همشهری آنلاین _ معصومه حق‌جو: اغلب آنها مهاجرانی هستند که برای تأمین معاش از تحصیل بازمانده‌اند یا به علل مختلف، همچون فقر فرهنگی و... و. ، در هیچ کلاس درسی شرکت نکرده‌اند. در همین زمینه، آموزش و پرورش منطقه ۶ از اسفند ۱۳۹۹ به‌صورت ویژه طرحی را به نام «گام‌به‌گام تا سوادآموزی» به‌صورت موازی با نهضت در حال اجرا دارد. در این طرح، کم‌سوادان و بی‌سوادان می‌توانند با طی کردن سه دوره در زمره افراد باسواد قرار بگیرند و حتی وارد دانشگاه شوند.
«نسرین صمدی»، معاون آموزش ابتدایی منطقه ۶، موقعیت جغرافیایی منطقه و تحصیلات تقریباً بالای اولیای دانش‌آموزان را عاملی معرفی می‌کند که باعث می‌شود به سختی بتوان سوادآموز جذب کرد. او می‌گوید: «یکی از رسالت‌های کارشناسان سوادآموزی این است که برای جذب سوادآموز تلاش کنند، چون اغلب این افراد خودشان برای آموزش دیدن مراجعه نمی‌کنند. برای اینکه بیشتر بتوان سوادآموزی را اشاعه داد و منطقه ۶ فعالیت بیشتری در این زمینه داشته باشد، اجرای طرح گام‌به‌گام برای سوادآموزی را به مدارس اعلام کرده‌ایم.»
او می‌گوید: «میزان تحصیلات اغلب اولیا در منطقه مطلوب است، ولی حتماً هستند سرایداران ساختمان‌های منطقه یا اتباع و مهاجران کشورهای همسایه و نیروهای خدماتی‌ای که در دسته کم‌سواد یا بی‌سوادان قرار دارند. بنابراین، با همکاری مدارس، اولیا را ترغیب می‌کنیم که این افراد را معرفی کنند تا به کمک هم بی‌سوادی و کم‌سوادی را به صفر برسانیم.»
معاون آموزش ابتدایی منطقه ۶ این طرح را فقط مختص بی‌سوادها نمی‌داند: «افرادی که میزان سوادشان مربوط به دوران قدیم است یا چند کلاس ابتدایی بیشتر درس نخوانده‌اند هم می‌توانند در این طرح شرکت کنند. با ارگان‌ها و شرکت‌های مختلف و کمیته امداد امام خمینی(ره) هم در منطقه ۶ گفت‌وگو کرده‌ایم تا افراد تحت پوشش را که شرایط شرکت در طرح را دارند، اما به دلایلی، از جمله مشکلات اقتصادی، نمی‌توانند در طرح شرکت داشته باشند، به ما معرفی کنند.»
- سوادآموزان را تنها نمی‌گذاریم
آموزش و پرورش برای افرادی که نمی‌توانند در کلاس شرکت کنند هم برنامه‌ریزی دارد: «با مدرس هماهنگ می‌کنیم تا با حضور در منزل سوادآموز یا به‌صورت غیرحضوری برای آموزش اقدام کند. به هیچ عنوان سوادآموزان را تنها نمی‌گذاریم و در مسیر سوادآموزی با همه توان پای کار ایستاده‌ایم. امیدواریم فعالیت خوبی در زمینه سوادآموزی شهروندان منطقه ۶ داشته باشیم و این سنت حسنه را به‌صورت جدی دنبال کنیم. ما موجی در منطقه به راه انداخته‌ایم تا به کمک این موج، بی‌سوادی و کم‌سوادی را ریشه‌کن کنیم.»
صمدی از استقرار نمایندگان سوادآموزی در پایگاه‌های سنجش کلاس اولی‌ها خبر می‌دهد و می‌گوید: «با هماهنگی‌هایی، در نظر داریم زمانی که سنجش کلاس اولی‌ها انجام می‌شود، نماینده‌ای از سوادآموزی در پایگاه‌های سنجش برای بررسی میزان سواد اولیا مستقر شود و از اولیا بخواهیم اگر پدربزرگ یا مادربزرگ یا همسایه کم‌سواد یا بی‌سواد می‌شناسند، معرفی کنند.» از زمان شیوع کرونا مراجعه افراد برای سوادآموزی کمتر شده است. معاون آموزش ابتدایی منطقه ۶ در این‌باره توضیح می‌دهد: «به دلیل همه‌گیری کرونا و استقبال کم افراد، تصمیم گرفتیم از طریق فرستادن نماینده‌های سازمان به فرمانداری، کمیته امداد امام خمینی(ره)، بیمارستان‌ها و...، اطلاعات افراد واجد شرایط را جمع‌آوری و برای شرکت در طرح جذب کنیم.» صمدی می‌گوید: «این طرح به‌تازگی اعلام شده و ویژه منطقه ۶ است. خانه‌به‌خانه و با کمک اولیا، مدیران و مدرسان و کارکنان آموزش و پرورش این طرح را هرچه بهتر اجرا می‌کنیم.»
- برگزاری نشست با سازمان‌ها و ارگان‌ها
«فریده مبینی»، کارشناس مسئول سوادآموزی منطقه ۶، یکی دیگر از افرادی است که در این طرح حضور فعالی دارد. او با اشاره به اینکه زمان شروع طرح از اسفند سال گذشته بوده، می‌گوید: «از ابتدای شروع طرح نشست‌هایی با سازمان‌ها و ارگان‌ها برگزار کرده‌ایم و از آنها خواسته‌ایم برای ریشه‌کنی بی‌سوادی و تغییر نگرش در جامعه و کاهش آسیب‌ها این همکاری را با آموزش و پرورش داشته باشند، چراکه طبق فرمایشات مقام معظم رهبری، آموزش و پرورش به تنهایی نمی‌تواند این رسالت را انجام بدهد، بلکه تمام ارگان‌ها باید پابه‌پای آموزش و پرورش حرکت کنند تا بتوانیم این اقدام خداپسندانه را به ثمر برسانیم.» کارشناس مسئول سوادآموزی منطقه ۶ درباره نحوه همکاری شهرداری با این طرح می‌گوید: «چندین بار با معاونت فرهنگی و اجتماعی شهرداری منطقه ۶ گفت‌وگو و طرح را به آنها معرفی کردیم. رابط‌های شهرداری به ما معرفی شدند و شرایط و جزئیات طرح را در اختیارشان گذاشتیم و مقرر شده مشخصات افراد بی‌سواد و کم‌سواد را به ما ارائه بدهند. البته شهرداری وعده همکاری بیشتر با آموزش و پرورش را در نشست‌های بعدی هم داده است.»
- ملزومات آموزشی و اعزام معلم رایگان است
به گفته مبینی، تهیه ملزومات آموزشی و کتاب و اعزام معلم برای ایرانی‌ها و اتباع بیگانه رایگان است، ولی هنوز شهرداری موردی را معرفی نکرده است. کارشناس مسئول سوادآموزی منطقه ۶ ادامه می‌دهد: «در آموزش و پرورش منطقه ۶ واحد مستقلی به نام واحد سوادآموزی داریم. معلم‌های واحد سوادآموزی از طریق نیروهای آموزش و پرورش که در حال کار هستند، انتخاب می‌شوند و بیشتر نیروهایی را که در پایه اول و دوره دوم ابتدایی مشغول به کارند، دعوت به کار می‌کنیم. هر سال آموزش و پرورش فراخوان می‌دهد و قسمتی از جذب‌های آموزش و پرورش ویژه سوادآموزی به کار گرفته می‌شوند.»
به گفته مبینی، دوره‌ها شامل سوادآموزی، انتقال و تحکیم است. دوره سوادآموزی مختص افراد بی‌سواد یا افرادی است که در کلاس اول شرکت کرده‌اند، ولی مدرک ندارند. از پایه اول تا سوم و ۴۰۰ ساعت است. دوره بعدی، انتقال از پایه چهارم تا ششم است. در دوره تحکیم هم افرادی که نمی‌خواهند سوادآموزی را ادامه بدهند یا افرادی که چند سال از سوادآموزی فاصله گرفته‌اند شرکت می‌کنند. در واقع دوره تقویت پایه افراد شرکت‌کننده در سوادآموزی است.
او می‌گوید: «با شیوع کرونا در هر کلاسی فقط ۱۰ نفر حضور دارند، حتی برای ایرانی‌ها آموزش فردبه‌فرد داریم، یعنی برای ایرانی‌ها معلم به‌صورت خصوصی اعزام می‌کنیم، اما برای اتباع غیرایرانی به‌صورت حضوری است و در هر کلاس حداقل ۱۰ نفر و حداکثر ۲۵ نفر در هر دوره حضور دارند.»
- روش‌های تشویقی سازمان‌های دولتی کمرنگ است
«ولی باوفا خانسری» آموزش‌دهنده در منطقه ۶ از سال ۱۳۷۱ با نهضت سوادآموزی همکاری دارد و دبیر رسمی آموزش و پرورش است. او درباره مشکلات سوادآموزی برای بزرگسالان می‌گوید: «بزرگسالان را به‌سختی می‌توان جذب کرد. آموزش به آنها هم سخت‌تر است، چون دیر یاد می‌گیرند و زود هم فراموش می‌کنند.»
این آموزش‌دهنده می‌گوید بین سوادآموزان افرادی داشتیم که در بازه سنی ۱۰ تا ۴۹ سال که سازمان آموزش و پرورش برای سوادآموزان در نظر گرفته، قرار نداشتند، اما برای یادگیری مشتاق بودند. خانسری ادامه می‌دهد: «فردی داشتیم که ۷۰ سال داشت، ولی به دلیل علاقه به یادگیری در این کلاس‌ها شرکت کرد بدون اینکه مدرک بخواهد. در بازه سنی ۴۰ تا ۵۰ سال هم کسانی بودند که به دانشگاه هم وارد شدند. مخصوصاً بین افاغنه افرادی هستند که به دلیل علاقه به یادگیری به‌صورت جهشی درس خوانده‌اند و توانسته‌اند تا گرفتن لیسانس هم پیش بروند.»
خانسری می‌گوید از طریق تبلیغات آموزش و پرورش و در مساجد با بنرها و اطلاعیه‌ها می‌توان افراد بیشتری را جذب کرد. مدیران برخی سازمان‌ها به‌خصوص در منطقه ۶ همکاری مناسبی با ما داشته‌اند.
او توضیح می‌دهد: «یادم هست سال ۱۳۷۱ طی یک ماه تبلیغات در مساجد و مدارس و با استفاده از طرح‌های تشویقی و امتیازهایی که به سوادآموز داده می‌شد در همه محله‌های منطقه توانستیم ۴ کلاس با ۲۵ نفر سوادآموز داشته باشیم. طی ۸ سال به اندازه‌ای استقبال خوب بود که مجبور می‌شدیم برای تدریس از معلم‌های کمکی استفاده کنیم.»
خانسری درباره تشویق‌ها و امتیازها در آن مقطع توضیح می‌دهد: «طرح‌های تشویقی و امتیازهایی که آن زمان برای سوادآموزان در نظر گرفته می‌شد برای جذب افراد مؤثر بود. به‌عنوان مثال، برای بانوان خانه‌داری که در سوادآموزی شرکت کرده بودند، سفر به شهرهای زیارتی در نظر گرفته می‌شد یا در اداره‌ها هر اندازه مدرک تحصیلی بالاتر بود در حقوق دریافتی مؤثر بود. مدیران اداری هم تشویق‌هایی در نظر داشتند. به‌عنوان مثال، شرکت مترو توانست بی‌سوادی را بین کارکنانش ریشه‌کن کند. اما حالا معتقدم دیگر طرح‌های تشویقی مؤثر نیست. باید از روش‌های جدی‌تر و مؤثرتر استفاده کنیم تا دیگر شاهد کم‌سوادی یا بی‌سوادی نباشیم.»
- همکاری ارگان‌ها
تا سال ۱۳۹۵، یک میلیون و ۵۸ زن و مرد، طبق سرشماری در منطقه ۶، در دسته افراد بی‌سواد یا کم‌سواد قرار داشتند. با توجه به اینکه منطقه ۶ منطقه‌ای مهاجرپذیر است و افراد زیادی به علت قرارگیری محل کار خود در این منطقه ساکن شده‌اند، اولیای بی‌سواد و کم‌سواد نداریم. اغلب سرایدارها یا کارگرهایی که در شهرداری‌ها و مکان‌های مختلف کار می‌کنند جزء بی‌سواد یا کم‌سوادها هستند. با توجه به دوره‌هایی که برگزار شده تا پایان سال ۱۳۹۸، ۸۰۰ سوادآموز وجود داشت. با تبلیغاتی که انجام می‌شود و بنا به جلسات ارگان‌های مختلف از جمله کمیته امداد امام خمینی(ره)، بهزیستی و نیروی انتظامی، فرمانداری، بخشداری، ثبت‌احوال، کانون‌های اصلاح و تربیت و... امید است این آمار به صفر برسد و به نقطه سبز که همان ریشه‌کنی بی‌سوادی است، برسیم.
- در تربیت فرزندانمان موفق‌تر خواهیم بود
«میرعبدالله پیرمحمدی» یکی از افرادی است که در این طرح شرکت کرده. او معتقد است، اگر همه سواد داشته باشند، می‌توان درک بهتری از مسائل داشت و به درستی برای زندگی تصمیم گرفت و برنامه‌ریزی کرد. او توضیح می‌دهد: «با سوادآموزی می‌توانیم برای تربیت فرزندانمان و مطالعه کتاب‌های مرتبط موفق‌تر عمل کنیم. قبل از باسواد شدن مدام این کمبود را احساس می‌کردم که توانایی لازم برای کمک به تحصیل فرزندم و آموزش به او را ندارم. این کمبود باعث شد به سمت سوادآموزی حرکت کنم تا این خلأ جبران شود. بعد از تحقیق و مشاوره بالاخره درس خواندن را با کمک و حمایت‌های اجراکنندگان طرح شروع کردم.» پیرمحمدی که در حال حاضر در دوره‌های سوادآموزی پایه شرکت دارد، ادامه می‌دهد: «سوادآموزی پایه مربوط به اول تا سوم است. پس از اتمام این دوره که ۴۰۰ ساعت است، در دوره چهارم تا ششم یا همان دوره انتقال هم شرکت می‌کنم و مراحل بعدی را برای باسواد شدن می‌گذرانم.»
- نمی‌توانستم قیمت‌ها را بخوانم
«جلیل احمدفیضی» سوادآموز دیگری است که فقط ۱۵ سال دارد. به گفته خودش، مشکلات اقتصادی اجازه تحصیل به او نداده بوده و حالا با شرکت در طرح، برای سواددار شدن تلاش می‌کند. احمدفیضی می‌گوید: «دوست داشتم وقتی در جمعی هستم، مثل بقیه بتوانم درباره موضوع‌های روز صحبت کنم و نظر بدهم. زمانی که به مغازه می‌رفتم، نمی‌توانستم قیمت‌ها را بخوانم. وقتی از طرح باخبر شدم ثبت‌نام کردم و حالا در دوره‌های سوادآموزی پایه اول تا سوم شرکت می‌کنم. در دوره‌های بعدی چهارم تا ششم هم شرکت خواهم کرد.»
او می‌گوید آرزو دارد به دانشگاه برود و دامپزشک شود: «به درس خواندن علاقه زیادی دارم. تصمیم دیگرم این است که برای شرکت در دانشگاه هم تلاش کنم تا فرد مفیدتری برای جامعه باشم.»
احمدفیضی از تأثیر سواد در زندگی‌اش می‌گوید و اینکه حالا دوستان بیشتری دارد: «می‌توانم از گوشی‌های هوشمند استفاده و با دوستانم در هر کجای کشور در ارتباط باشم و در گروه‌های مجازی هم فعالیت کنم. زندگی من قبل از سوادآموزی در تاریکی و خاموشی بود، ولی در حال حاضر گام‌به‌گام پیش می‌روم و یاد می‌گیرم. احساس می‌کنم زندگی‌ام پرنور شده است.» این سوادآموز با انگیزه توصیه می‌کند: «به همه افرادی که مثل من هستند توصیه می‌کنم ادامه تحصیل بدهند یا اگر اصلاً سواد ندارند برای سوادآموزی اقدام کنند؛ مخصوصاً با استفاده از طرح آموزش و پرورش منطقه ۶ که بدون نگرانی بابت هزینه‌ها می‌توان سواد یاد گرفت.»