همشهری آنلاین _ ثریا روزبهانی: این روزها رنگ‌های شاد با طرح‌های امید بخش بر روی دیوارهای کوچه‌های محله حصارک جا خوش کرده‌اند. طرحی که در آن با استفاده از عناصر زیبایی‌شناسی و تلفیق رنگ‌های گرم و مفرح سبب شده است تا ساکنان این کوچه‌ها در فصل بهار به جای گذر از کوچه زنگار گرفته و دلگیر محله که بوی فرسودگی می‌دهد، از معابری عبور کنند که رنگ‌های شادش رهگذران را به یاد بهار پیش رو و شکوفه‌های رنگارنگش می‌اندازد. به گفته «محمود کلهری»، شهردار منطقه ۵، بیش از ۵۰ پروژه در این زمینه در منطقه اجرا شده است. به همین بهانه با او به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
طرح «کوچه‌ها رنگی» در منطقه ۵ برای نخستین باردر محله حصارک انجام شد. چرا این محله را برای اجرای این پروژه انتخاب کردید؟
به باور شهردار تهران، بسیاری از مناطق شهر را که اهالی آن احساس می‌کنند فراموش شده‌اند و محیط زندگی‌شان آزاردهنده است، می‌توان با استفاده از رنگ‌های مختلف تلطیف کرد. این روش، کم هزینه و پر بازده است. بیش از ۱۴ هزار نفر از شهروندان منطقه در محله حصارک سکونت دارند. این محله دارای کوچه‌های باریک و کم‌عرض و بافت فرسوده بسیاری است. به همین دلیل در محله حصارک بیش از ۵۰ پروژه با محوریت مرمت و جداره‌سازی بافت فرسوده و قدیمی انجام شد. محیط زندگی انسان‌ها تنها به درون خانه‌ها خلاصه نمی‌شود و فضاهای شهری اعم از کوچه و خیابان نیز بخش مهمی از محیط زندگی هر شهروندی را شامل می‌شود که قسمت قابل توجهی از عمر هرشخص در چنین فضاهایی سپری می‌شود. برای همین توجه به زیباسازی جداره‌های شهری به‌ویژه در مناطق کمتر برخوردار پایتخت، مورد توجه شهرداری تهران قرار گرفته است. کوچه‌های رنگی، طرحی است که در عین سادگی، اجرای آن تأثیر بسزایی در روحیه افراد به‌ویژه کودکان دارد وگویی زندگی مردمان این محله را رنگی‌تر کرده است.
چرا از عنوان کوچه‌های رنگی برای این طرح استفاده شده است؟
شهردار تهران پیش‌تر بارها به موضوع رنگ شهر اشاره کرده است. به‌گونه‌ایی که باور داشت باید رنگ شهر تهران را تغییر داد و از رنگ‌های زنده و روشن در این شهر بهره‌برد. چنانچه که در دیگر شهرهای موفق دنیا به عناصر زیبایی و رنگ توجه بسیاری می‌شود. به همین دلیل این عنوان را برای طرح برگزیدند. شهر می‌تواند به رنگ‌های مختلفی در بیاید و با رنگ زیباتر شود. ما می‌توانیم با رعایت اصول زیبایی‌شناسی و ترکیب رنگ‌ها قدری شرایط سخت زندگی شهری را تلطیف کنیم.
در این طرح چه تعداد از کوچه‌های منطقه رنگ‌آمیزی و نقاشی شده و در هرکدام چه مساحتی اجرا شده است؟
استفاده از المان‌های هنری، رنگ‌آمیزی و نقاشی در سازه‌های شهری، بسیار مهم و ضروری است. پروژه بزرگ کوچه رنگی در فاز نخست در ۴ هزارمترمربع در منطقه اجرا شد. در این طرح، ۵۰ پروژه رنگ و نقش در برنامه رنگ‌آمیزی محله حصارک گنجانده شده بود که ۴ مورد آن به رنگ‌آمیزی کوچه‌های این محله اختصاص داشت. همچنین می‌توان از ۴۶ پروژه مانند مرمت و جداره‌سازی بافت فرسوده و قدیمی در محله حصارک، نقاشی دیواری روی جداره‌های نازیبا در محله «بیمه»، جداره‌سازی و مرمت بافت قدیمی و کاهگلی در محله «کن» و رنگ‌آمیزی پله‌های بوستان‌ها به‌عنوان دیگر پروژه‌های رنگی در این طرح نام برد.
گویا فعالیت‌های مدیریت شهری منطقه در این زمینه به دیوارهای کوچه‌ها معطوف نشده است و علاوه بر این برای احیاء و بازپیرایی محله‌ها و فضاهای شهری با همفکری شهروندان یا افراد معتمد محله، اقدامات دیگری صورت گرفته است. درباره این فعالیت‌ها بیشتر توضیح می‌دهید؟
با توجه به این مسئله که دغدغه شورایاران از جنس خواسته‌ها و مطالبات شهروندان است و برای محقق شدن آن از مدیریت شهری مساعدت می‌خواهند، شهرداری هم برای شناسایی نقاط اولویت‌دار برای رنگ‌آمیزی با آنها مشورت و تعامل دارد. به همین دلیل در راستای افزایش منظر شهری، رفع نازیبایی‌ها و درخواست شورایاران، پله‌های بوستان‌های «تربیت»، «گلبن» و «حصارک» رنگ‌آمیزی و نونوار شد. میزان اثرگذاری رنگ به قدری زیاد است که مستقیم با روح و ذهن انسان در ارتباط است؛ رنگ عنصر جدایی‌ناپذیر از طبیعت است و ما را با رنگ‌های گوناگونش احاطه کرده و بر فعالیت‌های فیزیکی، روحی و روانی انسان‌ها تأثیر مثبتی می‌گذارد.
از اجرای این طرح در محله حصارک به‌عنوان فاز نخست کوچه‌های رنگی یاد کرده‌اید. با توجه به این موضوع که در منطقه ۵ بافت فرسوده متعددی وجود دارد، آیا قرار است این طرح در دیگر محله‌های منطقه نیز اجرا شود؟
بله در راستای اجرای «پروژه‌های کوچک مقیاس توسعه محلی ١٤٠٠» این طرح را نیز در سایر محله‌ها اجرا خواهیم کرد. البته اقدامات لازم در این زمینه بر حسب اولویت و با توجه به نیاز محله‌ها، در جداره‌های قدیمی و فرسوده اجرا می‌شود. باور داریم که هویت و تعیین چشم‌انداز، مهم‌ترین هدف در طراحی شهری است که می‌تواند در قالب رنگ ایجاد شود. بنابراین باید این فعالیت را بر اساس تحقیقات علمی، تجزیه و تحلیل تخصصی، الگوی رنگی مناسب برای هر محله تعریف کرد. در همین راستا باید شرایط منطقه‌ای، ویژگی‌های بومی منطقه و هویت شهری را در نظر بگیریم تا با روحیه شهروندان آن محدوده سازگار باشد. نتایج نشان داده است رنگ‌ها را می‌توان به‌عنوان عناصر مهم تشکیل‌دهنده هویت و ایجاد فضای مطلوب و یک‌پارچه در مناطق شهری در نظر گرفت. برای همین این پروژه‌ها از جمله فعالیت‌های ادامه‌دار منطقه خواهد بود.
به باور شما رنگ‌آمیزی دیوارها و همچنین کشیدن نقوش زیبا بر روی آنها تا چه اندازه می‌تواند در شادابی و نشاط شهروندان منطقه تأثیر بگذارد؟
نفوذ رنگ‌ها و تأثیر آنها بر روی انسان به طریق گوناگون ثابت شده است و پژوهش‌های مختلفی درباره علل ترجیح یک رنگ به رنگ دیگر، آثار رنگ‌ها بر ذهن آدمی، ایجاد شادی یا افسردگی در آنها و تعادل فکری و جسمی، انجام شده است. انرژی رنگ‌ها بر روی همه سلول‌های زنده تأثیر می‌گذارد، رنگ‌ها در همه جا وجود دارند و ما آنها را نه فقط از طریق چشم‌ها، بلکه از راه پوست و جریان‌های الکترومغناطیسی نیز جذب می‌کنیم. رنگ‌ها، معانی مختلفی دارند و تنها نگاه کردن به هرکدام از آنها هورمون‌های خاصی را در بدن ترشح می‌کند که می‌تواند موجب آرامش، انرژی بخشیدن، افزایش خلاقیت، خواب راحت یا کاهش اضطراب و استرس‌هایمان باشند.
آیا این نقاشی‌ها بر اساس ملاک‌های محلی یا سبک زیباشناسی خاصی بر روی دیوارهای محله حصارک ترسیم شده‌اند؟
در منطقه ٥ به تناسب رنگ و با اقلیم خاص هر محله، این رنگ‌آمیزی‌ها انجام شده است. در رنگ‌بندی دیوارها، شرایط بومی، محلی و شرایط محیطی حاکم بر هر کوچه در نظر گرفته شد و نکته مهم اینکه به کارگیری صحیح و مطلوب رنگ‌ها، سبب به وجود آوردن مناظر زیبا و دلنشین برای مردم می‌شود. اگر به دنبال افزایش مشارکت اجتماعی، شادی و نشاط در مردم هستیم، باید فضاسازی شهری را به سمت کارشناسی شدن رنگ‌ها سوق دهیم که در منطقه ٥ از افراد دارای تحصیلات دانشگاهی مرتبط و از کارشناسان معماری رنگ و روان‌شناسی رنگ نیز کمک گرفته شد. موضوع اغلب این نقوش و رنگ‌آمیزی‌ها، طرح‌ها و عناصر طبیعی همچون گل، انسان، پرنده و... است.
- بافت‌های فرسوده را بازآفرینی و احیاء کنیم
فرایند بازآفرینی شهری، احیا و بهسازی بافت‌های فرسوده، دارای ابعاد مختلفی است. «محمد سالاری»، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای‌شهر تهران، باور دارد یک بعد از این بازآفرینی، نوسازی فضاهای فرسوده است: «از مجموع ۳ هزار و ۲۶۸ هکتار بافت‌های فرسوده شهر تهران، نزدیک به ۴۰درصد آن در سال‌های گذشته و بخشی‌های دیگر آن در چندین سال اخیر، تخریب و نوسازی شده است. این نوسازی برای شهری مانند تهران مفید و مطلوب خواهد بود، اما باید به ابعاد دیگر بازآفرینی در نوسازی مانند بازگشایی معابر، ایجاد پروژه‌های محرک توسعه و تأمین سرانه‌های خطی مانند شاخص سرانه‌های فضای سبز و بهداشتی، درمانی، تفرجگاهی و گردشگری نیز توجه شود. برای همین یکی از مهم‌ترین اقدامات برای سرزندگی اهالی در بافت‌های فرسوده، ایجاد فضاهای شاداب و پرطراوت با عنوان «پاتوق‌های محلی» است.
در همین راستا سازمان «نوسازی» شهرداری تهران با همکاری سازمان «بوستان‌ها» و همچنین سازمان «املاک» شهرداری توانسته است در این مدت در بسیاری از محله‌های شهر تهران، پاتوق‌های محلی و فضاهای سبز کوچک ایجاد کند. در واقع این طرح‌ها همان پروژه‌های محرک توسعه کوچک مقیاس هستند که برخلاف اینکه هزینه زیادی ندارند، می‌توانند در سرزندگی، بازگرداندن حیات اجتماعی و شادابی اهالی ساکن در محله‌های فرسوده شهر تأثیر بگذارند.»سالاری می‌گوید: «با توجه به پیگیری‌های اعضای دوره پنجم شورای‌شهر تهران برای احیا و بازآفرینی بافت‌های فرسوده، فعالیت‌های مطلوبی در این زمینه در برخی از محله‌های دارای بافت فرسوده انجام شده است. احداث باغچه‌های کوچک مقیاس، نصب گلدان‌های گل، حذف ضمائم بصری و استفاده از رنگ در رنگ‌آمیزی دیوارها از جمله این اقدامات به شمار می‌رود.»
- افزایش کیفیت زندگی در محله‌های قدیمی
«ایوب میرزاخانی» از اهالی محله درباره فرسودگی محله حصارک می‌گوید: «اهالی محله حصارک هر روز به سبب تراکم بافت‌های مسکونی فرسوده، جمعیت زیاد ساکنان و همچنین قرارگرفتن چندین مراکز اداری دولتی و غیردولتی در محله، زندگی پر هیاهو و گاهی کسالت‌آور شهری را سپری می‌کنند. اکنون رنگ‌آمیزی و کشیدن نقاشی‌های زیبا بر روی دیوارهای این محله می‌تواند به کمک ساکنان بیاید تا آنها زندگی بهتری را در این اینجا تجربه کنند. ترکیب رنگ و فضای سبز در کوچه‌های رنگی موجب می‌شود تا حس خوبی در بین ساکنان ایجاد شود و در نتیجه اهالی تعلق بیشتری به محله زندگی خود داشته باشند.» «حیدر کریمی» بیش از ۲۰ سال است که در محله حصارک سکونت دارد. او درباره این طرح می‌گوید: «دوام این طرح زیبا در کوچه‌های محله حصارک در گرو مشارکت اهالی با همدیگر و شهرداری است.»
«حورا اکبری» یکی دیگر از این ساکنان محله از شهرداری منطقه توقع دارد که این طرح در سایر کوچه‌های این محله نیز اجرا شود: «اغلب کوچه‌های این محله باریک و کم‌عرض و از سوی دیگر بسیار فرسوده است و به احیا و بازپیرایی نیاز دارد. همه اهالی محله دوست دارند که کوچه‌هایشان در این شرایط که به دلیل «کرونا» نمی‌توانند از خانه خارج شوند، زیبا شود تا وقتی که پنجره‌هایشان را باز می‌کنند با منظره‌ای زیبا و نوید بخش روبه‌رو شوند.»