همشهری آنلاین_فاطمه عسگری‌نیا: قدیمی‌های تهران می‌گویند این میدان در گذشته یکی از مخوف‌ترین میدان‌های شهر بود و حالا با اجرای طرح بهسازی قرار است یکی از بزرگ‌ترین و زیباترین پاتوق‌های شهری پایتخت باشد که در میانه‌اش مجسمه خیام، شاعر و عارف بزرگ ایرانی، را در آغوش دارد.
عمر میدان محمدیه یا همان میدان اعدام سابق به دوره قاجاریه می‌رسد؛ یکی از پنج میدان قدیمی پایتخت که قجرها آن را ساختند و در میان مردم به پاقاپوق شهرت داشت. در میانه این میدان، تپه‌ای خاکی و ستون گرد آجری کوتاهی قرار داشت که قاپوق روی آن سوار بود. قاپوق یا تخته‌بند وسیله‌ای بود برای تنبیه، شکنجه و ثابت نگه داشتن فرد گناهکار قبل از سر بریدن و مردم برای تماشای مجازات پای آن جمع می‌شدند.
محلی برای اعدام و شلاق زدن مجرمان
تاریخ را که ورق می‌زنیم حکایت از آن دارد که این میدان در دوره ناصرالدین‌شاه تأسیس شده، درست همان زمانی که حصار صفوی به خاطر توسعه شهر به فرمان شاه خراب شد. این میدان حاصل پرشدن خندق‌های جنوب شهر تهران بود و ضلع جنوبی خیابان مولوی را در بر گرفت. میدان را که ساختند، بساط اعدام از سبزه‌میدان به این نقطه از شهر منتقل شد. البته این میدان فقط محل اعدام نبود و گاهی حکم شلاق مجرمان هم در کنار دیگر احکام قضایی در این میدان اجرا می‌شد.
در دوره مشروطیت که برخورد حکما کمی لطیف‌تر شده بود و سربریدن اعدامی‌ها آماج نقد قرار گرفت، تپه میانی میدان را صاف کردند، قاپوق را هم برداشتند به جایش یک تیرچوبی نصب و طناب‌دار را جایگزین آن کردند. به خاطر همین اسم میدان از پاقاپوق به میدان اعدام تغییر کرد. از اواخر دوره قاجار کم‌کم بساط اعدام از این میدان جمع شد و حالا بعد از گذشت سال‌ها این میدان قرار است خاطره دورهمی‌ها و شادکامی‌های مردم را به تصویر بکشد.
- جایی برای تنفس و نشست دوستانه نداشتیم
«اسماعیل صیادی» یکی از کاسبان حوالی این میدان است. پدرش از قدیمی‌های تهران بوده و خاطراتش راگاه با او و دیگر کاسبان به اشتراک می‌گذاشته است. او می‌گوید: «میدان اعدام یا میدان محمدیه همیشه برای من نمادی از ترس و مرگ بوده است. در دوره‌ای که میدان به خاطر اجرای طرح مترو خط ۷ فنس‌کشی شده بود و حصاری آبی دورتادور آن کشیده بود، این ترس را دو چندان کرده بود برای ما و امروز که می‌بینیم سرانجام این میدان هم روی خوش به خود دیده خیلی خوشحالم.» «غلامحسین جیرفتی»، یکی دیگر از کاسبان خیابان خیام، می‌گوید: «این حوالی پر از بازار و راسته‌های تجاری است. گاه دل آدم می‌گرفت، اما راه به جایی نداشتیم برای کمی تنفس و نشستی دوستانه فارغ از هر درگیری ذهنی. میدان محمدیه امروز این بستر را برای همه فراهم کرده تا ساعتی در میان همه شلوغی‌ها و خستگی‌ها دوستان دور هم جمع شوند.»
- دستور جمع‌آوری تمامی کارگاه‌های عمرانی
سال ۱۳۹۷ بود که شهردار تهران دستور جمع‌آوری تمامی کارگاه‌های عمرانی تهران را صادر کرد. همین دستور کافی بود تا دیوارهای فلزی و فنس‌کشی‌ها از میانه خیابان‌های شهر برداشته شود و مردم، شهر را زیباتر از گذشته ببینند. یکی از این کارگاه‌ها که سالیان سال سایه سنگینش بر سر مردم شهر تهران بود حصاری بود که گرداگرد میدان محمدیه به بهانه اجرای خط ۷ مترو کشیده شده بود. «علی‌محمد سعادتی»، شهردار منطقه ۱۲، در این‌باره می‌گوید: «پیرو ابلاغیه شهردار تهران و بررسی‌های صورت‌گرفته، مشخص شد دو کارگاه شهری موجود در منطقه ۱۲ شرایط جمع‌آوری را دارند؛ یکی کارگاه میدان محمدیه و دیگری کارگاه بلوار قیام. جمع‌آوری کارگاه مترو در میدان محمدیه و ساماندهی میدان در اولویت‌کاری شهرداری منطقه قرار گرفت. لذا برای آزادسازی اطراف میدان اقدام کردیم و بازطراحی میدان در وسعت ۵ هزارمترمربع در دستور کار قرار گرفت.»
- ایده جدید شهرداری منطقه ۱۲
بازطراحی جدید میدان در دستور کار شهرداری منطقه قرار می‌گیرد، چراکه طرح قدیمی بر کوچک کردن ابعاد میدان تأکید داشت، اما شهرداری ایده جدیدی برای این نقطه از شهر در نظر گرفته بود: «قرار گرفتن میدان در بطن خیابان خیام ما را برآن داشت تا با توجه به تجارب موفقی مثل میدان فردوسی، قدمی برای پاسداشت مشاهیر کشور برداریم و این میدان را مزین به تندیس خیام، شاعر بزرگ ایرانی، کنیم و بازطراحی میدان را با توجه به این مهم دنبال کردیم و از شکل و شمایل هندسی آرامگاه خیام در این بخش کمک گرفتیم.»
در سایه تلاش شهرداری منطقه ۱۲ کار بهسازی میدان محمدیه بر اساس طرح جدید تکمیل شده و کار ساخت مجسمه خیام توسط هنرمندان با مسئولیت سازمان زیباسازی شهرداری مرکز در حال پیگیری است. پیش‌بینی می‌شود تا یک سال آینده شاهد نصب این مجسمه در مرکز میدان باشیم.» درست است که طرح بهسازی میدان محمدیه و عملیات اجرایی آن به پایان رسیده و این روزها آماده بهره‌برداری رسمی است، اما از آنجا که مجسمه وسط میدان تا یک سال آینده آماده نمی‌شود، شهرداری منطقه ۱۲ برای بهبود سیمای میدان و پر کردن محل قرار گرفتن این مجمسه ماکتی از خیام را تا آماده شدن مجسمه اصلی در این نقطه مستقر می‌کند. علاوه بر این، ساماندهی اطراف و میانه میدان از هواکش‌های مترو و افتتاح کیوسک‌های ورودی مترو متناسب با جداره‌های میدان کار دیگری است که از سوی شهرداری منطقه در حال پیگیری است.
- میدانی با الگوی مقبره خیام
معاون برنامه‌ریزی و امور شهری شهرداری منطقه ۱۲ با اشاره به بازطراحی میدان محمدیه و بهره‌گیری از خلاقیت و نوآوری در این کار می‌گوید: «طرح جدید میدان محمدیه که در طول یک سال گذشته شاهد اجرای آن بوده‌ایم برگرفته از طرح آرامگاه فیلسوف، ریاضیدان و شاعر بلند آوازه ایرانی حکیم عمر خیام است که همین ماهیت هندسی میدان به زیبایی آن افزوده است.»
«مصطفی حسینی کومله» با تأکید بر ضرورت اجرای طرح‌های توسعه شهری در منطقه ۱۲ به‌عنوان قلب تهران می‌افزاید: «منطقه ۱۲ به‌عنوان قلب پایتخت در سال‌های اخیر شاهد اجرای طرح‌های توسعه‌ای بزرگی از جمله بلدیه شهر، تکمیل زیرگذر گلوبندک و میدان محمدیه بوده که بی‌شک اجرای آنها ضمن ارتقای کیفیت زندگی شهروندان، زیبایی و توسعه شهری را هم فراهم کرده است.»
اجرای طرح‌های توسعه شهری در مناطق پرتراکم شهری تهران امید و سرزندگی را به این نقاط هدیه می‌دهد؛ پروژه‌هایی که مستقیم و غیرمستقیم در ارتقای کیفیت زندگی شهروندان نقشی مهم و اساسی دارد.