همشهری آنلاین _ ثریا روزبهانی: وسعت حریم در این منطقه، ۱۰۵ کیلومترمربع و زیر مجموعه شهرداری «کن» است که از شمال به ارتفاعات البرز، از غرب به حریم مناطق ۲ و ۲۲ و از جنوب به محدوده شهری منتهی می‌شود. در این محدوده ۵ روستا از جمله «امامزاده داود» (ع)، «سولقان»، «رندان»، «کیگا» و «طالون» واقع شده‌اند و طرح «هادی» مستقل دارند. از نظر تقسیمات کشوری، این روستاها از سوی دهیاری اداره می‌شوند و تابع قوانین خاص خود است. برای اطلاع دقیق از وضع حریم این منطقه به سراغ «محمدرضا مقیمی»، مدیر اداره حریم شهرداری منطقه ۵ رفتیم و با او درباره مشکلات موجود باغداران هم‌صحبت شدیم.
در نقاط مختلف شهرها و روستاها یکی از موضوع‌های مهمی که ذهن مالکان املاک و زمین‌ها را به خود مشغول کرده موضوع حصارکشی، فنس‌کشی و محصور کردن زمین برای حفاظت از آن است. گاه این مسئله همانند گره کوری می‌شود که به باور مسئولان با کمی آگاهی از روند انجام اقدامات قابل حل و گشایش است. «ابراهیم. م» از باغداران حریم منطقه ۵، درباره مشکلات حصارکشی باغداران می‌گوید: «به دلیل قوانین موجود، به باغداران مجوز دیوار یا فنس‌کشی داده نمی‌شود. به همین دلیل اغلب گردشگران که برای تفریح به روستا می‌آیند، وارد باغ‌های روستاییان می‌شوند و علاوه بر چیدن میوه، شاخه و برگ درختان را می‌شکنند. کشاورزان و باغداران در محدوده حریم تهران اجازه ندارند اطراف زمین‌هایشان دیوار یا فنس بکشند. این در حالی است که فنس‌کشی راهی برای تعیین محدوده ملکی و تأمین امنیت کشاورزی از ورود اشخاص و حیوانات محسوب می‌شود. این درختان سرمایه و دلبستگی باغداران هستند. آنها سال‌ها برای به ثمر نشستن این درختان تلاش کرده‌اند، ولی برای حفاظت از آن‌کاری از دستشان برنمی آید.»
- کاشت درخت فقط با مجوز امکان‌پذیر است
«محمد. ت» یکی دیگر از باغداران این بخش، مشکل دیگری را مطرح می‌کند و می‌گوید: «برخی از درختان باغ‌ها به دلیل شرایط اقلیمی، آب و هوا، خاک نامناسب و آفت، خشک می‌شوند و از بین می‌روند. به همین دلیل باید به جای آنها درختان تازه بکاریم، اما برای کاشت درخت به مجوز نیاز است و برای گرفتن آن باید زمان زیادی صرف کنیم. وقتی باغ‌دار نتواند برای حفظ باغ‌های چندین ساله‌اش و سودآور بودن شغلش درخت بکارد، طولی نمی‌کشد که باغش به بیابان خشک تبدیل می‌شود. او حرفه اجدادیش را رها می‌کند و به جای تولید محصول، این‌بار مصرف‌کننده می‌شود. برهمین اساس مسئولان باید از باغداران حمایت کنند و مشکلات را از پیش پای آنها بردارند.» ارتفاعات طبیعت شمال تهران بخش وسیعی از حریم منطقه را شامل می‌شود. «محمدرضا مقیمی»، درباره این محدوده توضیحات بیشتری ارائه می‌دهد: «حریم منطقه ۵ از دیرباز برخلاف آن چیزی که در محدوده حریم برخی از مناطق شهر تهران مانند «لواسانات» به‌صورت بافت‌های خوش‌نشینی است، اغلب ساکنان بومی هستند و بومیان در این حریم و بافت روستاها سکونت دارند. در واقع بافت و محدوده‌ای که در حاشیه روستاهای «سولقان»، «رندان» و «طارم»، ... مشاهده می‌کنید، اغلب باغ‌هایی هستند که به بومی‌های روستا و محله کن تعلق دارند.»
- قانون‌هایی که روستاییان نمی‌دانند
مدیر اداره حریم شهرداری منطقه ۵، دلیل اصلی برخی مشکلات را نداشتن آگاهی کافی باغداران از قانون می‌داند: «به سبب نداشتن آگاهی بین باغداران و نهادهای مرتبط برای حفظ و صیانت از حریم، مشکلاتی از جمله نداشتن سند و تقسیمات باغ وجود دارد. برای اینکه باغداران بتوانند کشاورزی خود را ادامه دهند، مهم‌ترین و اصولی‌ترین کار، سنددار شدن باغ‌هایشان است. باغداران به محض اینکه بخواهند درخواستی را در جهاد کشاورزی ثبت کنند تا در کارگروه فنی اداره کل حریم، مطرح و بررسی شود، باید سند ارائه دهند. متأسفانه اکنون باغ‌هایی که در حریم شهر تهران قرار گرفتند، شاید کمتر از ۱۰درصدشان سند داشته باشند. موضوع سنددار شدن باغ‌ها از مدت‌ها پیش از سوی سازمان امور و اراضی انجام می‌شود و در دست پیگیری است. این ادعای باغداران پیرامون ندادن مجوز برای درختکاری به این دلیل است که بعضی از باغ‌ها از ضلع غربی، شمالی یا شرقی ملکشان با اراضی ملی مرز مشترک دارند.
وقتی این زمین یا باغ سنددار نباشد، حد و حدود آن نیز مشخص نخواهد بود. حتی مشاهده شده است که عده‌ای افراد سودجو در سال‌های گذشته با کاشت درخت، قسمتی از اراضی ملی را تصرف و به زمین خودشان الحاق کردند تا متراژ باغشان افزایش پیدا کند. متأسفانه این اتفاق زیاد رخ می‌داد، اما با برپایی جلسات با کشاورزان و هم‌چنین گشت‌های مشترک، توانستیم از این اقدامات غیرقانونی جلوگیری کنیم. در باغ‌های شخصی که سند دارند و با اراضی ملی مشترک نیستند، هیچ ممانعتی صورت نمی‌گیرد، حتی اداره جهاد کشاورزی که متولی این امر است به باغداران کمک می‌کند. چون هدف از جلوگیری ساخت‌وساز غیرمجاز و کاشت درخت، تنها حفظ باغ‌ها و سرمایه‌های طبیعی است. در گذشته وسعت باغ‌ها زیاد بود، اما به دلیل مرحوم شدن مالک، این باغ و زمین بین وارثان تقسیم و به متراژ کوچک‌تر تبدیل شدند. برای مثال، فردی ۵ هزارمترمربع در یکی از روستاهای این بخش، باغی داشت که با فوتش این باغ به‌صورت موروثی به فرزندان و بازماندگانش رسید، اما به دلیل تعداد زیاد فرزندان، این باغ به قسمت‌های ۵۰۰ـ ۶۰۰مترمربعی تفکیک شد.
این خرد شدن باغ‌ها موجب می‌شود که باغ از شمول قانون تبصره یک خارج شود و مجوز حصار و دیوارکشی برای آنها صادر نشود. هم‌چنین این باغداران به هیچ‌عنوان رضایت نمی‌دهند تا متراژ باغشان را به‌صورت تجمیع نگه دارند و برای گرفتن مجوز، یک‌جا حصارکشی کنند یا یک اتاقک داشته باشند. اگر جهاد کشاورزی برای فنس و حصارکشی قطعات کوچک‌تر نیز قانون یا مصوبه جدیدی وضع کند، این مجوز در کارگروه فنی و تخصصی اداره کل حریم بررسی می‌شود.»
- حفظ اراضی ملی وظیفه ماست
طبیعت، سرمایه همه شهروندان است و هر فرد در مقابل حفظ و نگهداشت آن مسئول است. مقیمی مدیر اداره حریم شهرداری منطقه ۵ در این باره به ساکنان حریم می گوید: «مردم این آگاهی را داشته باشند نیروهای حریم شهرداری تهران، وظیفه‌شان را در راستای حفظ حقوق بیت‌المال و حفظ حقوق عامه انجام می‌دهند، قصد ما این نیست که مقابل مردم قرار بگیریم، بلکه هدف و رسالت ما حفظ باغ‌های مردم، بیت‌المال و اراضی ملی است. اگر حریم و باغ‌ها به دست افراد سودجو بیفتد، بی‌شک از بین می‌رود، به همین دلیل از مردم می‌خواهیم در این مسیر، همراه و همیار ما باشند.»
۱۰۵ کیلومترمربع حریم منطقه ۵ وسعت دارد و از ۵ روستا تشکیل شده است.
۶ هزار نفر در حریم منطقه ۵ به‌صورت ثابت سکونت دارند.
- ساخت‌وسازهای غیرمجاز به حداقل رسیده است
به گفته مدیر اداره حریم شهرداری منطقه ۵ ساخت‌وسازهای غیرمجازی که در حریم شکل گرفته اغلب در زمانی‌که هنوز مصوبات قانونی مجلس برای حفظ و صیانت از حریم شهر به شکل جدی تعریف نشده بود، انجام شده است. مقیمی می گوید: «این اتفاق‌ها به پیش از سال ۱۳۸۶ مربوط می‌شود و اسناد و عکس‌های هوایی نیز از این موضوع موجود است. در این سال‌ها حتی مردم نمی‌دانستند برای اخذ مجوز ساخت‌وساز باید به کدام ارگان مراجعه کنند. هرچند قانونی که اکنون به آن استناد می‌شود، قانون قدیمی و مربوط به مصوبات سال ۱۳۵۲ شورای ملی است. پس از سال‌های ۱۳۸۸ و ۱۳۸۹ ارگان‌های مذکور به‌ویژه شهرداری به شکل جدی‌تری در این موضوع ورود کردند. هرچند که هیچ‌وقت نمی‌توانیم ادعا کنیم در حریم شهر تهران ساخت‌وساز را به صفر رسانده‌ایم، اما می‌توانیم مدعی باشیم که تصرف اراضی، ویلاسازی و این موارد را با گشت‌های مشترک، کنترل ۲۴ ساعته و استقرار کانکس‌های مراقبت به حداقل رسانده‌ایم.»