همشهری آنلاین_راحله عبدالحسینی: در و دیوار شهر رنگ عزاداری می‌گیرد. میدان‌های محله سیاهپوش می‌شود. ماه محرم نزدیک است. محرم امسال هم متفاوت است. متفاوت از آنچه از محرم در سال‌های گذشته تجربه کرده‌ایم. کرونا شیوه عزاداری و سوگواری ایام محرم و صفر را هم دستخوش تغییر کرد. امسال هم برگزاری مراسم در زمان کمتر از ۲ ساعت، برگزاری در فضای روباز، رعایت فاصله اجتماعی و استفاده از ماسک توسط عزاداران به‌عنوان ۴ شرط اصلی مدنظر است. سفره‌های اطعام در دهه محرم هم جای خود را به غذاهای بسته‌بندی شده در ظروف یکبار مصرف داده‌است. در این میان برخی از هیئت‌ها، بانیان و خیّران تصمیم دارند هزینه نذری‌های هیئت را به خیریه‌ها اهدا کنند. در این گزارش سراغ برخی هیئت‌ها، تکیه‌ها و فرهنگسراها می‌رویم تا از برنامه‌های محرم امسال سراغ بگیریم.
- توزیع ۱۵۰۰ بسته معیشتی
حجت‌الاسلام «احسان بی‌آزار تهرانی» تولیت امامزاده‌صالح(ع) برگزاری مراسم محرم و صفر در بارگاه امامزاده‌صالح(ع) را مبتنی بر شیوه‌نامه بهداشتی می‌داند و می‌گوید: «مراسم مانند سال گذشته بر حفظ پروتکل‌ها انجام می‌شود. امسال قرار شده قدمگاه صالحیه هم برای برگزاری مراسم مورد استفاده قرار بگیرد. قدمگاه صالحیه فضایی ۴ هزارمترمربعی است که به آستان امامزاده صالح(ع) الحاق نشده و فضایی شهری است که مراسم سوگواری و اعیاد در آن برگزار می‌شود. برنامه شیرخوارگان حسینی با جمعیت محدود نیز در صحن امامزاده روز جمعه چهارم محرم برگزار می‌شود.»
بی‌آزار تهرانی، محرم را فرصتی برای تفکر می‌داند و ادامه می‌دهد: «در اجرای مراسم نباید از اجرای شیوه‌نامه‌ها غافل شویم. عاقلانه رفتار کنیم و عاشقانه از محرم فیض ببریم.» او تهیه بسته‌های معیشتی برای افراد کم‌بضاعت را نیز یکی دیگر از برنامه‌های محرم امسال می‌داند و در توضیح بیشتر می‌گوید: «هزار و ۵۰۰ بسته معیشتی برای توزیع میان خانواده‌های نیازمند در نظر گرفته شده‌است. سال گذشته هم بسته‌های معیشتی در ایام محرم و صفر توزیع شد. اطعام روز تاسوعا و عاشورا هم با بستن رینگ جداکننده و رعایت فاصله‌گذاری بین افراد، در بسته‌بندی یکبار مصرف و بهداشتی از سوی خدام بارگاه امامزاده صالح(ع) انجام می‌شود.»
- سیاهپوش شدن تکیه تجریش
تکیه بالای تجریش با قدمت بیش از یک قرن هر سال میزبان سوگواران اباعبدالله‌الحسین(ع) است. به سنت روزگار قدیم، روزهای تاسوعا و عاشورا تعزیه‌خوانی در تکیه بالای تجریش اوج می‌گرفت. روز تاسوعا هیئت تکیه پایین تجریش برای بازدید به تکیه بالا می‌آمدند و عزاداران تکیه بالا جلو پای آنها گاو می‌کشتند. بعدازظهر عاشورا در تکیه شام غریبان می‌گرفتند و شب به دیدن هیئت تکیه پایین تجریش می‌رفتند.
عزاداری در تکیه بالای تجریش به شکل عزاداری سنتی است. هریک از طاق‌نماها که در طول سال به یکی از اصناف اختصاص دارد در ایام عزاداری سیاهپوش می‌شود. هریک از طاق‌نماها به یکی از افراد محلی تعلق دارد که وظیفه سیاهپوش کردن و مهمان دعوت کردن و اطعام را برعهده دارد. سال گذشته و به دنبال آن امسال برنامه اطعام در طاق‌نماها و پهن‌کردن سفره انجام نمی‌شود. با جمع‌شدن بساط اصناف، تکیه تجریش به رسم همیشه سیاهپوش می‌شود. اما سینه‌زنی و عزاداری برگزار نمی‌شود. چایخانه پذیرای عزاداران است. هزینه‌ای که هر سال برای اطعام در نظر گرفته می‌شد، امسال از سوی خیّران و بانیان در قالب بسته‌بندی ارزاق به دست افراد می‌رسد.
- هیئت حاج حجت کسری
«سعید زندی» مداح هیئت حاج حجت کسری برنامه محرم امسال هیئت را این‌طور روایت می‌کند: «سیاه‌پوشان خانه حاج حجت کسری سال گذشته و امسال به دلیل بیماری کرونا انجام نشد. ایشان هم به دلیل کهولت سن و بیماری نمی‌توانند در خانه خود هیئت را برپا کنند. همه مشتاقان سوگواری در دهه محرم در این هیئت هم به رعایت پروتکل‌های بهداشتی پایبند هستند.»
در خانه حاج حجت کسری که همیشه به روی سوگواران حسینی باز بود، این روزها به دلیل کم بودن فضای کافی و ممنوع بودن تجمع میزبان سوگواران نیست. زندی درباره هزینه‌ای که برای اطعام در دهه محرم از سوی خیّران انجام می‌شد می‌گوید: «این هزینه بدون هیچ کم و کاستی داده می‌شود. خیریه‌ها با توجه به برنامه و صلاحدیدی که دارند هزینه را در قالب ارزاق یا هزینه‌های درمان و موارد دیگر برای افراد کم‌بضاعت خرج می‌کنند.»
- کار خیر تعطیل نمی‌شود
خیریه‌ها در ماه‌های محرم و صفر، نذری‌های خیّران را جمع‌آوری و برای سوگواران اباعبدالله(ع) اطعام تهیه می‌کنند. «ملیحه عسگریان» مسئول خیریه آل‌حسنا در محله چیذر می‌گوید: «با شیوع کرونا توزیع نذری‌ها شکل دیگری پیدا کرده‌است. امسال هم مانند سال گذشته همچنان درگیر ویروس کرونا هستیم و باید به پروتکل‌های بهداشتی عمل کنیم. با این حال نذری‌ها، قربانی و بسته‌های ارزاق در قالب بسته‌بندی‌های مجزا به دست افراد کم‌بضاعت در محله‌ها می‌رسد. ۱۲۰ خانواده تحت پوشش داریم و در ایام محرم نیز برای آنها بسته‌های ارزاق در نظر گرفتیم.
با شیوع بیماری دیگر دورهمی در خیریه تعطیل شد. اما کار خیر تعطیلی‌بردار نیست. هر چند نمی‌توانیم پای دیگ نذری روز عاشورا باشیم اما هزینه‌های این مراسم که در قالب نذری و کمک خیّران است به شکل دیگری به دست افراد کم‌بضاعت در محله‌ها می‌رسد. در این روزهای سخت نباید از حال همدیگر بی‌خبر بمانیم.» عسگریان در ادامه از تهیه جهیزیه برای نوعروسان هم خبر می‌دهد و دیگر فعالیت‌ها را این‌طور برمی‌شمرد: «ساخت ۱۰ حمام در بشاگرد و تهیه مخزن آب برای خانه‌ها از دیگر فعالیت‌های خیریه است.»
- تأمین هزینه‌های درمان از سوی خیریه‌ها
«کرونا شیوه کمک‌رسانی را متفاوت کرد.» این را «سوسن فقیهی» مسئول خیریه محله فرشته می‌گوید و ادامه می‌دهد: «همیشه در دهه محرم هیئت‌ها و حسینیه‌ها سفره اطعام پهن می‌کردند و عزاداران حسینی پای سفره می‌نشستند. طی ۲ سال اخیر که امکان دورهمی وجود ندارد، سفره‌های اطعام جمع شد اما سنت نیکوی کمک به نیازمندان همچنان ادامه دارد. برخی از هیئت‌ها و افراد خیّر کمک‌ها و نذری‌های خود را که برای دهه محرم در نظر گرفته بودند به خیریه‌ها می‌دهند. ما هم برای بچه‌های خیریه ملائک اطعام تهیه می‌کنیم. کار دیگر رساندن بسته‌های ارزاق به دست خانواده‌هایی است که بضاعت کافی برای تأمین درمان در این روزها را ندارند.»
- توجه به افراد کم‌بضاعت و کار جهادی
اقتضای روزگار کرونا باعث شد از فضای مجازی به شیوه‌ای دیگر بهره‌ببریم. فرهنگسراها هم برنامه‌های محرم را با تولید محتوا در صفحه اینستاگرام پیش می‌برند. «امیرعلی صادقی» مدیر روابط‌عمومی فرهنگسرای رسانه می‌گوید: «تلاش می‌کنیم با اجرای برنامه‌های متنوع و مناسب در صفحه مجازی فرهنگسرا، مخاطبان ما از حال و هوای ماه محرم کسب فیض کنند.
یکی از برنامه‌ها بفرمایید روضه نام دارد که به مدت ۲۵ دقیقه در صفحه مجازی فرهگسرای رسانه بارگذاری می‌شود. این برنامه متنوع در ایام محرم به‌روز می‌شود. کارام جانم می‌رود عنوان برنامه دیگری است که برای ۵ شب اول محرم تهیه شده. ۱۰ قسمت هم تولید محتوا به‌صورت اینفوگرافی است که واقعه محرم را از روز اول تا دهم برای مخاطب شرح می‌دهد.» صادقی از کار جهادی دیگری در ایام محرم می‌گوید: «شناسایی افراد کم بضاعت محله با همکاری شهرداری ناحیه یکی از برنامه‌های جهادی است که هم سال گذشته انجام شد و هم امسال در دست اجرا قرار دارد. برای نیازمندان بسته‌های ارزاق که شامل مایحتاج ضروری است ارسال می‌شود.»
- استقبال خیّران از تهیه بسته‌های معیشتی
صحن و سرای امامزادگان و بقاع متبرکه در شمیران میعادگاه عاشقان اباعبدالله(ع) در دهه محرم است. «ابوالفضل ربیعی» شورایار محله امامزاده قاسم(ع) می‌گوید: «سال گذشته مراسم محرم در فضای باز صحن امامزاده قاسم(ع) برگزار شد نه در حسینیه. امسال هم به دلیل شرایط کرونا همین رویکرد خواهد بود.» او درباره توزیع بسته‌های معیشتی می‌گوید: «سال گذشته مبلغی که بانیان و خیّران برای طبخ غذا در دهه محرم در نظر گرفته‌بودند، صرف تهیه بسته‌های ارزاق شد. افراد کم‌بضاعت محله را هم از معتمدان محله جویا شدیم و هزینه‌ها صرف کار خیر شد. بانیان هم از این کار استقبال کردند. این رویکرد امسال هم می‌تواند در برنامه دهه محرم باشد؛ رویکرد باز کردن گره مشکلات هم‌محله‌ای‌ها در کنار سوگواری برای‌سالار شهیدان.»
- درآمد حاصل از موقوفات تکیه
«محمد حیاط شاهی» شورایار محله دزاشیب از برنامه‌های محرم در تکیه دزاشیب این‌طور می‌گوید: «سال گذشته در ایام محرم با جمعیت اندک و رعایت پروتکل‌ها مراسم سوگواری انجام شد. امسال نیز مراسم طبق آیین‌نامه ستاد ملی کرونا، برگزار و اطعام هم به‌صورت بیرون‌بر و با بسته‌بندی بهداشتی به عزاداران داده می‌شود و سفره اطعام پهن نمی‌شود. حیاط‌شاهی می‌گوید: «چند باب مغازه جزو موقوفات تکیه دزاشیب است که درآمد حاصل از آن صرف امور تکیه دزاشیب می‌شود. اطعام نیازمندان و افراد کم بضاعت محله هم در این حوزه قرار دارد.»
- اقلام خوراکی برای نیازمندان
فضای سرپوشیده تکیه نیاوران، سال گذشته میزبان برنامه سوگواری محرم نبود تا شیوع کرونا سلامت شهروندان را به خطر نیندازد. «محمدمهدی پشتکوهی» یکی از معتمدان محله نیاوران می‌گوید: «امسال برای اجرای برنامه‌های محرم و صفر تکیه نیاوران منتظر ابلاغ ستاد ملی کرونا هستیم.» مبلغ مورد نظر خیّران و افرادی که نذر داشتند سال گذشته در قالب بسته‌بندی‌های اقلام خوراکی بین نیازمندان محله توزیع شد. پشتکوهی ادامه می‌دهد: «امسال نیز با مشخص شدن برنامه ستاد ملی کرونا برای اجرای مراسم در تکیه نیاوران، تصمیم‌گیری می‌شود.»
- چهارپایه‌خوانی در بوستان آب و آتش
چهارپایه‌خوانی محرم امسال در بوستان آب و آتش اجرا می‌شود. «سیدمحمدحسین حجازی» مدیرعامل شرکت نوسازی اراضی عباس‌آباد می‌گوید: «در نظر داریم برنامه‌های مفصل را با هیئت رزمندگان در اراضی عباس‌آباد پیش ببریم. در بوستان آب و آتش برنامه‌هایی در قالب چهارپایه‌خوانی توسط میثم مطیعی، مداح اهل‌بیت(ع) انجام می‌شود. اول محرم پرچم یا حسین(ع) در اراضی عباس‌آباد نصب می‌شود.» او می‌افزاید: «امسال برنامه سلام بر محرم با پخش زنده تلویزیونی در اراضی عباس‌آباد اجرا می‌شود. در کوشک هنر پخش فیلم‌های عاشورایی، روایت‌های عاشورایی و هنرهای تجسمی عاشورایی، مقاله‌خوانی، پرده‌خوانی و تعزیه‌خوانی انجام می‌شود. همچنین پویش نذر آب را در بوستان بهشت مادران خواهیم داشت.»
- فعالیت‌های داوطلبانه
ثبت نام داوطلبان در سامانه «خادم یار» برای حضور داوطلبانه در اجرای مراسم اربعین آغاز شد. سامانه خادم یار با هدف برگزاری فعالیت‌های داوطلبانه از ۳ کارگروه فعالیت داوطلبانه، اربعین، پایش و تحلیل داده‌های ستاد خادم منتظر شروع به کار کرده است. رئیس ستاد خادم المنتظر شهرداری تهران هدف از اجرای طرح خادم‌یار را انجام فعالیت‌های داوطلبانه اجتماعی و فرهنگی در شهرداری تهران دانست و گفت: «۲ سایت برای ثبت‌نام طراحی و اجرا شده است که علاقه‌مندان می‌توانند با وارد شدن به سایت‌های khademyar. tehran.ir و khadem. tehran ثبت‌نام کنند.
نامنویسی در این سایت از ۶ مرداد ماه آغاز شده‌است.» «سعید صادقی» افزود: «هدف ما از فعالیت‌های داوطلبانه، افزایش کنشگری شهروندان و انجام فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی است. اطعام مؤمنان و توزیع ارزاق از نمونه فعالیت‌ها و برنامه‌های ستاد خادم المنتظر است.» صادقی درباره پیشینه فعالیت ستاد خادم یار گفت: «ابتدا فعالیت ما جذب افراد داوطلب از کارمندان شهرداری تهران بود. اما در ادامه تلاش کردیم افراد خارج از شهرداری را برای فعالیت‌های داوطلبانه جذب کنیم.»
رئیس ستاد خادم المنتظر درباره اجرای مراسم اربعین اضافه کرد: «ما موظف به انجام دستورات صادر شده از سوی ستاد اربعین هستیم که این ستاد نیز برای برگزاری مراسم از ستاد ملی کرونا مجوز می‌گیرد. تاکنون دستوری مبنی بر منتفی شدن مراسم اربعین صادر نشده و همه چیز به وضعیت شیوع ویروس کرونا در ایام نزدیک به اربعین ارتباط دارد.» ۸۰ هزار نفر در سامانه خادم المنتظر ثبت‌نام کرده‌اند که این اطلاعات در آرشیو سایت ذخیره شده و در آینده و سایر مناسبت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.