همشهری آنلاین _ مژگان مهرابی: طرحی جامع و کارآمد که علاوه بر زیبایی منظر شهری تحولی را در محله صاحب‌الزمان(عج) ایجاد کرده است. با اجرای این طرح، خیابانی که بین آرامستان‌های دولاب قرار داشت چنان رنگ و لعابی به خود گرفت که می‌توان پیش‌بینی کرد در آینده‌ای نزدیک به یکی از بخش‌های گردشگری تهران تبدیل شود. پیش از این خیابان تاجری، فقط معبری برای رفت‌وآمد گذری اهالی بود ولی اکنون به یک پاتوق فرهنگی تبدیل شده است. جایی که گردشگران خارجی و محققان ایرانی می‌توانند با هم تبادل فرهنگی داشته باشند. نکته حائز اهمیت دیگر این است که، تا قبل از اجرای طرح ساخت میدانگاه صلح و بهسازی فضای آرامستان‌های دولاب، اهالی محله صاحب‌الزمان(عج) با مشکلات زیادی داشتند. ناامنی خیابان تاجری، کم بها بودن خانه‌های آن حوالی، حضور افراد ناباب و... و. از جمله معضلاتی است که می‌توان به آنها اشاره کرد. اینکه بعد از ایجاد میدانگاه صلح تا چه اندازه دغدغه اهالی کم شده و این پاتوق فرهنگی تا چه اندازه توانسته باعث رونق محله شود، موضوع گزارش ماست.
تا قبل از بهسازی محوطه آرامستان‌های دولاب و ایجاد میدانگاه صلح اگر کسی گذرش به خیابان تاجری می‌افتاد با فضایی سوت و کور و عاری از هیاهوی آدم‌ها روبه‌رو می‌شد. خیابانی باریک با چهره‌ای خموده و کسل که بین آرامستان‌های دولاب محصور شده بود و به دلیل بی‌رونقی رهگذری نداشت. قدم زدن در آن حس دلتنگی ایجاد می‌کرد. درهای همیشه بسته آرامستان‌ها از یک سو و دیوارهای بلندشان از سوی دیگر خبر از آن می‌داد که همسایه‌های در خاک خفته باغ مزارها رغبتی به میزبانی اهالی محله ندارند. همین چنان غربتی را در محله به وجود آورده بود که اگر کسی مجبور به عبور از این خیابان نمی‌شد، هرگز از آنجا عبور نمی‌کرد. اما حالا این خیابان رنگ و رخ دیگری به خود گرفته است. دیگر ردی از بی‌نشاطی و نازیبایی در آن دیده نمی‌شود. انگار محله جان گرفته است. جلوه چشمنواز میدانگاه، حس خوبی را به رهگذران القا می‌کند. از خلاقیت‌های خرج شده در میدانگاه، می‌توان به طاق‌نماهای آجری اشاره کرد که در ابتدا و انتهای خیابان جاخوش کرده‌اند. گویی وظیفه‌شان این است که ورودی و خروجی این پاتوق فرهنگی را نشان دهند.
- جای خالی پارکینگ در میدانگاه
دیوارهای زهوار در رفته و بلند آرامستان‌ها رنگ‌آمیزی شده و دیگر ردی از شکاف‌های بزرگ و کوچک روی‌شان دیده نمی‌شود. چند جایی هم نقاشی دیواری ترسیم شده که باعث زیبای دوچندان دیوارها شده‌اند. از جذابیت‌های دیگر میدانگاه، می‌توان به باغچه‌های پرگل آن اشاره کرد که با فاصله‌های منظم از هم قرار دارند. گل‌های زرد و نارنجی و صورتی طراوتی را به آن جا داده که پیش از این اهالی از وجودش بی‌بهره‌بودند. مهم‌تر از همه فضاسازی خود محوطه میدانگاه است. محدوده ۶ هزارمترمربعی بین آرامستان‌ها، سنگفرش شده و در کنارش مسیر سبز رنگی که مختص دوچرخه‌سواران است دیده می‌شود. این یعنی خودروها حق تردد ندارند و اگر کسی بخواهد در میدانگاه قدم بزند باید خودرو خود را در معابر اطراف پارک کند. هرچه هست نمای این خیابان از سال گذشته تاکنون تغییر زیادی پیدا کرده است و به جرئت می‌توان گفت، یکی از جاذبه‌های گردشگری و تفریحی منطقه به شمار می‌آید. با این همه انتظار می‌رود اهالی که پیش‌تر از این خیابان و مشکلاتش گله‌مند بودند رضایت کامل داشته باشند. اما «سلمان نوروزی» یکی از اهالی خیابان پاسدار گمنام عکس آن را بازگو می‌کند: «قبلاً اگر کسی برای انجام‌کاری به این محله می‌آمد خودرو خود در را خیابان تاجری پارک می‌کرد. حالا ماشین‌ها را در حاشیه خیابان پاسدار گمنام پارک می‌کنند. قرار بود برای این طرح پارکینگ در نظر بگیرند اما گفتند نمی‌شود. با این تفاسیر اگر پای گردشگران به اینجا باز شود اهالی با مشکل مواجه خواهند شد.»
- امکانات جانبی میدانگاه فراهم نیست
خیابان تاجری از محدوده کوچه شهیدعلینقیان تا کوچه شهید پیرهادی سکنه زیادی ندارد اما بیشتر اهالی کوچه و خیابان‌های همسایه گله‌مند هستند. گویی طرح بهسازی آرامستان‌های دولاب خیلی به مذاقشان خوش نیامده است. «قاسم قدیمی» معتمد و دبیر شورایاری محله در این‌باره می‌گوید: «مدیران شهری وعده دادند در اینجا سرویس بهداشتی ایجاد می‌شود. با حضور پر رنگ گردشگران نبود این‌گونه امکانات رفاهی می‌تواند دردسرساز باشد. حتی یک آبخوری هم جانمایی نشده است. حداقل باید مرکز خریدی در نظر گرفته شود. شما تصور کنید اگر شهروندی همراه خانواده‌اش به این میدانگاه بیاید و نیاز به نوشیدنی داشته باشد باید از کجا تهیه کند.» قدیمی در ادامه به موضوع دیگری اشاره می‌کند و آن حضور اراذل در این میدانگاه است. او می‌افزاید: «قبلاً اینجا تاریک بود و کسی نمی‌آمد اما حالا مبلمان شهری نصب شده و روشنایی هم به اندازه کافی است. برای همین عده‌ای اینجا را مکانی برای مصرف مواد تبدیل کرده‌اند.» قدیمی پیشنهاد می‌دهد در میدانگاه کیوسک نگهبانی ایجاد شود که امنیت محله به خطر نیفتد.
لطیف پنداریان/ معاون فنی و عمران شهرداری منطقه ۱۴
- حفظ آثار تاریخی منطقه
خیابان تاجری قبل از اجرای طرح بهسازی فضای آرامستان‌های دولاب مشکلات فراوانی داشت و حالا هم که زیبا شده باز اهالی گله‌مند هستند کاستی‌هایی دارد. این موضوع را با «لطیف پنداریان» معاون فنی و عمران شهرداری منطقه ۱۴ در میان می‌گذاریم. او در این‌باره می‌گوید: «دولاب از محله‌های قدیمی تهران است و مجموعه باغ مزارهایی که در آن واقع شده، قدمت این محله را به زمان جنگ جهانی دوم برمی‌گرداند. آرامستان روس و ارامنه گریگوری در قسمت جنوبی خیابان و در مجاورت هم قرار دارند و آرامستان لهستانی‌ها در کنار آنهاست. ضلع غربی خیابان هم آرامستان آشوری‌ها قرار دارد و در همسایگی‌اش آرامستان دیگری است که نه امکان ورود به آن جا هست و نه کسی از هویت دفن‌شدگانش خبر دارد. مساحت این ۵ آرامستان بالغ بر ۸ هکتار است که از چند سال پیش تاکنون دفنی در آن صورت نگرفته است. مزارهایی هم که در آن قرار دارند به دلیل قدمت و بهسازی نشدن، روند فرسایشی به خود گرفته‌اند.»
- فضایی برای دورهمی‌های دوستانه
به گفته پنداریان، آرامستان‌ها در سال ۹۶ به ثبت ملی رسیده‌اند و از آثار تاریخی تهران محسوب می‌شوند. او در ادامه می‌افزاید: «مدیریت شهری منطقه ۱۴ برای حفظ این بناهای هویتی تصمیم گرفت که تحولی در مجموعه آرامستان‌ها ایجاد کند. از این‌رو با پیگیری‌های زیاد توانست شورای‌شهر را در اجرای این طرح همراه کند. در مرحله دوم، با سازمان نوسازی شهر تهران، سازمان بهشت زهرا(س) و خلیفه‌گری ارامنه رایزنی شد و طرح از دی ماه سال ۹۹ اجرایی شد.» پنداریان با اشاره به اینکه آرامستان‌های پنجگانه دولاب خارج از بافت مسکونی هستند و تنها گذر بین آنها، خیابان تاجری است که از ساختار منزوی بیرون آمده است. می‌گوید: «خیابان تاجری سواره‌رو بود و چند کوچه با بافتی ناهمگون به آن منتهی می‌شد. چند مغازه سنگبری هم در این محدوده وجود داشت که جلوه خیابان را نازیبا کرده بود. برای رفع معضلات پیش رو، ابتدای امر آسیب‌شناسی کردیم و ورودی و خروجی خیابان را که شرایط مطلوبی نداشت و از امنیت کافی برخوردار نبود ایمن‌سازی کردیم. بعد از آن مسیر دوچرخه‌سواری و مسیر برای توان یابان ایجاد کردیم. با این وصف هیچ خودرویی امکان تردد به این میدانگاه را ندارد. خود محوطه میدانگاه سنگفرش شد و با پایه چراغ‌های نصب شده در آنجا می‌توان گفت فضای دلنشینی را برای دورهمی‌های دوستانه ایجاد کردیم.»
- رینگ گردشگری
البته اقدامات مدیریت شهری منطقه ۱۴ به این موارد بسنده نمی‌شود و به گفته پنداریان، حوزه فضای سبز، دستی به سر و روی باغ مزارها کشیده است. او می‌گوید: «اغلب درختان این آرامستان‌ها در حال خشک شدن بود که با اقدام به موقع دوستان، این مشکل هم برطرف شد. نکته دیگر اینکه از آنجا که مهم‌ترین اولویت ما حفظ بافت تاریخی آرامستان‌ها بود، برای همین بهسازی و سنگفرش فضای داخل باغ مزارها با دقت خاصی انجام شد.» او اشاره می‌کند، مدیریت شهری منطقه ۱۴ در نظر دارد در آینده‌ای نه چندان دور، رینگ گردشگری از آرامستان‌های دولاب به باغ وثوق‌الدوله ایجاد کند. پنداریان می‌گوید: «چشم‌اندازی تعریف کردیم که این محدوده به مجموعه گردشگری تبدیل شود. از سفارت خانه‌های روس، لهستان و فرانسه گاها می‌آیند. اینجا می‌تواند مرکز ثقلی بین ادیان شود.»
بد نیست بدانید داخل گورستان‌های ارامنه، ارتدکس شرقی (روس‌ها، گرجی‌ها و یونانی‌ها) و لهستانی‌ها تمیز و علف‌های هرز آن از ۷ ماه پیش تاکنون برچیده شده است. همچنین چند چشمه سرویس بهداشتی نیز در گورستان ارامنه به جای سرویس بهداشتی قدیمی آن درحال ساخت است. اما در این طرح ساماندهی هیچ اتفاق جدیدی برای سنگ قبرها و یا صلیب‌های شکسته نیفتاده و حتی استحکام بخشی برخی از بناهای آن مانند آرامگاه شاهزاده گرجی انجام شده است.
- منع ساخت سرویس بهداشتی در میدانگاه
اما در مورد ایجاد پارکینگ و سرویس بهداشتی که شهروندان از نبود آن گله داشتند. معاون عمران منطقه ۱۴ به نکته مهمی اشاره می‌کند: «اما خواسته شهروندان مبنی بر ایجاد سرویس بهداشتی. این کار را میراث فرهنگی تقبل نکرد برای اینکه اگر سرویس بهداشتی در محدوده میدانگاه باشد از زیبایی آن کم می‌کند اما در فضای اطراف آن ایجاد خواهیم کرد. علاوه بر آن داخل خود آرامستان‌ها سرویس بهداشتی در نظر گرفته شده است. نکته دیگری که شهروندان گله‌مند بودند اینکه پارکینگ ایجاد شود. محدوده میدانگاه ۶ هزارمترمربع است و امکان ایجاد پارکینگ در آن وجود ندارد. اطراف هم خانه‌های ریزدانه است که برای ایجاد پارکینگ باید تملک شوند. زمین قواره‌داری موجود نیست. اما در برنامه‌کاری خود داریم که نزدیک میدانگاه یعنی فاصله ۲۰۰ـ ۳۰۰ متری پارکینگ ایجاد کنیم.»
- تأثیر ساخت میدانگاه در محله‌ها
هدف از ساخت میدانگاه‌های شهری، به وجود آوردن فضایی برای پیاده‌روی، نشستن، دور همی، غذاخوردن و تفریح است. که البته در هر فضای بازی با رعایت قوانین شهری و ضوابط می‌تواند ایجاد شود. حضور در این مکان‌ها می‌تواند آرامش روانی برای شهروندان فراهم کند. در برخی از کشورهای توسعه‌یافته برای رفاه شهروندان، سازندگان ساختمان‌های بلند اداری و تجاری، در طبقه همکف خود پلازا ایجاد می‌کنند تا کارکنان شاغل در این مکان‌ها برای استراحت از فضای پلازا استفاده کنند. به گفته «زهرا حاجی‌زاده» کارشناس شهری این اتفاق در تهران هم رخ داده و تأثیر مطلوبی داشته است. او می‌گوید: «میدانگاه امام حسین(ع)، امیرکبیر از جمله مکان‌هایی است که برای آسایش اهالی در نظر گرفته شده است.» حاجی‌زاده درباره میدانگاه صلح به نکته مهمی اشاره می‌کند: «فضای بدون استفاده‌ای که کارایی خاصی نداشته حالا به یک پاتوق فرهنگی تبدیل شده است. قطعاً به دلیل کم ترددی حضور افراد ناباب پررنگ‌تر است. با گذشت زمان و استقبال شهروندان به تفریح در این مکان خود به خود از رفت‌وآمد اراذل کاسته می‌شود. اجرای هر طرحی در ابتدای امر با مشکلاتی مواجه می‌شود که صبوری اهالی را می‌طلبد.»
- هزینه ۴۰ میلیارد تومانی / بهسازی مجموعه آرامستان‌های ارامنه دولاب
هفته گذشته احمد علوی عضو شورای‌شهر برای بازدید از پروژه‌های منطقه ۱۴ مهمان اهالی دارالمؤمنین شد. او با بررسی پروژه‌های شاخص بر ضرورت پیوست اجتماعی طرح‌ها تأکید کرد. از بین مکان‌هایی که علوی بازدید کرد، بیشتر از همه میدانگاه صلح و بهسازی فضای آرامستان‌های دولاب مورد توجه او قرار گرفت. میدانگاهی که این روزها، چشم‌انداز زیبایی در محله ایجاد کرده است. علوی متذکر شد: «خدمت به شهروندان در اولویت‌های شورای‌شهر دوره ششم است. ماحصل انجام این طرح‌ها رفع مشکلات مردم و توسعه محله‌ها است.» بد نیست بدانید حدود ۴۰ میلیارد تومان برای بهسازی میدانگاه و مجموعه آرامستان‌های ارامنه دولاب هزینه شده است.