همشهری آنلاین_مرضیه موسوی: روزگار نه چندان دور، درختان بوستان قیطریه کیپ تا کیپ هم قد بلند کرده بودند و کمتر ساعتی از روز خاک این بوستان رنگ آفتاب را به خود می‌دید؛ سایه‌سار درختان هوای باغ را خنک می‌کرد و گذرهای تنها باغ محله قیطریه پاتوقی برای اهالی محله بود. چند سالی است که اهالی محله قیطریه شاهد خشک شدن درختان این باغ تاریخی هستند. تنه‌های قطع شده درختان، فضای انبوه و جنگلی باغ را تغییر داده‌اند. درختان خشکیده با آخرین بادهایی که در محله وزیده به زمین افتاده‌اند و ریشه‌های کوتاه و پوسیده‌شان از خاک بیرون زده است. تنها باغ باقیمانده از قیطریه قدیم که قدمتی ۲۰۰ ساله دارد، روزگار ناخوشی را پشت سر می‌گذارد.
تنه درخت نارون قدیمی که قدمتی چندصد ساله دارد، با آهک سفید شده است. خبری از شاخ و برگ نیست و پوسته خشک شده درخت ور آمده. امروز و فرداست که تنه این درخت خشکیده هم سر خم کند و به سرنوشت دیگر درختان خشکیده باغ قیطریه دچار شود. وضعیت بقیه درختان باغ هم چندان خوش نیست. در نخستین هفته‌های تابستان، برگ‌ها و شاخه‌های خشکیده درخت چهره باغ را از سرزندگی دور کرده و انگار در عصری پاییزی به سراغ این باغ آمده‌اید. «هوشنگ خسروی» از اهالی قدیمی قیطریه که هر روز ساعاتی را در این باغ می‌گذراند می‌گوید: «باغ قیطریه طی سال‌های گذشته تغییرات زیادی کرده است.
۲ قنات در این باغ وجود دارد که برای آبیاری درختان از آن استفاده می‌شد. اما آب قنات در سال‌های گذشته با فاضلاب آلوده شده است. یکی از دلایل خشک شدن درختان باغ همین موضوع است. با اینکه تصفیه این آب و استفاده از آن کار چندان سختی نیست.»
او آبنماهایی را نشان می‌دهد که خاموش شده‌اند و آب راکد در آن، لجن بسته است: «لوله‌های آب این باغ بسیار قدیمی هستند و به مرور زمان رسوب مسیر آنها را بسته است. بارها این موضوع را مطرح کرده‌ایم اما به جای تعویض لوله‌ها، آن را لایروبی می‌کنند که چند روزی بیشتر دوام ندارد و دوباره آب حوض پر از لجن و نیازمند لایروبی می‌شود.»
- باغ خشکیده در کنار ۲ قنات
مظهر قنات قیطریه در ضلع شمالی باغ پیداست. آب قنات باغ را دور می‌زند و در جوی‌های ایجاد شده در باغ جاری می‌شود. با این حال درختانی که در مسیر این آب قرار دارند در حال خشک شدن هستند. بیش از ۵۰ اصله درخت در این سمت از باغ به دلیل خشک شدن قطع شده‌اند. تنه درختی که به تازگی خشکیده بر زمین افتاده و به تعدادی درخت دیگر هم آسیب وارد کرده است.
«حسن چیذری» از اهالی قدیمی محله قیطریه می‌گوید : «فاضلاب نانوایی که در شمال باغ قرار دارد، مستقیم وارد آب قنات قیطریه می‌شود. از یکی دو سال پیش که فعالیت این نانوایی افزایش پیدا کرد و فاضلاب آن به آب قنات سرریز شد، درختان آسیب زیادی دیدند. ریشه‌های این درختان چندصدساله در حال خشک شدن است و درختان یکی یکی از بین می‌روند.»
- تنها یادگار قیطریه تاریخی
تکه‌ای از باغ قیطریه را نشان می‌دهد که به دلیل انبوه درختانش به جنگل معروف بود. درختان جنگل حالا در روزهای نخستین تابستان، خشک و برگ‌های زرد اطرافش پراکنده شده‌است. خیابانی که به خیابان کاجی شهرت دارد، کاج‌های خود را از دست داده و معدود درختان باقیمانده هم در حال خشک شدن هستند. زمین باغ درحالی تشنه و بی‌آب است که ۲ قنات در باغ قیطریه برای آبیاری این باغ وجود دارد.
چیذری می‌گوید : «در این محله از سالیان گذشته قنات و آب زیادی وجود داشت. اصلاً به همین دلیل در تپه‌های قیطریه شاهد تمدنی دیرینه هستیم. هنوز هم خاک هر نقطه‌ای از محله را به عمق سه چهار متر بکنید به آب می رسید. با این حال درختان باغ قیطریه در حال خشک شدن هستند. یکی از دلایل این خشکی، آب آلوده است و دیگری نبود آبیاری به موقع باغ.»
دومین قنات باغ را نشان می‌دهد که بیرون از محوطه ۱۸۰ هزار مترمربعی بوستان قیطریه قرار دارد و روی آن با سرپوش فلزی پوشیده شده است. چیذری می‌گوید : «باغ قیطریه تنها باغ مانده از دوران قدیم در این محله است که به دلیل بی‌توجهی در حال نابودی است.»
- درختان در حال سقوط
به ظهر نرسیده، سر و کله مهمانان ناخوانده بوستان قیطریه پیدا می‌شود؛ معتادان و کارتن خواب‌هایی که به تازگی سر از این باغ درآورده‌اند و در پاتوق‌های مختلفی از جمله نقطه‌ای که به آن «لب آب» می‌گویند تجمع می‌کنند. «ابوطالب اسماعیلی» از اهالی محله قیطریه سال‌هاست در دفتر کارش درست مقابل این بوستان مشغول کار است. او می‌گوید : «این بوستان با وجود همه مشکلاتش، هنوز هم پاتوق اهالی محله و به خصوص سالخوردگان محله است.
تجمع معتادان، نیمکت‌هایی که به آنها رسیدگی نمی‌شود، آلوده شدن آب قنات و خشک شدن درختان و... از مشکلاتی است که بوستان قیطریه طی چند سال گذشته با آن دست و پنجه نرم می‌کند. در حالی که با یک رسیدگی ساده می توان بسیاری از این مشکلات را برطرف کرد. قدمت برخی از درختان این بوستان به چند صد سال می‌رسد. این درختان در حال خشک شدن هستند. از طرفی به جای این درختان قدیمی نهال‌های کوچکی کاشته شده که چندین نسل طول می‌کشد تا دوباره رشد کنند و بزرگ شوند. شته‌ها به جان درختان باغ افتاده‌اند و به آن آسیب می‌زنند. حتی آهک زدنبه تنه درختان هم دیگر فایده‌ای ندارد و می‌بینیم که درختان هر روز در حال خشک شدن و سقوط هستند.»
- در دست بررسی
یک ماه پیش قنات قیطریه به همت شهرداری و اداره فضای سبز منطقه ۱ لایروبی شده است. «وحید اسماعیلی» رئیس اداره فضای سبز شهرداری منطقه ۱ درباره وضعیت بوستان قیطریه و خشکیدن درختان این باغ می‌گوید: «قنات قدیمی قیطریه به دلیل کم‌آبی‌های اخیر، دچار افت آب شده بود. بعد از لایروبی این قنات، وضعیت آبرسانی به درختان بوستان قیطریه به حالت قابل قبولی رسیده است. از طرفی آلوده شدن این آب با فاضلابی که شامل شوینده باشد هنوز برای ما مسجل نشده و به محض اطلاع از این موضوع، همشهری محله را در جریان نتیجه آزمایش خواهیم گذاشت.»
به گفته اسماعیلی در سال‌های گذشته عدم رسیدگی درست به این بوستان باعث صدمه به درختان و طبیعت آن شده اما اقدامات اخیر از جمله سم‌پاشی و آبرسانی، وضعیت این بوستان قدیمی را به حالت روتین برگردانده است و در حال حاضر این باغ نیازمند نگهداشت عادی است.