همشهری آنلاین _ مرضیه موسوی: شلوغی کوه‌های شمیران در این روزها، این منطقه کوهستانی را همچنان در صدر حوادث کوهستانی کشور قرار داده است. حوادثی که شیوع کرونا تأثیر مستقیمی روی آن گذاشته و پیچیدگی‌های تازه‌ای به این مأموریت‌ها داده است.
«نزدیکی کوهستان شمیران به فضای شهری یکی از ویژگی‌های مهم این منطقه کوهستانی است. نه تنها در کشور ما، بلکه در تمام دنیا کمتر کوهستانی با این فاصله از شهر قرار دارد. این ویژگی که به خودی خود موضوعی منفی نیست، یکی از دلایل بالا بودن حوادث کوهستان در شمیران است.» «امیرحسین خسروی» مسئول امداد و نجات هلال‌احمر شمیران این را می‌گوید و به جمعیت ۵۰۰ هزار نفری اشاره می‌کند که روزهای پایانی هفته برای کوهنوردی و صخره‌نوردی و دیگر تفریحات کوهستان به شمیران می‌روند.
با نیم ساعت رانندگی می‌توان از بزرگراه چمران به مسیر کوهنوردی رسید و با استفاده از تله‌کابین توچال به نزدیکی این قله رفت و با نیم ساعت طی مسیر به آن صعود کرد. این سناریوی تکراری پیش‌زمینه حوادث زیادی در شمیران است؛ حوادثی که افراد غیرحرفه‌ای در مسیرهای فنی و سخت دچارش می‌شوند و کمک‌رسانی به آنها نیازمند حضور تیم‌های حرفه‌ای امداد و نجات است.
خسروی می‌گوید: «یکی از ویژگی‌های قله توچال این است که آب و هوای آن ظرف کمتر از ۱۰ دقیقه ناگهان تغییر می‌کند و مثلاً از هوای صاف و آفتابی به هوای طوفانی و برفی می‌رسد. حادثه‌ای که در دی ماه سال گذشته در توچال رخ داد دقیقاً همین ویژگی را داشت. حال تصور کنید که افراد غیرحرفه‌ای، بدون آگاهی از وضعیت آب و هوای کوهستان و بدون داشتن تجهیزات لازم در همان زمان تغییر آب و هوا در نزدیکی قله باشند؛ معلوم است چه اتفاقی برای آنها رخ می‌دهد. این وضعیت هر هفته در کوه‌های شمیران است.»
او از تعدد مأموریت‌های جست‌وجو و امداد و نجات در شمیران می‌گوید و وضعیتی که بی‌شباهت به روز ۵ دی ماه نیست؛ اما چون به‌صورت پراکنده رخ می‌دهد، کمتر خبری از آن در رسانه‌ها منتشر می‌شود: «امدادگران ما زحمت و سختی زیادی برای مأموریت‌های کوهستان انجام می‌دهند. در همان حادثه ۵ دی ماه امدادگران بی‌وقفه افراد حادثه‌دیده را از ارتفاع به سمت پایین می‌رساندند. یادم است یکی از زنانی که امدادگران نجات داده بودند، به دلیل سرمازدگی بینایی خود را از دست داده و چشمانش دچار خونریزی شده بود. آن روز امدادگران بیش از ۱۰۰ نفر را از مرگ حتمی نجات دادند. اما در خبرها فقط به ۱۲ نفری که جانشان را در کوهستان از دست داده بودند پرداخته شد. هر هفته در شمیران ما چنین وضعیت اضطراری را تجربه می‌کنیم و با حوادث متعددی در نقاط پراکنده کوهستان روبه‌رو هستیم.»
- افزایش مأموریت‌ها در روزهای پایانی هفته
طی ۲ سال گذشته، شیوع کروناتعداد مراجعه به کوه‌های شمیران را بیشتر از قبل کرده است. افزایش مراجعه به کوهستان با افزایش حادثه در این منطقه همراه بوده است. «جمال شریفی» سرپرست هلال‌احمر شعبه شمیران می‌گوید: «محدودیت سفر به شهرهای مختلف و بسته بودن مراکز تفریحی و ورزشی باعث شده تا با شیوع کرونا، جمعیت بیشتری برای تفریح و ورزش به منطقه شمیران مراجعه کنند. همین افزایش جمعیت، باعث شده تا حوادث بیشتری هم در این منطقه رخ دهد. تمام تیم‌های امدادی ما در روزهای پایانی هفته در این منطقه مشغول امدادرسانی و حضور در مأموریت‌های مختلف هستند.»
۳ پایگاه امداد کوهستان و یک پایگاه امداد چندمنظوره در گردنه قوچک، حوادث این منطقه را پوشش می‌دهند. همکاری با هیأت کوهنوردی و برگزاری دوره‌های آموزشی برای این کوهنوردان و همچنین متناسب با نوع حوادث از فعالیت‌های دیگری است که در هلال‌احمر شمیران انجام می‌شود.
شریفی می‌گوید: «امدادگران داوطلب ما در ایام پایانی هفته آنقدر درگیر مأموریت‌های کوهستان هستند که فرصتی برای آموزش عمومی در منطقه کوهستان برایشان پیش نمی‌آید. اما اگر گروه‌های مختلف درخواست برگزاری این دوره‌ها را داشته باشند برای آنها برگزار می‌شود.» پایگاه گردنه قوچک با اینکه فعالیت اصلی‌اش در حوزه امداد جاده‌ای است اما به‌عنوان پایگاه پشتیبانی برای امداد کوهستان هم مورد استفاده قرار می‌گیرد و نجاتگران آموزش دیده و تخصصی آن، مأموریت‌های کوهستان را هم انجام می‌دهند.»
- شرایط ویژه مختص پایگاه‌های امداد شمیران
پایگاه‌های کوهستان شمیران فضای نه چندان بزرگی برای استقرار تیم‌های امدادی و نگهداری از تجهیزات کوهنوردی و عملیاتی دارند. در کناراین تجهیزات، امکانات اولیه‌ای برای انجام اقدامات پیش بیمارستانی در پایگاه‌ها آماده شده و یک پزشک در این پایگاه‌ها مستقر است. «ابراهیم قاسمی» که ۱۲ سال از حضورش در هلال‌احمر شمیران می‌گذرد و مسئول عملیات نجات کوهستان شمیران است، یکی از پزشکان مستقر در این پایگاه‌هاست. او می‌گوید: «پایگاه‌های شمیران به دلیل حوادث بسیار بالایی که در این منطقه رخ می‌دهد، شرایط ویژه‌ای را در میان پایگاه‌های کشور دارد. تمام پایگاه‌های کشور براساس دستورالعمل‌های مشخص شده از سوی هلال‌احمر تجهیز می‌شوند و می‌توان گفت همه آنها شبیه به هم هستند.
اما پرحادثه بودن شمیران باعث شده که در این پایگاه‌ها پزشک مستقر باشد تا حادثه‌دیدگان را قبل از انتقال به مرکز درمانی، سرپایی درمان کنند. اگر حادثه‌ای در شهر یا جاده رخ دهد می‌توان به کمک آمبولانس مصدومان را سریع به مرکز درمانی منتقل کرد و در مسیر به این افراد رسیدگی کرد. اما اگر این حادثه در کوهستان رخ دهد باید چند تیم برای انتقال این افراد به مرکز درمانی وارد کار شوند و زمان زیادی هم برای انتقال نیاز است. از طرفی انتقال از طریق بالگرد هزینه زیادی دارد و از طرفی استهلاک بالگردها هم با هر سورت پرواز بالا می‌رود. به همین دلیل بهترین‌کاری که می‌شد در این زمینه انجام داد استقرار پزشک در پایگاه‌های کوهستان شمیران است. مصدومان و حادثه‌دیده‌ها به پایگاه‌ها منتقل می‌شوند و با رسیدگی به آنها، انتقالشان به مراکز درمانی با سهولت بیشتری انجام می‌شود.»
با این حال امکانات موجود در این پایگاه‌ها را چندان کامل و جامع نمی‌داند و علاوه بر آن کمبود فضا در پایگاه‌ها را یکی از مشکلات برای اقدامات پیش بیمارستانی در پایگاه می‌داند. این امکانات که در میان امدادگران شمیران به نام «درمانگاه» شناخته می‌شود، نیاز به تجهیز بیشتر دارد. قاسمی می‌گوید: «آنچه در پایگاه‌ها وجود دارد و بین ما امدادگران به نام درمانگاه شناخته می‌شود، امکانات اولیه و بسیار محدودی است که در هفته‌های گذشته با بازدید مدیران هلال‌احمر از آن، قرار است تجهیز شوند. اما همین امکانات اندک هم از عمق حوادث کم می‌کند و به کاهش تلفات حادثه‌های رخ داده کمک می‌کند.»
- نوع و شکل حوادث تغییر کرده است
امدادگران شمیران طی ۲ سال گذشته که کرونا در کشور شیوع پیدا کرده است روزهای سخت و عملیات‌های پیچیده‌ای را پشت سر گذاشته‌اند. «علی جهانگیری» از نجاتگران باتجربه هلال‌احمر شمیران می‌گوید: «تا قبل از کرونا هم تعداد حوادث کوهستان در شمیران بالا بود. اما این حوادث ویژگی‌های شناخته شده‌ای برای امدادگران داشتند. گروه محدودی با مهارت‌های مشخصی به کوهستان می‌آمدند و حتی عملیات‌ها با توجه به شرایط آب و هوایی هم قابل پیش‌بینی بودند. اما با شیوع کرونا، این معادلات بر هم خورده است. افراد بیشتری با آگاهی کمتر از شرایط کوهستان به این منطقه می‌آیند. جمعیت حاضر در کوهستان چند برابر قبل شده و در نتیجه تعداد حوادث هم چند برابر شده است. در سال‌های گذشته افراد آماتور معمولاً تا ارتفاع مشخصی بالا می‌رفتند و حوادث مربوط به کوهنوردان حرفه‌ای هم در ارتفاعات و مسیرهای مشخص رخ می‌داد.
اما در این ۲ سال شاهد تغییرات زیادی در نوع و شکل حوادث کوهستان شمیران هستیم. افراد آموزش ندیده بدون اینکه نحوه استفاده از تجهیزات را یاد گرفته باشند، صرفاً با خریدن و به همراه داشتن آن اعتماد به نفس صعود به نقاط پرخطر را پیدا می‌کنند و پا به مسیرهای کاملاً فنی می‌گذارند. از طرفی به دلیل شلوغ شدن کوهستان، تیم‌های حرفه‌ای از مسیرهای اصلی خارج می‌شوند و به مسیرهای فرعی و بکرتر می‌روند. همین موضوع هم باعث رخ دادن حوادث مختلف می‌شود.»
- مبتلایان به کرونا تنگی نفس می‌گیرند
برخی از مأموریت‌ها گاهی یک هفتهامدادگران را درگیر خود می‌کند. درحالی که می‌شد با رعایت نکات کوچک از وقوع حادثه جلوگیری کرد یا زمان جست‌وجو برای تیم‌های امدادی را کاهش داد. جهانگیری می‌گوید: «هفته گذشته یکی از کوهنوردان بدون اینکه به اطرافیان خود از مسیر کوهنوردی اطلاعی بدهد به کوهستان رفته و گم شد. تیم‌های امداد کوهستان شمیران روزهای متمادی در جست‌وجو این فرد بودند؛ بدون اینکه به‌صورت دقیق بدانند به کدام منطقه کوهستانی رفته است. در حالی که اگر از مسیری که قرار بود این فرد طی کند خبر داشتیم، می‌توانستیم با سرعت بیشتری این عملیات را انجام دهیم.»
از مأموریت‌های تازه‌ای که با شیوع کرونا در ارتفاعات شمیران به سرانجام می‌رسد، امدادرسانی به مبتلایان به کروناست که از بیماری خود خبر ندارند و با صعود به کوهستان، دچار مشکلات تنفسی می‌شوند و نیاز به اکسیژن پیدا می‌کنند.
جهانگیری می‌گوید: «با کم شدن اکسیژن در ارتفاعات، افرادی که به کرونا مبتلا شده اما علائمی نداشته‌اند، دچار مشکلات تنفسی می‌شوند و نیاز به رسیدگی دارند. بخشی از مأموریت‌های ما طی ۲ سال گذشته امدادرسانی به این افراد است. از طرفی انجام مأموریت کوهستان با وجود ۲ ماسک ۳لایه و نیاز به ضدعفونی مداوم دست‌ها و رعایت پروتکل‌های بهداشتی بسیار سخت‌تر از گذشته است. مثلاً در سرمای زیر صفر که حتی اجازه بیرون آوردن دستکش از دست‌هایمان را هم نداریم، باید این کار را انجام داده و علاوه بر آن، دست‌ها را با الکل ضدعفونی کنیم. با وجود این سختی‌ها امدادگران که داوطلبانه برای نجات جان افراد حادثه‌دیده به دل کوهستان می‌زنند، در این ۲ سال حوادث را به حال خود رها نکرده و با جان و دل در مأموریت‌ها شرکت می‌کنند.»
- تیم تخصصی امداد زنان
هلال احمر شمیران تنها تیم تخصصی زنان امدادگر در کشور را به نام خود ثبت کرده است. اما شرایط کرونا حضور این امدادگران در پایگاه امدادی را با دشواری‌هایی مواجه کرده است. «الهام نظری» یکی از امدادگران کوهستان هلال‌احمر شمیران درباره فعالیت‌های تیم تخصصی زنان کوهستان می‌گوید: «اعضای تیم زنان شمیران طی روزهای پایانی هفته در پایگاه مستقر بودند. علاوه بر آن در مأموریت‌هایی که در آن زنان دچار حادثه می‌شدند، این امدادگران هم حضور داشتند و این موضوع باعث آرامش حال مصدومان زن در کوهستان می‌شد. البته در ۲ سال گذشته و با شیوع کرونا، حضور اعضای این تیم تخصصی در پایگاه‌ها با دشواری‌هایی همراه بود. این مسئله باعث شده است که اغلب اعضای تیم در این ۲ سال در مأموریت‌های امداد و نجات حضور نداشته باشند.»
او از مراجعه بالای شهروندان به کوهستان طی ۲ سال گذشته می‌گوید که علاوه بر گسترش شیوع کرونا، امدادگران را در شرایط کرونا به عملیات‌های مختلف می‌کشانند: «امدادگران در این ۲ سال که از شیوع کرونا می‌گذرد برای نجات جان شهروندان ریسک زیادی را به جان می‌خرند. با این حال همچنان بسیاری از شهروندان به کوه‌ها وقله‌های شمال تهران مراجعه می‌کنند و باعث بروز حوادث بیشتر می‌شوند. قطعاً خودداری مردم از حضور در کوه‌ها برای مدت محدود می‌تواند به کنترل بیماری کرونا کمک کند و مانع از شیوع بیشتر آن شود.»
۱ پایگاه گردنه قوچک پایگاهی چندمنظوره است و علاوه بر حوادث جاده‌ای، حوادث کوهستان را هم پوشش می‌دهد. این پایگاه در تمام ایام سال فعال است.
۳ پایگاه دربند، شیرپلا و کلکچال در روزهای پایانی فعال هستند و پایگاه دربند روزهای شنبه و چهارشنبه هم فعال است.
۳ یا ۴ مأموریت هفتگی به‌طور متوسط در هر پایگاه امدادی شمیران در روزهای پایانی هفته رخ می‌دهد.
۳۱۳ مورد عملیات کوهستان، فقططی سال گذشته در شمیران به ثبت رسیده است.
۱۳ درصد از مأموریت‌های امداد کوهستان سال گذشته متعلق به تهران بود. تهران با این آمار بیشترین تعداد مأموریت‌های کوهستان را به نام خود ثبت کرده است.
۴ پایگاه امدادی در شمیرانات حوادث کوهستانی این منطقه را پوشش می‌دهند؛ دربند، شیرپلا، کلکچال و پایگاه گردنه قوچک.
۵۰۰ تا ۷۰۰ هزارنفر در روزهای پایانی هفته و تعطیلات به مناطق کوهستانی شمیران مراجعه می‌کنند.
۸۰ امدادگر داوطلب، تیم‌های تخصصی کوهستان شمیران را تشکیل می‌دهند.