همشهری آنلاین_مهدی اسماعیل‌پور: نیمی از آن، نزدیک به هزار واحد، براساس برنامه‌ریزی تعیین شده قرار است در سال آینده (۱۴۰۱) تکمیل شود و به بهره‌برداری برسد. مسکن ویژه تهرانسر یک پروژه بزرگ ملی است که کلنگ‌زنی آن پای رئیس‌جمهوری را نیز به منطقه ۲۱ و محله تهرانسر باز کرد. در این گزارش، علاوه بر اینکه نگاهی به این پروژه بزرگ و متمایز مسکن ملی در غرب تهران انداخته‌ایم، با”یاسر لک» معاون مسکن و ساختمان وزارت «مسکن و شهرسازی» درباره برخی از مهم‌ترین مشکلات و کمبودهای رفاهی و زیرساختی گفت‌وگو کرده‌ایم.
پروژه مسکن تهرانسر، سال ۱۳۹۲ آغاز شد که در مجموع ۲هزار و ۲۹۰ واحد مسکونی تا سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ احداث و در ۴ فاز افتتاح شد. دی ماه سال ۱۳۹۳ فاز نخست آن افتتاح و تا اواخر سال ۱۳۹۵ تقریباً همه واحدها تکمیل و تحویل مردم شد. چند بلوک باقی مانده نیز در سال ۱۳۹۶ تحویل داده شد. در فاز دوم پروژه هم ۲ بلوک ۹ طبقه و ۲ بلوک ۱۳ طبقه در حال ساخت است. «یاسر لک» معاون مسکن و ساختمان وزارت «مسکن و شهرسازی»، درباره پروژه مسکن ویژه تهرانسر از اضافه شدن هزار واحد مسکونی، علاوه بر ۲ هزار واحد قبلی ساخته شده خبر می‌دهد و می‌گوید: «نوع این پروژه‌ها دیگر به‌صورت پیمانکاری نیست و به‌صورت مشارکتی ساخته می‌شود.
با توجه به اینکه در فاز دوم در کنار واحدهای مسکونی، واحدهای تجاری نیز ساخته می‌شد، برای بخش خصوصی جذابیت سرمایه‌گذاری وجود داشت و بر همین اساس طی فراخوانی از بخش خصوصی دعوت به عمل آوردیم و در ادامه، شرکت‌های مشارکت‌کننده را به لحاظ توان مالی و فنی ارزیابی کردیم و سرانجام ۴ شرکت در مناقصه برنده شدند که این ۴ بلوک را احداث کنند و اکنون براساس پروانه اخذ شده، مشغول ساخت‌وساز هستند.
حدود هزار واحد مسکونی در فاز دوم پروژه در حال ساخت است و هرکدام از این بلوک‌ها یک واحد تجاری نیز در طبقه همکف دارند. این طرح به‌عنوان تنها پروژه در دست اقدام اداره کل راه و شهرسازی در داخل شهر تهران مطرح است که پنجم شهریورماه سال ۱۳۹۸ به‌عنوان پایلوت پروژه‌های اقدام ملی، از سوی ریاست جمهوری در تهرانسر کلنگ‌زنی شد.»
چرا تهرانسر انتخاب شد؟
علاوه بر این قرار است کارهای مربوط به ساخت یک هزار واحد دیگر نیز در آینده‌ای نزدیک آغاز شود تا در مجموع بیش از ۴ هزار واحد مسکونی در مسکن ویژه تهرانسر ساخته شود. «یاسر لک» در این‌باره به همشهری محله می‌گوید: «این بخش نخست پروژه است و کارهای مربوط به ساخت ۵ تا ۶ بلوک دیگر نیز در دست انجام است و از شهرداری پیگیر هستیم تا دستور نقشه آنها را دریافت کنیم و در صورت تأیید و صدور مجوز سازمان ملی، طی هفته‌های آتی، در کنار این واحدها ساخت یک هزار واحد دیگر را هم در قالب پروژه‌های مشارکتی آغاز خواهیم کرد و امیدواریم که تا انتهای خردادماه آگهی‌های مربوط به آن در روزنامه‌ها درج شود.»
مسکن ویژه تهرانسر، نخستین و تنها پروژه مسکن اقدام ملی است که در محدوده شهر تهران اجرا شده است. با توجه به این موضوع، سؤالی که پیش می‌آید این است که چرا این منطقه و محله برای این منظور انتخاب شده؟ یاسر لک می‌گوید: «زمینی که برای این هدف در اختیار داشتیم، در محله تهرانسر قرار داشت. البته فارغ از این موضوع، غرب تهران محدوده‌ای رو به رشد است.
به‌ویژه منطقه۲۱ و محله تهرانسر که چندین سال است جزو محله‌های رو به رشد محسوب می‌شوند. غرب تهران به سبب ساخت‌وسازها و بلندمرتبه‌سازی‌ها جمعیت به نسبت زیادی دارد و نزد مردم از اقبال خوبی برخوردار است. هم‌چنین منطقه ۲۱ و تهرانسر دسترسی‌های بسیار خوبی نیز دارد. از شمال به آزادراه «تهران‌ـ کرج» (شهید فهمیده)، از غرب و شرق به «جاده مخصوص» (بزرگراه شهید لشکری) و بزرگراه «آزادگان» و از جنوب به «جاده قدیم» (بزرگراه فتح) منتهی می‌شود. هم‌چنین تهرانسر به موجب موقعیت و جایگاهی که دارد از محله‌های خوب شهر تهران محسوب می‌شود. محله‌ای آرام و به دور از ترافیک که برای سکونت جای مناسبی است. اهمیت این پروژه بیشتر به سبب همین ویژگی‌ها است.
وگرنه این‌گونه نیست که گمان کنیم پروژه بسیار بزرگی است یا در بازار مسکن تهران آن‌چنان تأثیرگذار خواهد بود. هزار یا ۲ هزار واحد در تهران با جمعیت چند میلیون نفری تأثیر چندانی ندارد، اما به هر حال ما هرکجا که بتوانیم مسکن تولید کنیم و زمین مناسب در اختیار داشته باشیم، بی‌شک در این زمینه اقدام خواهیم کرد. به این نکته توجه داشته باشید که در شهر تهران، زمین و به‌ویژه زمین دولتی بسیار اندک و محدود است. زمین تهرانسر جزو زمین‌های مرغوب ما بود که مسئله حقوقی و مشکل معارض هم نداشت و بر همین اساس این پروژه را اینجا آغاز کردیم.»
- تأمین سرانه‌ها و رفع کمبودها
همان‌گونه که اشاره شد، قرار است بیش از ۲ هزار واحد مسکونی جدید به مسکن ویژه تهرانسر اضافه شود. این در شرایطی است که هنوز امکانات و زیرساخت‌های لازم برای ۲ هزار و ۳۰۰ واحد مسکونی پیشین به‌طور کامل فراهم و مهیا نیست و کمبودهایی در زیرساخت‌ها به‌ویژه مدرسه مورد نیاز دانش‌آموزان ساکن مسکن ویژه احساس می‌شود.
معاون مسکن و ساختمان وزارت مسکن و شهرسازی در این‌باره تأکید می‌کند که زمین و فضای لازم برای برطرف کردن این کمبودها در داخل محدوده مسکن ویژه تهرانسر وجود دارد و پیش‌بینی‌ها انجام شده و بقیه کارها به ارگان‌ها و دستگاه‌های متولی از جمله آموزش و پرورش و شهرداری مربوط می‌شود: «در پروژه پیشین تهرانسر، در حال حاضر، تنها کمبود مدرسه وجود دارد که در این‌باره سند مالکیت زمین و زمین مدارسی که در آنجا بود به آموزش و پرورش منتقل کرده‌ایم و آموزش و پرورش و سازمان نوسازی مدارس باید برای ساخت مدرسه و بازسازی مدارس آنجا اقدام کنند. البته با توجه به محدودیت‌هایی مالی که دارند، هنوز این امر محقق نشده است. به عبارت دیگر، زمین برای ساخت مدرسه مورد نیاز ساکنان در آنجا وجود دارد.
مسجد نیز در همان سال‌های ۱۳۹۵، ۱۳۹۶ در مساحت ۳هزارمترمربع ساخته شد و فضای کافی برای استفاده ساکنان در داخل آن وجود دارد. درباره دیگر زیرساخت‌ها و فضاهای مورد نیاز مانند پمپ بنزین و امثال آن باید به چند نکته توجه کرد. در زمینه تأمین آب، برق و گاز در همان ابتدای کار برنامه خود را اعلام می‌کنیم. براساس مجوزهای اخذ شده، برای این ۲هزار واحد، با دستگاه‌های خدمات‌رسان مشکلی وجود ندارد. بیشترین مشکل و کمبود به خدمات شهری برمی‌گردد.
توجه داشته باشید که بوستان آنجا را ما ساختیم در حالی‌که تعهدی در این زمینه نداشتیم و این کار برعهده شهرداری است. وزارت راه و شهرسازی به جز تأمین مسجد، فضای سبز و تأمین زمین برای ساخت مدارس، برای ساخت فضاهای خدماتی، تعهد و مسئولیتی ندارد و به سبب محدودیت‌ها و معذوریت‌های قانونی در عمل نیز نمی‌تواند وارد موضوع‌های دیگری شود. ما در این طرح‌ها، تنها باید زمین مورد نیاز را برای موارد مختلف در نظر بگیریم و تحویل دستگاه مربوطه دهیم.»
تهرانسر توان پذیرش چنین جمعیتی را دارد؟
موضوع دیگری که درباره مسکن ویژه تهرانسر و افزایش و گسترش آن وجود دارد این است که آیا منطقه ۲۱ و محله‌ای مانند تهرانسر می‌تواند از هر بابت در آینده پاسخگوی ۲ تا ۳ هزار خانواده، خودرو و هزاران جمعیت ساکن این پروژه باشد. یاسر لک در این‌باره هم بر این باور است که وقتی مجوز ساخت‌وساز داده شده بی تردید همه جوانب آن از جمله تأمین آب، برق، گاز و موارد دیگر نیز سنجیده و در نظر گرفته شده است: او می‌گوید «مهم‌ترین دستگاه تأثیرگذار و تصمیم‌گیرنده که به یک پروژه ساختمانی پروانه و مجوز فعالیت می‌دهد، شهرداری است.
وقتی مجوز احداث ساختمان می‌گیریم، به‌ویژه، زمانی که مجوز ساخت هزار واحد مسکونی در تهرانسر صادر می‌شود، یعنی همه چیز محاسبه شده است و مشکل و محدودیتی برای این کار وجود ندارد و همه دستگاه‌های مربوطه اجازه صادر کرده‌اند تا این هزار واحد در این منطقه و محله ساخته شود. اگر هم در آن محدوده در زمینه خدمت‌رسانی کمبودی وجود دارد، این وظیفه ارگان‌ها و دستگاه‌های ذیربط مانند شهرداری و آموزش و پرورش است که به‌عنوان متولی اصلی، آنها را پیگیری می‌کنند و با استفاده از زمین‌هایی که برای کارهای خدماتی و رفاهی در نظر گرفته شده است، این کمبودها و مشکلات احتمالی برطرف می‌شود.
برای مثال، مگر در طرح تفصیلی تهرانسر پمپ بنزین در نظر گرفته نشده است؟ اگر دیده شده که متولی باید بسازد، اگر هم دیده نشده است باز هم وزارت مسکن و شهرسازی جوابگو نیست. بی‌شک اگر تهرانسر ظرفیت این ۲ هزار واحد جدیدی را که قرار است ساخته شود، نداشت، هرگز مجوزی صادر نمی‌شد. حتی اگر خودمان هم بخواهیم نمی‌توانیم در آنجا پمپ بنزین احداث کنیم یا مدرسه بسازیم. چون اجازه چنین‌کاری را نداریم و آموزش و پرورش متولی آن است و نمی‌توانیم به آن ورود کنیم. در اصل بودجه چنین کارهایی را نداریم. در نهایت اگر اجازه ساخت ۲هزار واحد داده شده، بی تردید سرانه‌های آن نیز در نظر گرفته شده است. البته این را هم باید اضافه کنم که مدرسه در آنجا وجود دارد و مربوط به دهه ۵۰ است. اگر نیاز به مدرسه بیشتر یا بزرگ‌تر باشد، متولی آن باید اقدام کند.»
مجتمع‌های مسکونی بدون زیرساخت‌های لازم
«علیرضا مرتضی پور» معتمد محلی و فعال اجتماعی مسکن ویژه تهرانسر درباره کمبود زیرساخت‌ها و امکانات مورد نیاز زندگی شهری در این مجموعه مسکونی که در حال حاضر ۲ هزار و ۳۰۰ واحد مسکونی دارد و بیش از ۲ هزار واحد مسکونی نیز قرار است به آن اضافه شود، می‌گوید: «ساخت مسکن ویژه تهرانسر در دولت پیشین آغاز شد که در آن زمان، بدون در نظر گرفتن زیرساخت‌های لازم و خدمات هفتگانه از جمله فضای آموزشی و درمانی، ۲ هزار و ۳۰۰ واحد مسکونی احداث کردند. تنها یک مسجد ساخته شد که بابت زمین آن نیز دوستان و همسایه‌های ما در شهرک «هواپیمایی» ادعای مالکیت دارند. فضایی به‌عنوان بوستانی کوچک هم احداث شد که سنگلاخی است. در آن درخت، گل و گیاه کاشته شده است اما پاسخگوی نیاز جمعیت ۲ هزار و ۳۰۰ خانواده ساکن مسکن ویژه نیست. اکنون حدود ۲ هزار واحد دیگری که قرار است ساخته شود به این جمعیت اضافه کنید تا متوجه شوید که چه مشکلات بزرگی در انتظار ما است.»
- کلاس‌های درس ۵۰ نفره!
مرتضی‌پور که از ساکنان قدیمی و عضو هیئت امنای مسجد مسکن ویژه تهرانسر است از وجود زمین‌هایی برای ساخت فضاها و امکانات مورد نیاز ساکنان خبر می‌دهد که سال‌ها است رها شده اند: «زمین‌هایی برای ساخت درمانگاه و فضای فرهنگی و ورزشی در نظر گرفتند اما بر این باورند که شهرداری و ارگان‌های دیگر باید آنها را بسازند. نظر شهرداری نیز این است که ابتدا باید زمین‌ها به آنها واگذار شود تا بتوانندکاری انجام دهند. مدرسه‌ای هم در این محدوده وجود دارد که در شهرک هواپیمایی واقع شده است و کلاس‌های آن با حضور ۵۰ دانش‌آموز برگزار می‌شود! نمی‌دانم بدون ایجاد زیرساخت‌های آموزشی، درمانی، ورزشی و فرهنگی چه آینده‌ای در انتظار ساکنان مسکن ویژه خواهد بود.»
- دبیر انجمن انبوه سازان / مسکن ویژه، قیمت خانه را متعادل می‌کند
دبیر انجمن انبوه‌سازان درباره پروژه «اقدام ملی مسکن» در تهرانسر یا همان مسکن ویژه تهرانسر به همشهری محله می‌گوید: «مسکن ویژه تهرانسر در ۲ فاز اجرا شده است. فاز نخست در دولت پیشین با عنوان «مسکن مهر» کلید خورد که حدود ۲ هزار واحد در بلوک‌های ۵ طبقه ساخته شد. اکنون هم برای ساخت ۲ هزار واحد مسکونی دیگر برنامه‌ریزی شده است که هزار واحد آن درحال ساخت است و هزار واحد دیگر نیز قرار است در آینده ساخته شود. ۲ هزار واحد پیشین به بهره‌برداری رسیده است و مردم در آنها سکونت دارند. هزار واحد در دست ساخت نیز درحال انجام و تاکنون ۳۰درصد پیشرفت داشته است. هزار واحد دیگر هم در حال طی کردن مراحل اداری از جمله موضوع مناقصه است. در مجموع، مسکن ویژه تهرانسر حدود ۴ هزار واحد مسکونی خواهد داشت. هزار واحد درحال ساخت براساس برنامه‌ریزی انجام شده در سال ۱۴۰۱ به پایان می‌رسد.»
«رامین گوران» شاخص‌ترین ویژگی این پروژه را مشارکتی بودن آن می‌داند: «شاخص‌ترین تفاوت پروژه مسکن ویژه تهرانسر با بقیه پروژه‌های این طرح، مشارکتی بودن آن است. یعنی در اجرای این طرح، منابع اجرای آن از سوی سازنده و بخش خصوصی تأمین می‌شود. به این‌ترتیب، طرح برخلاف دیگر پروژه‌های دولتی با مشکل و محدودیت بودجه روبه‌رو نخواهد شد. از سوی دیگر، کیفیت واحدهای ساخته شده نیز بهترخواهد بود و در اینجا دیگر شاهد ساخت خانه‌های بی‌کیفیت نخواهیم بود. در دیگر مسکن‌های ساخته شده کیفیت‌های حداقلی مدنظر بوده است که در این طرح مشارکتی این‌گونه نیست و واحدهایی با کیفیت و خوب درحال ساخت است.»
او بر این باور است که با ساخت و تکمیل شدن این واحدها، قیمت مسکن در منطقه ۲۱ و محدوده تهرانسر کاهش پیدا می‌کند: «هرچقدر تولید مسکن در تهرانسر افزایش پیدا کند، قیمت مسکن در این محله بهتر و متعادل‌تر خواهد شد. یکی از دلایل گرانی مسکن این است که در سال‌های اخیر، تولید و ساخت مسکن اندک بوده است. قیمت مسکن در منطقه ۲۱ زیر قیمت متوسط است و چنین پروژه‌هایی کمک می‌کند تا قیمت‌ها به نرخ واقعی نزدیک‌تر شوند. تهرانسر تنها مسکن اقدام ملی است که در محدوده شهر تهران اجرا می‌شود و این موضوع سبب شده تا اهمیت آن و تعداد متقضیان این واحدها بیشتر شود.»
گوران تأکید می‌کند که ساکنان مسکن ویژه در آینده با مشکل کمبود سرانه‌های تفریحی، درمانی، خدماتی و آموزشی روبه‌رو نخواهند شد و همه این موارد در نظر گرفته شده است: «در قالب طرح ساماندهی محله گروهی مشاور این موارد را بررسی و پیش‌بینی کرده‌اند. بخشی از امکانات جانبی و رفاهی مورد نیاز در اینجا ساخته شده و بخشی نیز در دست احداث است. برای دیگر موارد هم زمین تعریف شده و فضای کافی وجود دارد. در آینده ساکنان مسکن ویژه تهرانسر چنین مشکلی نخواهند داشت و سرانه‌های درمانی، آموزشی و مواردی از این دست، در نظر گرفته شده است. حتی بررسی شده است که چه واحدهایی با چه ابعاد و مصالحی مورد نیاز است. در این طرح، واحدهای ۵۰ تا ۱۳۵ متری ساخته می‌شود.»