یکی از شاخص‌های رشد در جوامع متمدن، میزان بهره‌مندی مردم آن کشور از حداقل سواد نوشتن و خواندن است. بدیهی است مبارزه با بی‌سوادی نه تنها در مقوله توسعه فرهنگی به عنوان نخستین گام قلمداد می‌شود، بلکه در حوزه‌های اجتماعی و اقتصادی و سیاسی نیز حائز اهمیت ویژه‌ای است.
هر چه افراد جامعه به سمت باسوادی شدن پیش روند، یقیناً سیر تحول و رویکرد آن جامعه به سمت مفهوم توسعه امر سریع‌تری خواهد بود.
با نامگذاری چنین روزی به نام روز جهانی مبارزه با بی‌سوادی از سوی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد یونسکو، جهانیان حذف این پدیده شوم را از جامعه بشری خواستار می‌شوند.
سواد، ابـزار اصلـی تـوسعـه اقتـصادی، اجـتمـاعـی و حفاظت از محیط‌‌زیسـت و همچنین ابزار مـهمــی بـرای محـو فقـر و گسـتـرش فـرصـتهـای شـغلـی، پیـش بـردن مـسـاوات جـنسـیتـی، بـهبـود بهـداشـت خـانـواده، حفاظت از محیـط‌زیسـت و تـرویـج مشـارکـت دموکراتیک است و سوادآمــوزی بـرای همه، بخش یکپـارچـه‌ای از آموزش و پرورش و به منظور دستیابی بـه توسـعـه حقیقی پایدار حائز اهمیت است.
طبق آخرین آمار منتشره یونسکو ، میـزان سـواد در جهان در ۲٠ سال گذشته ١٠ درصـد افـزایــش یافته است. این سازمان که سواد را توانایی خواندن و نوشتن بیان میکند، اعلام داشته که بـا وجود افزایش سطح سواد در جهان، هنـوز ۷۵٨ میلیون نفر بی‌‌سوادند که نزدیک به دو سـوم آنان زن هستند.
مبارزه با بی‌سوادی در ایران
اولین سازمانی که رسماً در سال ١٣١٥ برای مبارزه با بی‌سوادی بزرگسالان در ایران شروع به کار کرد، اداره تعلیمات اکابر بود. در سال ١٣٢٢ و بعد از جنگ جهانی دوم، کلاس‌های سواد آموزی بزرگسالان تحت عنوان آموزش سالمندان آغاز به کار کرد و در فاصله سال‌های ١٣٣٥ تا ١٣٢٠،آموزش بزرگسالان با عنوان تعملیات اساسی در جهان با بنیانگذاری یونسکو مورد توجه قرار گرفت و به صورت آزمایشی در کشورهای مصر، هلند، فیلیپین و مکزیک به اجرا درآمد.
پس از این اقدام، اجلاس جهانی کنفرانس عمومی یونسکو در پاریس در مورد پیکار جهانی مبارزه با بی‌سوادی تصمیماتی اتخاذ کرد و در پی آن، کنگره جهانی براندازی بی‌سوادی در جهان را از ١٥ تا ٢٥ شهریور ١٣٤٤ در تهران تشکیل داد و در سپتامبر ٢٠٠٠ میلادی نیز رهبران جهان، اعلامیه هزاره را تصویب کردند و متعهد شدند، ملت‌هایشان تا سال ٢٠١٥ میلادی بتوانند به یکی از اهداف آموزش همگانی دست‌یابند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی با صدور فرمان حضرت امام خمینی (ره)، نهضت سواد آموزی در ٧ دی ماه ١٣٥٨ شروع به کار کرد و با تشکیل کلاس‌های سوادآموزی، امکان تشکیل کلاس را در تمام نقاط کشور به وجود آورد.
از زمان تشکیل تا کنون، سازمان نهضت سوادآموزی با توجه به محرومیت بیشتر زنان از نظر سواد و آموزش نسبت به مردان، در راستای اهداف آموزش برای همه و به منظور کاهش اختلاف وضعیت سواد و آموزش بین زنان و مردان، حدود ٧/٨٢ درصد فعالیت خود در سال ١٣٨٥ در دوره مقدماتی، ٦/٨٦ درصد در دوره تکمیلی، ٥/٨٩ دصد در دوره پایانی، ٩٠ درصد در دوره پنجم بزرگسال و در مجموع ٥/٨٥ درصد از مجموع دوره‌ها را به زنان اختصاص داده است.
با توجه به نتایج سرشماری ١٣٨٥، میزان بی‌سوادی در مناطق روستایی بیشتر از مناطق شهری است و علی‌رغم این که نسبت جمعیت مناطق شهری بیشتر از مناطق روستایی است، نهضت سوادآموزی با هدف محرومیت‌زدایی و عدالت‌محوری، بیش از ٦٠ درصد فعالیت آموزشی خود در سال ١٣٨٥ را به مناطق روستایی و عشایری اختصاص داده است.
نهضت سوادآموزی به منظور توسعه و پیشرفت آموزش کشور در سال ١٣٨٥، حدود ٦٠٠ هزار نفر بی‌سواد مطلق جامعه را تحت آموزش دوره مقدماتی و حدود ٧٢٣ هزار نفر را تحت آموزش دوره‌های تکمیلی، پایانی و پنجم قرارداده است و همچنین به منظور تثبیت سواد و جلوگیری از رجعت به بی‌سوادی، حدود ٤٧٠ هزار نفر را در برنامه‌های پس از سوادآموزی یعنی گروه پیگیر، خدمات مکاتبه‌ای و خدمات رسانه‌ای تحت پوشش قرارداده است.
طبق آخرین نتایج سرشماری سازمان نهضت سوادآموزی، قدر مطلق بی‌سوادی از ٢/١٤ میلیون نفر سال ١٣٥٥ به ٨/٩ میلیون نفر در سال ١٣٨٥ کاهش یافته است و نرخ باسوادی نیز از ٥/٤٧ درصد سال ١٣٥٥ به ٦/٨٤ درصد در سال ١٣٨٥ افزایش یافته است.
منبع مورد استفاده برای این مدخل