همشهری آنلاین _ سحر جعفریان : چند دقیقه‌ای، نگاهی به قفسه‌های کتاب می‌اندازند تا نوبتشان شود. قفسه کتاب‌های «رمان» یک سو و قفسه مجله‌ها «دانستنی‌ها» سوی دیگر. کمی جلوتر هم قفسه کتاب‌های تازه منتشر شده قرار دارد که اغلب مقابلش مملو از کودکان و نوجوانانی است که مشتاقانه پس از وارسی هر کتاب، با دقت سر جایشان می‌گذارند. نوبتشان که می‌شود، به کنار پیشخوان و کتابدار می‌روند و کتابشان را تحویل می‌گیرند. طولی نمی‌کشد که با کتابی دیگر، راهی خانه می‌شوند. این داستان هر روز تابستان ۱۴۰۰ کودکان و نوجوانان منطقه ۹ است که با عضویت در طرح فرامنطقه‌ای «باشگاه کتابخوانی ۱۰۰ تایی‌ها» سرانه مطالعه را افزایش می‌دهند. در این گزارش به بررسی تأثیرگذاری این طرح فرهنگی، در گفت‌وگو با مدیران و کارشناسان می‌پردازیم.
- ایده باشگاه ۱۰۰ تایی‌ها از کجا آمد؟
ایده این طرح فرهنگی را «امیر عسگری»، مدیر کتابخانه کاشانی، در سال ۱۳۹۶ داده است. عسگری که کارشناس ارشد رشته «کتابداری» است در این‌باره توضیح بیشتری می‌دهد: «۴ سال پیش که رفت‌وآمدهای‌گاه و بی‌گاه نوجوانان را به کتابخانه می‌دیدم، این فکر به ذهنم رسید که با تعیین کمیت در تعداد کتاب‌های مطالعه شده، این انگیزه را در میان اعضای کتابخانه به وجود بیاورم تا هم با یکدیگر رقابت فرهنگی کنند و هم با ترویج فرهنگ کتابخوانی، آگاهی افراد و سرانه مطالعه آنها افزایش پیدا کند. تابستان سال ۱۳۹۶ استقبال خوبی به عمل آمد که منجر به تکرار طرح در سال‌های بعدی نیز شد. با اطلاع سازمان فرهنگی و هنری شهرداری پایتخت از این طرح، تصمیم بر آن شد تا این طرح در همه مناطق تهران به اجرا درآید و ضمن غنی‌سازی اوقات فراغت دانش‌آموزان، از فرصت قرنطینه‌های خانگی بیشترین بهره‌برداری صورت پذیرد.» عسگری که به‌عنوان دبیر اجرای این طرح در تهران معرفی شده است، می‌گوید: «باشگاه ۱۰۰ تایی‌ها ویژه کودکان ۵ تا ۹سال و نوجوانان ۹ تا ۱۵ سال اجرا می‌شود. در این طرح قرار است هر عضو ۱۰۰ کتاب را مطالعه کند و در پایان تابستان نیز مسابقه و جشنواره‌ای برگزار می‌شود تا سطح کیفی مطالعه سنجیده شود. جوایز ارزنده‌ای هم در بخش نهایی باشگاه ۱۰۰ تایی‌ها اهدا می‌شود.»
- خواهر و برادر کتابخوان
این طرح از تیر ماه ۱۴۰۰ در حال اجرا است که تاکنون «اسما مجیدی» ۱۱ ساله و «محمد صالح مجیدی» ۹ ساله از محله «استاد معین» توانسته‌اند بیشترین تعداد کتاب را با دقت مطالعه کنند. خواهر و برادری که دوست دارند به‌ترتیب در آینده «پزشک» و «فوتبالیست» شوند. آنها از طرح باشگاه کتابخوانی ۱۰۰ تایی‌ها استقبال می‌کنند و آن را بهترین سرگرمی تابستانی می‌دانند. اسما می‌گوید: «پیش از اینکه مدرسه بروم، کتاب‌ها را دوست داشتم. ورق می‌زدم و با توجه به تصاویرشان برایشان قصه و داستان طراحی می‌کردم. خواندن و نوشتن که یاد گرفتم دیگر با هیجان بیشتر به سراغ کتاب‌ها رفتم. واقعاً مطالعه برایم لذت‌بخش است و معمولاً شب‌ها تا دیر وقت مشغول خواندن داستان و دانستنی‌ها هستم. دلم می‌خواهد هر کتابی که چاپ می‌شود، یک نسخه از آن را برایم بفرستند تا من هم بخوانم! » محمدصالح، که مهرماه قرار است در کلاس چهارم تحصیل کند، نیز می‌گوید: «از وقتی دیدم خواهرم به کتاب علاقه دارد، من هم سراغ کتاب‌ها رفتم تا ببینم در آنها چه خبر است که خواهرم وقت گذراندن با آنها را به بازی با من ترجیح می‌دهد! چندتایی کتاب که خواندم من هم علاقه‌مند شدم. دلم می‌خواهد یک فوتبالیست باسواد شوم. به قول خواهرم برای ما مطالعه ۱۰۰ تا کتاب و جایزه‌های این جشنواره مهم نیست. ما دلمان می‌خواهد همه کتاب‌های دنیا را بخوانیم! »
- ایجاد فایل‌های ذهنی با مطالعه
برگزاری برنامه‌های باکیفیت و طرح‌های تشویقی پایدار در راستای نهادینه کردن فرهنگ تمدن‌ساز «مطالعه» می‌تواند آینده درخشان جامعه را تضمین کند. «محمد هاشم پور»، کارشناس ادبی، با اشاره به این موضوع می‌گوید: «علمی که در کودکی آموخته شود مانند نقشی است که بر روی سنگ حک شده؛ مانا و تأثیرگذار. بنابراین باید بهترین برنامه‌ها و طرح‌های آموزشی با رویکرد افزایش سرانه مطالعه را بر قشر کودکان و البته کانون خانواده معطوف کرد. متأسفانه امروز شاهد این هستیم که بیشترین کتاب مورد مطالعه، کتاب‌های درسی، کمک آموزشی و کنکور است. در کنارش، فضای مجازی‌خوانی نیز بسیار طرفدار دارد. در حالی که با اجرای طرح‌هایی مانند باشگاه ۱۰۰ تایی‌ها می‌توان هم کتاب‌های فاخر ادبیات را معرفی کرد و هم بستر موفقیت افراد را در همه جایگاه‌های شغلی و اجتماعی مهیا کرد. چراکه به گفته «انیشتین»، رمان و داستان بهترین شیوه آموزش در همه حوزه‌ها و علوم است. داستان‌خوانی سبب گشودن فایل‌های متعدد در ذهن کودکان می‌شود. فایل‌هایی که می‌توان در آینده در آنها ریاضی، ادبیات، هنر، فناوری، علوم تجربی و صنعتی گنجاند.»
- آزادی انتخاب کتاب، ویژگی خوب طرح است
ویژگی مهم باشگاه کتابخوانی ۱۰۰ تایی‌ها، مشخص نکردن فهرست کتاب‌های مورد مطالعه است. «مصطفی رحماندوست»، نویسنده و شاعر کودک و نوجوان، با بیان این مطلب می‌گوید: «تعیین کردن فهرست، همه علاقه‌مندی‌ها و سلیقه‌های افراد شرکت‌کننده را محدود می‌کند و به نوعی این شائبه ایجاد می‌شود که آنها وادار به کتاب خواندن شده‌اند، بنابراین در برابر این اجبار مقاومت می‌کنند.» رحماندوست هم‌چنین می‌افزاید: «از طرفی انتخاب کتاب از هر کتابخانه شخصی و عمومی نیز می‌تواند عامل تأثیرگذاری در پیگیری این جشنواره از سوی کودکان و نوجوانان باشد. این نامحدودی و آزاد بودن در روش شرکت در جشنواره و طرح باشگاه ۱۰۰ تایی‌ها می‌تواند استقبال خوب جامعه هدف را نوید دهد.»
نکته ضروری
کتابخانه‌های «شهید امیر کاشانی» در خیابان آزادی، «قیصر امین‌پور»
در مهرآبادجنوبی و «علامه طباطبایی»
در تقاطع بزرگراه یادگار امام(ره) و خیابان هاشمی، منتظر حضور کودک و نوجوان کتابخوان هم‌محله‌ای است تا این جشنواره را پربارتر برگزار کنند. برای کسب آگاهی بیشتر می‌توانید با شماره ۶۶۰۸۰۰۶۳ تماس بگیرید.
- طرح‌های فرهنگی با پشتوانه پژوهش اجرا شود
با انجام پژوهش‌ها و تحقیق‌های تخصصی باید عوامل ناکارآمدی بسیاری از طرح‌های فرهنگی و مطالعه محور را شناسایی و بررسی کرد. «محمد هاشم پور»، کارشناس ادبی با بیان این مطلب می‌گوید: «سالانه طرح‌های فرهنگی بسیاری از سوی سازمان‌ها و نهادهای مرتبط با هدف ترویج فرهنگ کتابخوانی اجرا می‌شود که شاید در نهایت کارکرد و اثر مطلوبی از آنها باقی نماند. در واکاوی این معلول می‌توان از موضوع پشتوانه علمی و عملی طرح‌ها سخن گفت. اگر هر طرح پیش از اجرا به درستی مورد پایش قرار گرفته باشد مانند اینکه هدف چیست، توجه به پیشینه طرح و طرح‌های مشابه، بررسی موفقیت یا موفقیت نبودن طرح‌های مشابه، محدوده جغرافیایی و اجتماعی مورد اجرا، ابزار کدام است، کمیت بودجه و کیفیت تخصص و گروه‌های مخاطب، به‌طور حتم می‌توان به تأثیرگذاری آن امیدوار بود. این‌گونه هم هزینه‌ها کمتر هدر می‌روند و هم تخصص‌ها از ایده‌پردازی‌های دوباره، باز می‌مانند.» هاشم‌پور با تأکید بر ارتباط مستقیم بین پژوهش و تأثیرگذاری طرح‌های مرتبط با فرهنگ مطالعه، می‌افزاید: «طرح باشگاه کتابخوانی ۱۰۰ تایی‌ها با همین پشتوانه تحقیقی اجرا می‌شود تا افزایش سرانه مطالعه به معنای واقعی صورت پذیرد و از سوی دیگر گروه پایه با این فرهنگ غنی به خوبی پرورش یابد.»