همشهری آنلاین_پریسا نوری: از آنجا که مهار تبعات این پاندمی در حوزه‌های مختلف مدیریت شهری، جز با شناخت و تحلیل موشکافانه این چالش‌ها امکان‌پذیر نیست، جمعی از کارشناسان منطقه ۴ پس از ماه‌ها تحقیق میدانی، پیامدهای مثبت و منفی ناشی از بحران کرونا در مدیریت شهری را شناسایی و راهکارهای علمی و عملی مقابله با آنها را در قالب کتابی با عنوان «پیامدها و چالش‌های بحران کرونا در مدیریت شهری» گردآوری و منتشر کرده‌اند. به بهانه رونمایی از این کتاب، با دکتر «ابوالفضل ابراهیمی» از مؤلفان اثر که تجربه سال‌ها کار پژوهشی در مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهرداری تهران را داشته و اکنون معاون توسعه منابع انسانی شهرداری منطقه ۴ است، گفت‌وگو کردیم.
چه چیزی باعث شد به فکر گردآوری اطلاعات پیرامون کرونا و مدیریت شهری و تألیف کتاب «چالش‌های کرونا بر حوزه مدیریت شهری» بیفتید.
کرونا که آمد در روزها و هفته‌های اول همه درشوک بودند و غافلگیر شده بودند. درحوزه مدیریت شهری هم اقدامات در خصوص پیشگیری با آزمون و خطا درحال انجام بود. آن زمان جرقه‌ای در ذهنم زده شد که اگر این ویروس به این سادگی‌ها از بین نرود ما باید چه کنیم. تصمیم گرفتم در حوزه مدیریت شهری نقاط قوت و ضعف و فرصت‌ها و تهدیدهای حاصل از کرونا را بررسی و راهکارهای تبدیل تهدید به فرصت را در مواجهه با این اپیدمی بررسی کنم. از این‌رو با چند نفر از کارشناسان حوزه‌های مختلف شهری، اجتماعی، اقتصادی و... یک گروه مجازی تشکیل دادیم و پیامدهای مثبت و منفی کرونا را در ۵ محور زیست‌محیطی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، مجازی بررسی کردیم تا همراه راهکارهای کاهش این بحران به‌صورت کتاب منتشر کنیم. نکته جالب اینجا بود که هیچ‌کدام از اعضا کار پژوهشی نکرده بودند و همه در بخش اجرا فعال بودند و اطلاعاتی که ارائه می‌دادند حاصل تجربه کار اجرایی بود.
در باور عموم کرونا یک ویروس ویرانگر است که آثار مخربی بر زندگی شهری و شهروندان داشته است، با این حال در این کتاب به پیامدهای مثبت این پاندمی هم اشاره شده است.
بله کرونا در برخی حوزه‌ها تبعات مثبت هم داشته است مثل حوزه محیط‌زیست که در بخش اول کتاب به تبعات مثبت و منفی کرونا بر محیط‌زیست به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های مدیریت شهری پرداخته شده است. از تبعات مثبت کرونا بر محیط‌زیست در خانه ماندن مردم و کاهش سفرهای شهری است که موجب کاهش آلودگی هوا، بهبود فضای سبز و پاکیزگی محیط‌زیست شده و افزایش مصرف شوینده‌ها و مواد ضدعفونی‌کننده که موجب آلودگی آب‌های زیرزمینی شده هم جزو پیامدهای منفی این ویروس بر محیط‌زیست است.
در حوزه اجتماعی، مدیریت شهری باید چه موضوعاتی را در دوره کرونا و پسا کرونا مورد توجه قرار دهد؟
شهروندان در دوره کرونا به دلیل رعایت بیش از پیش بهداشت، قرنطینه، لزوم رعایت فاصله از یکدیگر و کاهش مراودات و اجتماعات در معرض بیماری‌هایی از جمله وسواس، تنهایی، افسردگی و... هستند. مدیریت شهری باید راهکارهایی پیدا کند که شهروندان با حضور در فضاهای تفریحی و گردشگری شهر از نظر اجتماعی تخلیه شوند و در ضمن آسیب هم نبینند.
اقتصاد یکی از آسیب‌پذیرترین حوزه‌ها در مواجهه با کرونا بوده و هست. در این کتاب چه راهکارهایی برای کاهش اثرات اقتصادی کرونا به مدیریت شهری پیشنهاد شده است.
بله کرونا توازن اقتصادی شهر را به‌هم ریخت. مجموعه‌های تفریحی‌ـ گردشگری وابسته به شهرداری مثل باغ پرندگان، دریاچه چیتگر و... که درآمدزا بود، تعطیل شدند. از طرفی ترس از کرونا باعث شد شهرسازی به‌عنوان اصلی‌ترین منبع درآمد شهرداری دچار رکود شود. در این کتاب پیشنهاد شده که در بخش گردشگری و تفریحی با راه‌اندازی تورهای مجازی کسب درآمد کند و همچنین در بخش شهرسازی با تقویت استارتاپ‌ها خدمات شهرسازی را هوشمند کند. مثلاً یک اپلیکیشن طراحی کنیم با نام «میز خدمت شهرسازی» که با استفاده از آن نیاز نباشد که شهروندان برای تشکیل و پیگیری پرونده‌های شهرسازی به شهرداری مراجعه کنند.
در فصل ششم کتاب اغلب راهکارهای مقابله با چالش کرونا در حوزه‌های مختلف از جمله خدمات و رفاه شهری به راه‌اندازی استارتاپ‌ها و تقویت آنها اشاره شده است. کمی در این‌باره توضیح دهید.
کرونا باعث شد نگاه ما به خیلی از موضوعات به‌ویژه در حوزه خدمات شهری عوض شود و متوجه شویم نیاز به تغییرات گسترده در این حوزه‌ها داریم. در واقع باید بپذیریم حتی در دوره پساکرونا هم کلانشهر تهران را با روش‌های قدیمی و سنتی نمی‌شود اداره کرد و باید به دنبال روش‌های جدید باشیم. مثلاً مدیریت نوین، ساخت بازار میوه وتره‌بار یا فروشگاه شهروند به دلیل اشغال فضا، افزایش ترافیک شهر و کنش و واکنش اجتماعی و... توجیه‌پذیر نیست. باید با ساماندهی استارتاپ‌ها، میوه یا کالای بسته‌بندی شده به تفکیک درجه یک، دو و سه را بنا به نیاز شهروند به در منزلش برسانیم. استفاده از استارتاپ‌ها فواید بسیاری دارد که بخشی از آن صرفه‌جویی در وقت، هزینه، انرژی و... است.
- جلد دوم کتاب موضوع تازه‌ای را مطرح می‌کنداستارتاپ‌ها به کمک مدیریت شهر می‌آیند
«محمد محمددوست» شهردار منطقه ۴ هم یکی دیگر از مؤلفان کتاب «پیامدها و چالش‌های بحران کرونا در مدیریت شهری» است. او درباره کتاب می‌گوید: «این کتاب نخستین کتاب کاربردی منتشر شده در این حوزه «کرونا و چالش‌های پیش روی مدیریت شهری» است که با همکاری مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهرانگردآوری و دراختیار عموم قرار گرفته است.» شهردار منطقه ۴ چهار با اشاره به محتوای کتاب می‌افزاید: «کتاب در ۶ فصل به‌صورت یک تجربه کار مجازی گروهی در دوران کرونا و با عناوین «پیامدهای اجتماعی پاندمی کرونا»؛ «پیامدهای فرهنگی پاندمی کرونا و بررسی تاب‌آوری مردم و پذیرش مسئولیت‌های مدنی»؛ «پیامدهای اقتصادی پاندمی کرونا»؛
«پیامدهای مجازی پاندمی کرونا از قبیل شبکه شهر هوشمند و اثر آن بر کاهش سرعت شیوع ویروس کرونا و بررسی موضوعات هوشمندسازی در کلانشهر تهران و ارائه راهکارهای استارت آپی به‌عنوان گامی مؤثر در رسیدن به شهر هوشمند بومی» و در نهایت «راهکارهای پیشنهادی جهت مقابله با ویروس کرونا» تألیف و تدوین شده و مخاطبان آن مدیران شهری، دانش‌پژوهان و متخصصان حوزه مدیریت بحران هستند.» محمددوست ادامه می‌دهد: «در جلد دوم این کتاب به دنبال ارائه راه‌های اجرایی و رهایی از این بحران با استفاده از استارت آپ‌ها و دیگر سیستم‌های مجازی توسط مدیریت شهری خواهیم بود.»
- ارائه اطلاعات موثق، هدف اصلی کتاب
در بخشی از مقدمه کتاب به نقل از «محمدحسین بوچانی» رئیس مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران آمده است: «نرخ شیوع بیماری کووید ۱۹ با توجه به مسائلی از قبیل تمرکز و تراکم جمعیت، ارتباطات گسترده روزمره میان شهروندان، عدم توجه فراگیر به نکات بهداشتی در شهر، تضعیف اقتصاد شهری، ابهام و تعلل در اقدامات مؤثر برای کاهش شیوع بیماری و... در بسیاری از کلانشهرهای دنیا از جمله تهران موجب افزایش تلفات و عدم کنترل مناسب شیوع بیماری شد... د. جلوگیری از انتشار شایعات در خصوص راه‌های ابتلا و شیوع بیماری و ممانعت از گسترش اطلاعات غیرموثق درباره آن، نیازمند اطلاع‌رسانی دقیق به مدیران شهری و شهروندان است و در همین راستا کتاب «پیامدها و چالش‌های بحران کرونا در مدیریت شهری» با هدف ارائه اطلاعات هرچه دقیق‌تر و موثق‌تر در خصوص بیماری و گسترش آن تهیه و ارائه شده است.»