند.
- مصوبه به چه صورتی از طرف دولت زیر سؤال رفت؟
در سفرهای استانی در استان تهران این اتفاق افتاد که گفتند بحث لغو مصوبه مطرح است و مصوبه برای بررسی مجدد به مجلس می‌رود اما هیچ گاه خبر محکمی در این باره منتشر نشد. این در حالی است که در مسئله محیط زیست باید با قاطعیت برخورد کرد و اجازه نداد در این مباحث هیچ ابهام و شبهه‌ای وارد شود که مورد سوءاستفاده برخی افراد قرار گیرد.
- برخورد شورای شهر با نقض این حریم چگونه خواهد بود؟
از نظر کمیته محیط‌زیست شورا هرگونه بارگذاری فعالیت اقتصادی جدید در این محدوده 120 کیلومتری به ضرر کیفیت زندگی و وضعیت محیط‌زیست شهر تهران و منطقه است و هر جور که نگاه کنیم باید ممنوعیت محدودیت 120 کیلومتر را به‌طور جدی و قاطعانه اعلام کنیم. در شورای شهر این جدیت و آمادگی را برای همراهی با سیاست‌های صحیح زیست‌محیطی داریم و به‌عنوان نمایندگان مردم پیگیری این سیاست را لازم می‌دانیم و نمی‌توانیم بپذیریم روز به روز وضعیت زیست‌محیطی تهران به‌دلیل بارگذاری جدید دشوارتر شود.
- در این باره بحث فناوری‌های پاک و امکان استقرار آنها در این محدوده مطرح می‌شود؛ نظر شما در این باره چیست؟
بحث فعالیت‌های اشتغال‌زایی و مصوبه جدیدی که فناوری‌های پاک مثل it می‌توانند استقرار پیدا کنند، مطرح می‌شود. در دولت قبل در این باره این شرط وجود داشت که صنایع آلاینده موجود جمع آوری شوند و به جای آنها صنایع پاک مستقر شوند، به این معنی که قرار نبود واحد تازه به این بارگذاری اضافه شود.
- به عبارتی یک صنعت پاک جایگزین یک کارخانه آلاینده شودتا بارگذاری افزایش نیابد؟
بله؛ این براساس سیاست تمرکززدایی بود اما تصمیم‌های جدید دولت با این سیاست تضاد دارد. سیاست ما همیشه باید تمرکززدایی و جذب سرمایه و ترغیب به سرمایه‌گذاری در استان‌های اطراف باشد که در دولت قبل سیاست ما دقیقا همین بود. این مسئله به تمرکز زدایی کمک می‌کند، در آن دوره استانداران استان‌های اطراف تهران از ما تشکر می‌کردند چون صنایع در آن استان‌ها متمرکز می‌شد. باید حساب کنند این واحدها آب و برق می‌خواهند. تهران الان هم مشکل دارد. تهران ظرفیتش را گذرانده است.
- مسئله گسترش شهرک‌های اقماری هم در این باره مطرح می‌شود، آیا نقض حریم 120 کیلومتری می‌تواند باعث افزایش مهاجرت به پایتخت و بالا رفتن جمعیت شود؟
نسبت به جمعیت‌پذیری تهران هم بحث داریم. چرا در مجامعی مثل شورای‌عالی شهرسازی در طرح جامع، مسئله جمعیت‌پذیری مطرح نمی‌شود. تهران نه منابع آب کافی دارد، نه برق و نه هوای مناسب و پاکی دارد. پس نباید اجازه توسعه جمعیت و فعالیت اقتصادی را در آن داد. باید این سیاست را جا انداخت و نباید دولت به این مسئله بی‌اعتنا باشد.
- با این همه توصیفات چرا دولت به نقض این حریم اصرار دارد؟
این استدلال مطرح می‌شود که اطراف تهران از لحاظ اقتصادی و دسترسی به برخی منابع و نیروی متخصص، موقعیت مناسب تری دارد. زمانی بود که این مسئله درست بود و این منابع تنها در تهران در دسترس بود اما الان در همه جای کشور آب و گاز و برق و جاده و مراکز دانشگاهی و... وجود دارد لذا این استدلال قابل‌قبول نیست و نباید بگذاریم به این دلایل همه فعالیت‌های اقتصادی کشور در یک منطقه متمرکز شود.
پس این مسئله پذیرفتنی نیست، مگر در موارد خاص و استثنایی که در این موارد هم قطعا باید جایگزینی صورت بگیرد نه اینکه واحد تازه‌ای اضافه شود.ما اگر واقعا این مسائل را در سیاستگذاری‌هایمان در نظر نگیریم و نگاه توسعه‌ای پایدار نداشته باشیم، سلامت و اقتصاد و حقوق نسل‌های آینده را زیر سؤال می‌بریم.