همشهری آنلاین _ سحر جعفریان: تجربه‌ای مجازی که گاهی با رعایت پروتکل‌های بهداشتی به دیدارهایی صمیمانه و علمی تبدیل می‌شود؛ مانند دیدار شهرداران منتخب مدارس منطقه با فرزند ارشد «عبدالکریم قریب»، پدر علم «زمین‌شناسی ایران» در مرکز فرهنگی و علمی اندیشه‌سرای «دکتر قریب». در این بازدید و دیدار، «فرهاد قریب»، پذیرای تعداد محدودی از دانش‌آموزان در موزه‌ای از اندیشه‌سرا بود که همه سنگ‌های گوناگون آن موزه را خود جمع‌آوری و اهدا کرده است. موزه‌ای که گهگاه بهانه‌ای برای دیدارهایی با هدف تکریم بزرگان علوم و معرفی آنها به اهالی منطقه می‌شود. اکنون اهالی، خانواده بزرگ «قریب» را از «محمد قریب»، پزشک متخصص اطفال تا «بدرالزمان قریب»، زبان‌شناس شهیر و «عبدالکریم قریب»، پدر علم «زمین‌شناسی ایران» را به خوبی می‌شناسند و آنها در منطقه ما غریب نیستند گزارش زیر حاصل چند ساعت حضور در این جمع صمیمانه و علمی است که با هم می‌خوانیم.
- موزه سنگ؛ حاصل کاوش‌های شخصی من
دانش‌آموزان، یک به یک وارد ساختمانی بزرگ در خیابان «میرقادری» می‌شوند که سر در آن با تابلوی «اندیشه‌سرای دکتر عبدالکریم قریب» نمایان است. ساختمانی در هزار و ۵۰۰مترمربع مساحت و ۳ طبقه که علاوه بر کتابخانه، کافه، سالن اجتماعات و کارگاه‌های آموزشی، موزه زمین‌شناسی و انواع سنگ‌های زمینی را نیز در خود جای داده است. براساس پروتکل‌های بهداشتی دوران شیوع کرونا، یکی از کارکنان اندیشه‌سرا در حال توزیع ماسک و یکی هم در حال افشانه کردن الکل به دست مهمانان است. هر سو که سر می‌چرخانند، تکه‌های گوناگون سنگ در قفسه‌های بزرگ و کوچک شیشه‌ای می‌بینند. سنگ‌هایی از فسیل گیاهان و جانوران منقرض شده تا تکه‌های سخت و بیرون زده از دهانه آتشفشان قله «دماوند». کاغذ نوشته‌های کنار هر سنگ که مشخصات اولیه آنها را معرفی می‌کند، دانش‌آموزان را به هیجان می‌آورد.
آنقدر که بی‌تاب دیدار و گفت‌وگو با «فرهاد قریب»، فرزند ارشد عبدالکریم قریب (پدر علم زمین‌شناسی ایران) می‌شوند. تبارنامه چند نسل اخیر خانواده قریب را می‌توان به‌صورت عکس و نوشته بر روی بخشی از دیوار موزه زمین‌شناسی تماشا کرد. همانجا که سردیس پدر زمین‌شناسی ایران میان تعدادی از کتاب‌ها و مقالات مهم او و میکروسکوپ روسی‌اش قرار گرفته است. «محراب یوسفی»، نخستین دانش‌آموزی است که سؤال می‌پرسد: «این سنگ‌ها از کجا آمده‌اند؟ » دکتر قریب با حوصله پاسخ می‌دهد: «اینها همه حاصل سال‌ها تحصیل، کاوش زمین در سرزمین‌های متنوع و تدریس من است. برای یافتن هرکدام از آنها بسیار سفر، مطالعه و تحقیق کرده‌ام. برای تک تکشان زحمت فراوان کشیده‌ام؛ حتی آنها که وزنشان به سختی به یک گرم می‌رسد یا آنها که از اعماق چند ۱۰ متری زمین یافته‌ام. بسیاری از دوستان توصیه به نگهداری شخصی یا فروش مجموعه سنگ‌هایم داشته‌اند. چراکه با توجه به قدمت بیش از ۵۰۰ میلیون سالی که دارند، دارای ارزش مالی زیادی هستند. اما به نظر من علم و آموزش، ارزش بیشتری نسبت به ثروت دارد. بنابراین ترجیح دادم برای بازدید و استفاده عموم علاقه‌مندان، سنگ‌ها را در این موزه قرار دهم.»
- علم زمین‌شناسی در خدمت توسعه شهری
دانش‌آموزان که همگی از شهرداران منتخب مدارس منطقه ۹ هستند، از دیدن سنگ‌های رنگارنگ، زاویه‌دار یا صیقل یافته، آهکی یا گچی به وجد آمده‌اند. «عرفان اشرف نوحه گر» ضمن تماشای یکی از بزرگ‌ترین سنگ‌های موزه می‌پرسد: «این چه سنگی است؟ » دکتر قریب باز هم با اشتیاق پاسخ می‌دهد: «این سنگ حاصل فوران مواد آتشفشانی کوه دماوند در حدود ۴۰ هزار سال پیش بوده است که من سال‌های ابتدایی تحصیلم در دانشگاه «تهران» و در دامنه‌های کوه دماوند یافته‌ام. این قله بزرگ در نزدیکی پایتخت، معایب و مزایایی دارد که مسئولان شهری نباید از آن غافل بمانند. از ایجاد تغییرات آب و هوایی، تأثیرات جوی و گسل‌هایی که شمال تهران را فرا گرفته‌اند. البته تأثیر وجودی آن را بر روی خاک مناطق بالادستی شهر نیز نباید فراموش کرد. همه اینها می‌تواند در شهرسازی و توسعه محله‌ها با توجه به ارتفاع، نوع خاک و موقعیت توپوگرافی کمک کند.»
«علیرضا حیدری» کلاس دهم است که می‌پرسد: «پس رشته زمین‌شناسی در داشتن شهری قابل سکونت بسیار تأثیرگذار است؟ » دکتر قریب از نتیجه‌گیری دانش‌آموزان خوشحال است و با همان خوشحالی می‌گوید: «دقیقاً همین‌گونه است. در ایجاد پروژه‌های بزرگ شهری یا ساختمان و برج‌سازی‌های شخصی و شرکتی، زمین‌شناسان می‌توانند کمک و اطلاعات خوبی برای ساخت‌وساز مناسب‌تر ارائه دهند. جای خالی مطالعات جامع زمین‌شناسی و مهندسی پیش از احداث پروژه‌های عمرانی می‌تواند منجر به تأخیر در زمان اجرا و افزایش هزینه‌های عمرانی شود.
حتی این تخصص در یکی از شاخه‌های کاربردی خود یعنی «زلزله شناسی» که اتفاقاً تهران از خطرات ناشی از آن بی‌نصیب نیست نیز می‌تواند بهترین خدمات و مشاوره‌ها را ارائه دهد.» «پانیذ مسعودی» آخرین سؤال را می‌پرسد: «تهران، شرایط زیستی مناسبی داشته که برای سال‌های طولانی محل زندگی بوده است؟ » دکتر پاسخ می‌دهد: «شرایط آب و هوایی و جغرافیایی تهران مناسب بود. اما ساخت‌وسازهای غیراصولی و توسعه مرزهای محلی در این شهر بدون توجه به نوع خاک و زمین، سبب بروز مشکلاتی شده است که مهم‌ترین آنها عبارتند از آلودگی هوا، فرونشست و آماده و ایمن نبودن در برابر زلزله‌ای که در نهایت به وقوع خواهد پیوست.» حدود ۲ ساعتی از گشت‌وگذار علمی در ساختمان اندیشه‌سرای قریب می‌گذرد و به طبقه همکف رسیده‌ایم. صحبت‌های آخر به ترغیب و تشویق دانش‌آموزان به مطالعه و تقویت روحیه پرسشگری در آنها می‌گذرد.
- ضرورت آموزش تئوری همراه با گردش‌های علمی
فرهاد قریب، فرزند ارشد عبدالکریم قریب، راه پدر را از همان اوان کودکی ادامه داد و بی تردید و با علاقه فراوان وارد رشته زمین‌شناسی شد. سال‌ها تحصیل و تحقیق در خاک و سنگ او را به حقیقت گستردگی پهنه زندگی در جهان هستی رساند. قریب، ۷۴ سال دارد و بیش از ۴۲ سال از عمر خود را صرف تدریس آموخته‌ها و تجربیاتش به دانشجویان رشته زمین‌شناسی کرده است. مهمان ویژه مراسم بازدید و دیدار امروز، این مدرس و پژوهشگر زمین‌شناس بوده است که در گفت‌وگو با همشهری محله می‌گوید: «از اینکه مدیران شهری به دنبال ایجاد فرصت گفت‌وگو بین نسل گذشته و نسل آینده هستند، بسیار خرسندم. این فرصت‌ها سبب انتقال علم و تجربه می‌شود و چه بسیار افرادی که در حین همین فرصت‌ها، مسیر زندگی خود را تعیین می‌کنند. در این بین توجه به رشته‌های تحصیلی که کمتر به‌صورت آگاهانه مورد انتخاب افراد قرار می‌گیرد نیز بسیار ارزشمند است.
رشته‌های تحصیلی که در دنیای توسعه‌یافته و پیشرفته امروز جایگاه ویژه‌ایی یافته‌اند و ما نیز باید در کنار همه رشته‌های تحصیلی مانند پزشکی و معماری، به آن عنایت داشته باشیم.» قریب با تأکید بر اهمیت مطالعه و گردش علمی می‌افزاید: «تحصیلی که بدون مطالعه جانبی و گردش‌های مرتبط، پیش برود؛ تحصیل مؤثر نیست. بلکه مدرک صرف است که از نظر بار علمی هیچ اعتباری نخواهد داشت. بنابراین من همیشه به دوستان و علاقه‌مندان توصیه کرده‌ام، مطالعه را فراموش نکنید. مطالعه‌ای که در همه ابعاد و موضوعات گسترده باشد. در کنار این مطالعه، به کندوکاش‌های علمی و سفرهای یک روزه و چند روزه علمی هم بپردازند تا حاصل مطالعاتشان را ببینند و به درستی درک کنند. در این حالت است که هم به لحاظ معنوی و هم به لحاظ تکنولوژیکی رشد خواهیم کرد. مزیت دیگر این نوع از آموزش، رونق صنعت گردشگری هم خواهد بود. صنعتی که از نظر امکانات فرهنگی و طبیعی در ایران هیچی کم ندارد.»