همشهری آنلاین _ ثریا روزبهانی: در مدت یک ماه، نزدیک به ۵۰ عدد از این دریچه‌ها در غرب تهران به سرقت می‌رود و همین موضوع مشکلات فراوانی را برای ساکنان ایجاد کرده است. دریچه‌های فلزی فاضلاب و حوضچه‌های مخابرات پس از سرقت به‌صورت ضایعات فروخته می‌شوند. بر اساس میانگین آماری از خریداران ضایعاتی، دریچه‌هایی که بین یک تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان قیمت دارند از طریق این سارقان با قیمت حداکثر ۲۰۰ هزار تومان به فروش می‌رسند. مسئولان سامانه «۱۳۷» مناطق غربی تهران باور دارند برای جلوگیری از این سرقت‌ها باید جنس دریچه‌ها تغییر کند.
نزدیک به یک‌سال از وقوع اتفاق تلخ و دردناکی که برای «نوروز علیاری»، کارگر کارخانه محله صنعتی «فتح» افتاده است، می‌گذرد. برای به دست آوردن لقمه نانی پیش از طلوع آفتاب از «شادآباد» راهی بزرگراه فتح می‌شود، اما غافل از اینکه ساعتی پیش سارقان دریچه فلزی لاین کندرو بزرگراه فتح را به سرقت برده‌اند. علیاری درباره روز حادثه می‌گوید: «مانند هر روز به سمت کارخانه می‌رفتم که به یک‌باره چرخ موتور داخل حفره افتاد و موجب شد تا من به چندمتر جلوتر پرتاب شوم و با جدول کنار خیابان برخورد کنم. پس از این حادثه نخاعم قطع شد حدود یک سال است که زمینگیر شده‌ام. شاید سارقان ۲۰۰ هزار تومان به دست آورده باشند، اما من کارگر علاوه بر میلیون‌ها تومان هزینه درمان، برای همیشه سلامتی‌ام را از دست داده‌ام. سارقان اگر به حال شهروندان رحم نمی‌کنند، حداقل به صدمات جسمی که ممکن است برای راکبان موتورسیکلت یا رانندگان و عابران رخ بدهد، فکر کنند.»
- ۱۰ پیام مفقودی دریچه در ماه
دریچه‌های چدنی در طول سالیان گذشته همواره یکی از نخستین گزینه‌ها برای پوشش دهانه‌های باز «منهول» برای جلوگیری از سقوط افراد به داخل این گودال‌ها بوده‌اند و برای انواع کاربردهای شهری مانند برق، مخابرات، آب و فاضلاب، گاز مورداستفاده قرار می‌گیرند. «پویا محمدی»، رئیس سامانه ۱۳۷ شهرداری منطقه ۲۲، از سرقت این دریچه‌ها در منطقه گله می‌کند و می‌گوید: «محبوبیت چدن‌ها ریشه در قابلیت ریخته‌گری شکل‌های مختلف با قیمت تمام‌شده مناسب و نیز استحکام به نسبت بالای آنها دارد. دریچه‌های چدنی جزو قدیمی‌ترین و پرمصرف‌ترین دریچه‌های منهول هستند. اگرچه امروزه به دلیل پیشرفت علم و تکنولوژی ساخت مواد، دریچه‌هایی با جنس‌های متنوع و خصوصیات بهتر مانند کامپوزیت، پلی‌اتیلن، کو پلیمر و نانوکامپوزیت ساخته و روانه بازار شده‌اند.
به دلیل ارزش مالیشان، سارقان آنها را به سرقت می‌برند که با هر بار به سرقت رفتن دریچه‌ها متحمل هزینه‌های مالی زیادی برای خرید و نصب مجدد آن می‌شویم. متأسفانه نه تنها دریچه فلزی بلکه پل‌های عریض نیز به سرقت می‌رود. در ماه حدود ۱۰ پیام مفقودی دریچه‌ها و پل‌ها در سامانه ۱۳۷ منطقه ثبت می‌شود. برخی از شهروندان برای پیشگیری از سقوط و خطرات پس از به سرقت رفتن دریچه‌های فلزی که بیشتر آنها در خیابان‌ها و برخی از بزرگراه‌های منطقه قرار گرفتند، خودشان با اشیایی مانند چوب درختان روی آن را می‌پوشانند که با این کار سطح دریچه‌ها بالا می‌آید. انجام این اقدامات غیراصولی منجر به تصادف می‌شود.»
- سرقت‌های ساماندهی شده
هر روز شاهد آن هستیم که دریچه‌های فلزی به سرقت می‌روند و کارتن‌خواب‌ها و معتادان، پای ثابت این‌گونه سرقت‌ها هستند. «خلیل توکلی»، رئیس سامانه ۱۳۷ منطقه ۵، می‌گوید: «علاوه بر کارتن‌خواب‌ها و معتادان، سرقت‌های ساماندهی شده‌ایی نیز دیده می‌شود. افرادی که با خودرو به محل سرقت می‌آیند و در حالی که پلاک خودرو را پوشانده‌اند، دریچه‌ها را سرقت می‌کنند. همین مسئله کار دستگیری سارقان دریچه‌های فلزی را دشوار کرده است. در دسترس قرار داشتن این دریچه‌ها از یک سو و عدم نیاز به ابزاری همچون نردبان، قیچی آهن‌بر برای سرقت این دریچه‌ها از سوی دیگر، آنها می‌توانند تنها با یک «دیلم» به خواسته خود یعنی ربودن دریچه‌های فلزی برسند. این دریچه‌های چدنی پس از سرقت به قراضه‌فروش‌ها داده می‌شوند و این افراد هم بعد از ذوب کردن دریچه‌ها، آنها را به محصولات دیگر تبدیل می‌کنند.
به همین دلیل یکی از راهکارهای اساسی برای جلوگیری از سرقت دریچه‌های فلزی، تغییر جنس آنها است تا انگیزه سارقان برای سرقت دریچه‌ها از بین برود. در مقطعی تصمیم گرفته شد تا دریچه‌های «کامپوزیت» را به جای این دریچه‌ها نصب کنیم. اما اکنون با توجه به قیمت بالا و سرقت این تیپ دریچه‌ها، درحال حاضر به‌صورت «سنگدالی» نصب می‌شوند. مگر در موارد خاص.»
- سرقت در نیمه‌شب
به گفته «حسین محبوبی»، رئیس سامانه ۱۳۷ شهرداری منطقه ۹، دریچه‌های فلزی به سبب خطرساز بودن با عنوان «آیتم پیام فوریتی» در سامانه ۱۳۷ ثبت می‌شوند. او در این‌باره توضیح می‌دهد: «سرقت دریچه فاضلاب و پل فلزی جوی‌ها پیامدهای خطرآفرین بسیاری به همراه دارد. از خطر سقوط عابران پیاده در منهول‌های فاضلاب (گودال‌ها و جوی‌های بزرگ فاضلاب) تا بروز خسارت‌های مالی و جانی برای موتورسیکلت‌سواران و حتی خودروهای عبوری. محدوده زمانی سرقت دریچه‌ها احتمال بروز حادثه را بیشتر می‌کند. تصاویر دوربین‌های مداربسته نشان می‌دهند سرقت دریچه‌های فاضلاب در ساعات تاریکی هوا و نیمه‌های شب رخ می‌دهد. سارقان با استفاده از خلوتی معابر، تنها در شب‌ها دریچه‌های فاضلاب را سرقت می‌کنند و همین مسئله خطرآفرین است. اگرچه شهرداری در کمترین زمان ممکن برای مرمت و رفع خطر وارد عمل می‌شود، اما محدوده زمانی سرقت دریچه‌ها مشکل‌ساز است. تاریکی هوا، خواب‌آلودگی عابران و موتورسیکلت‌سواران احتمال بروز حادثه را بیشتر می‌کند.»
- هزینه گزاف برای محافظت از جان شهروندان
ثبت حدود ۳۰ پیام در ماه، آماری است که رئیس سامانه ۱۳۷ شهرداری منطقه ۲۱ از میزان سرقت‌های دریچه فلزی ارائه می‌دهد. «اصغر آریان‌پور»، رئیس سامانه ۱۳۷ شهرداری منطقه ۲۱، به فراوانی این سرقت در نقاط بزرگراهی منطقه اشاره می‌کند و می‌گوید: «متأسفانه روزانه حداقل یک مورد سرقت دریچه‌های فلزی فاضلاب، مخابرات و... در منطقه گزارش می‌شود که همکاران شهرداری نواحی بلافاصله اقدامات لازم را برای نصب علائم خطر و هماهنگی با شرکت فاضلاب و مخابرات برای جایگزینی دریچه انجام می‌دهند.
متأسفانه به تازگی سرقت دریچه‌ها افزایش چشمگیری داشته است که علاوه بر تحمیل هزینه‌های مالی برای همشهریان خطرات جانی نیز به دنبال دارد. افزایش قیمت آهن و چدن موجب شده است تا سارقان جذب دریچه‌ها شوند و با توجه به در دسترس بودن و راحتی سرقت دریچه‌های فلزی نصب شده بر روی سیستم فاضلاب و مخابرات، اکنون این گودال‌های بدون دریچه است که در مسیر شهروندان قرار گرفته و آنها را تهدید می‌کند. تعداد پیام‌ها در ناحیه ۲ به‌ویژه در جاده مخصوص و بزرگراه فتح بیشتر است. دلیل ازدیاد این سرقت‌ها را هم می‌توان دور از دید یا در دسترس نبودن محل گذر شهروندان دانست.
راحتی سرقت این سیستم از این بابت است که در دسترس سارقان قرار دارد و برای ربودن آن مانند کابل برق با خطر برق گرفتگی و سقوط از ارتفاع مواجه نیستند و به آسانی به خواسته خود می‌رسند.
چون برخی از این نقاط خلوت است، به راحتی می‌توانند دریچه‌ها را به سرقت ببرند. اکنون با توجه به اینکه نرخ خرید مصالح از جمله آهن، سیمان و... گران شده است، با یک برآورد سرانگشتی می‌توان دریافت که سالانه هزینه گزافی باید برای تعمیرات این دریچه‌ها صرف می‌شود. این در حالی است که دریچه‌های گران قیمت پس از سرقت با قیمت ناچیزی به‌صورت ضایعات به فروش می‌رسند. علاوه بر این، به سرقت رفتن در منهول سیستم فاضلاب و مخابرات، کانال‌ها را مأمنی برای زباله و خار و خاشاکی کرده است که یا با وزش باد و یا از سوی شهروندان درون آن ریخته شده است.»
طبق آمار میانگین ۵۰ دریچه هرماه در غرب پایتخت به سرقت برده می‌شود که اگر دریچه یک میلیون تومان هم قیمت داشته باشد ماهانه شهرداری ۵۰ میلیون تومان خسارت می‌دهد.