همشهری آنلاین _ راحله عبدالحسینی: از ویژگی‌های پروژه‌های کوچک مقیاس است که در محله‌ها با رویکرد محلی، در مقیاسی خرد و از همه مهم‌تر با مشارکت شهروندان محله انجام می‌شود. اهالی محله ازگل هفته گذشته با هم در قطعه زمینی که از نقاط بی‌دفاع شهری به حساب می‌آمد و حالا می‌شود اسم باغچه را روی آن گذاشت، گل و گیاه کاشتند. تبدیل فضاهای کوچک رهاشده در محله‌ها با همکاری اهالی به پاتوق محلی یا باغچه خانوادگی با هدف افزایش نشاط اجتماعی، مشارکت شهروندی و توسعه ارتباطات همسایگی انجام می‌شود. برای آشنایی بیشتر با زیر و بم این طرح در این گزارش با ما همراه باشید.
قطعه زمین رها شده در محله ازگل که بین برج‌های بلند مرتبه از یاد رفته بود، چند روزی است پاتوق اهالی و حسابی سرسبز شده. این قطعه زمین حالا دیگر برو بیایی دارد و با نام «باغچه همسایه» شناخته می‌شود. «احمدرضا اسکندری» شهردار ناحیه ۹ منطقه یک، این برنامه را در راستای طرح «همسایه_هم» که از سوی شهرداری تهران عنوان شده بود برمی‌شمرد و می‌گوید: «انتخاب ناحیه ۹ و محله ازگل برای اجرای طرح کاشت باغچه محله به دلیل ظرفیتی است که در حوزه مشارکت‌های اجتماعی در این محله ایجاد شده‌بود. یکی از رویدادهای طرح همسایه ـ هم ایجاد باغچه مشارکتی است.»
- همسایه‌ها پای کارآمدند
باغچه مشارکتی در محله ازگل در فضای باز برج‌های محله قرار دارد. اسکندری درباره انتخاب این زمین بیشتر توضیح می‌دهد: «این قطعه زمین ۲ هزارمترمربعی بدون استفاده رها شده بود و محل تجمع نخاله و ضایعات یا بهتر است بگوییم محل ناامن و بی‌دفاع شهری محسوب می‌شد. این قطعه زمین با کمک و همکاری جدی همسایه‌ها و شهروندان محله، سر و شکل تازه‌ای گرفت و به باغچه مشارکتی تبدیل شد.» شهروندان محله از ابتدای اجرای طرح آستین همت را بالا زدند و در جمع‌آوری نخاله و پاکسازی زمین که گام نخست اجرای طرح بود پای کارآمدند. اسکندری ادامه می‌دهد: «طراحی و ساماندهی زمین هم توسط اهالی شکل گرفت. در این میان اختلافاتی هم که بین ساکنان مجتمع‌های اطراف وجود داشت به واسطه این تعامل و همکاری برطرف شد و دوستی بین ساکنان شکل گرفت و به نوعی هم‌افزایی رخ داد.
در واقع هدف این طرح هم همین است که شهروندان با همدلی و احساس تعلق‌پذیری به محله، در اجرای آن و زیبا شدن محله‌شان حضور و مشارکت فعال داشته‌باشند.» گل و گیاه و درختچه هم از سوی اداره فضای سبز در اختیار شهروندان محله قرار گرفت تا باسلیقه و همفکری باغچه محلی‌شان را درست کنند. اسکندری ادامه می‌دهد: «این برنامه آغاز راه است. با پا گرفتن باغچه، همسایه‌های بیشتری برای مشارکت پیشقدم خواهند شد و طبیعی است که امکانات بیشتری از جمله کاشت صیفی‌جات و سبزیجات را برای ساماندهی باغچه در اختیارشان قرار می‌دهیم. نگاهداشت باغچه و برداشت محصول هم به عهده خودشان است.» اسکندری این طرح را الگوی واقعی مشارکت شهروندان می‌داند و اضافه می‌کند: «حضور فعال شهروندان را کارهایی با این مدل می‌بینیم که با رضایت و همکاری طرح را پیش می‌برند. مدیریت هم به دست خودشان است و به همین دلیل نتیجه رضایت‌بخشی به دنبال خواهد داشت.» باغچه محله ازگل در در خیابان نوبهار، خیابان فرهنگیان، کوچه آرش واقع است.
- نتیجه یک طرح مشارکتی
«صبا زال‌زاده» راهبر تیم ترویج‌گری پویش همسایه_هم درباره مشارکت شهروندان محله ازگل در راه‌اندازی باغچه محله‌شان می‌گوید: «شهروندان محله در طرح کاپ و اجرای دیوار سبز، توانمند حضور یافتند و بسیار خوب همکاری کردند. به همین دلیل این محله برای اجرای باغچه محله به‌صورت آزمایشی انتخاب شد. علت دیگر اینکه محله ازگل در روزگار قدیم باغ بوده و حالا با رشد شهرنشینی پر از آپارتمان شده. ساکنان برج‌ها در اجرای طرح‌های مشارکتی همکاری می‌کنند.» اجرای دیوار سبز طرح مشارکتی دیگری بوده که پیش از باغچه همسایه در محله ازگل با همکاری شهروندان اجرا شد. زال‌زاده ادامه می‌دهد: «دیوار خیابان توانبخشی امام‌علی(ع) فنس‌کشی شده بود و ظاهر خوبی نداشت. اداره فضای سبز گلدان‌های دیواری در اختیار شهروندان گذاشت و آنان باسلیقه خودشان دیوار را تزیین کردند و شکل خیابان عوض شد.
حالا دیگر این خیابان به پاتوقی برای گردشگری و عکاسی تبدیل شده.» زال‌زاده درباره نقشه‌کشی برای باغچه محله از سوی شهروندان می‌گوید: «شهروندان محله طرح دادند. بخشی از این زمین به باغچه محله، بخشی برای بازی کودکان، مسیر دوچرخه، جاده سلامت و بخشی هم برای سالمندان محله در نظر گرفته شد. در حال حاضر بخش اول که باغچه همسایه است افتتاح شده. در این بخش علاوه بر گل و گیاه، درختچه یادگاری به یاد شهیدان، هنرمندان و ورزشکارانی که در سال گذشته از میان ما رفتند کاشته شد.» به گفته زال‌زاده، فاز دوم آماده‌سازی باغچه مشارکتی محله ازگل، دیوارنگاری است که با نقاشی کودکان اجرا خواهد شد.
- کارنامه درخشان اهالی در طرح تفکیک پسماند از مبدأ
طرح کاپ، جداسازی و تفکیک پسماند خشک است که شهروندان محله به خوبی در این طرح همکاری کردند. شهردار ناحیه ۹ در پایان از مصداق دیگر همکاری شهروندان به طرح کاپ اشاره می‌کند و می‌گوید: «شهروندان محله در طرح تفکیک پسماند از مبدأ با مشارکت جدی شهروندان توانستیم تفکیک از مبدأ را اجرایی کنیم. به‌طوری که جمع‌آوری زباله تر در این محله یک روز در میان انجام می‌شود. مخازن پسماند خشک در سطح معابر نیست و به ساختمان‌ها تحویل داده شده‌است. پسماند خشک هم به‌طور مجزا تفکیک می‌شود. در یک روز و ساعت مشخص در هفته، مخازن تفکیک پسماند خشک از شهروندان محله تحویل گرفته و تخلیه می‌شود.» نتیجه خوب دیگر مشارکت شهروندان این است که در محله ازگل پدیده زباله‌گردی و آسیب‌هایش وجود ندارد.
- مسئولیت باغچه محله با توست
«سید حمید موسوی» شهردار منطقه یک در روز افتتاح باغچه مشارکتی محله ازگل گفت: «کاشت و نگهداشت مشارکتی گل و گیاه توسط شهروندان می‌تواند فرصتی برای بهبود و ارتقای زیبایی منظر محیط زندگی، توسعه فضاهای سبز محلی، تقویت تعاملات میان همسایگان در نهایت افزایش حس تعلق به محیط زندگی شود. در راستای این طرح به همت اداره آموزش‌های شهروندی شهرداری منطقه یک، تسطیح، نخاله‌کشی و رگلاژ زمینی به متراژ ۲ هزارمترمربع، اجرا و ٤٥٠ بوته درختچه برای کاشت در این باغچه تأمین شد.»
- با ۱۳۷ تماس بگیر
شهروندان برای ایجاد باغچه‌های محلی در محله‌شان می‌توانند با شهرداری از طریق سامانه ۱۳۷ در تماس باشند. پس از آن اگر زمین مورد نظر مشکلات حقوقی و مالکیت نداشته باشد برای ایجاد باغچه مهیا می‌شود. همسایه‌ها می‌توانند با راهنمایی کارشناس محیط‌زیست و در اختیار گرفتن بذر گیاهانی که با شرایط اقلیمی تهران همخوانی دارد، به کاشت، پرورش و برداشت گیاهان و سبزیجات در باغچه مشارکتی محله مشغول شوند.