همشهری آنلاین _ معصومه حق‌جو: این جشنواره که فرصتی طلایی برای استعدادیابی گویندگان جوان و نوجوان بود، حول موضوع حیا و ارزش‌های فردی و اجتماعی شکل گرفت و سعی کرد تا نگاهی متفاوت به مقوله عفاف و حجاب داشته باشد. به‌تازگی برگزیدگان جشنواره در هنر صدا و نمایش معرفی شده‌اند. به همین مناسبت، با رئیس فرهنگسرای سرو که مدیر فرهنگی و هنری منطقه ۶ هم هست و دبیری این جشنواره را برعهده داشته و نیز با اعضای هیئت داوران و برخی برگزیدگان درباره این رویداد صحبت کردیم.
- جوانان از زاویه دیگری به حجاب نگاه کنند
«مهناز بهروزیان» شاعر، نمایشنامه و داستان‌نویس، مقام دوم را در بخش نویسندگی کسب کرد. او متولد شهریور ۱۳۴۸ است و فروردین امسال کتابش با عنوان «قصیده‌های مهتاب من» به چاپ رسید. بهروزیان از ۸ سال قبل با رسانه‌های رادیویی همچون رادیو کاشان، رادیو جوان، رادیو اقتصاد، رادیو سرو و رادیو اینترنتی راز و یک شبکه تلویزیونی اینترنتی همکاری می‌کند.
بهروزیان که اثرش «ماندانا» نام دارد، درباره آن توضیح می‌دهد: «ماندانا ما به ازای دختران جوان ایرانی است که در جامعه ما به وفور دیده می‌شوند، ولی در شرایطی در جامعه قرار گرفته‌اند که به خوبی حجاب و تعریف درست از آن ارائه نشده است. سعی کردم در ماندانا حقیقت حجاب را معرفی کنم، بدون اینکه بخواهم غلو کرده یا مطلبی خارج از تصور گفته باشم. به نظر من، یک بانوی محجبه می‌تواند مثل سایرین، فعالیت‌ها و علایق فرهنگی‌اش را دنبال کند یا با دوستانش تعامل داشته باشد و حتی در سایه حجابش از کسانی که ضعیف‌تر هستند دفاع کند. در ماندانا سعی کردم همه این موارد را در یک دقیقه بگنجانم.» او معتقد است برگزاری چنین جشنواره‌هایی با موضوع حجاب باعث می‌شوند که جوانان از زاویه دیگری به حجاب نگاه کنند؛ از زاویه‌ای بی‌طرف که باعث جذب و جلب نظرشان به این موضوع شود.
- حجاب صرفاً پوشش نیست
«رامونا مسلمی» ۲۴ سال دارد و فقط یک سال و نیم است که وارد حوزه صدا شده است. به گفته خودش، به دلیل علاقه فراوانی که به رادیو و برنامه‌سازی داشته، فعالیتش را فقط به گویندگی محدود نکرده است. نویسندگی رادیو، تدوین، اجرای برنامه و ساخت پادکست هم بخشی از فعالیت‌های او است. مسلمی در این جشنواره، در رشته گویندگی و تدوین شرکت کرده و مقام سوم را در گویندگی به دست آورده است. او می‌گوید: «به همراه اعظم‌السادات موسویان که نویسندگی کار را برعهده داشت، ابتدا موضوع را بررسی و سعی کردیم اثر ما کلیشه‌ای نباشد. منظورم از کلیشه باورهایی مانند این است که حجاب صرفاً شامل خانم‌هاست و به پوشش مرتبط است.»
او می‌گوید: «در اثر «ترنم زندگی» با آوردن داستان شخصی به اسم امیر و دوستش، سعی کردیم موضوع جشنواره را برای مخاطب پررنگ‌تر و ملموس‌تر کنیم. در این داستان، امیر قصد داشت دوستش را به خانه بیاورد، ولی پدرش مخالفت می‌کند، چون معتقد است هر خانه‌ای حریم دارد و باید به این حریم احترام گذاشت. بنابراین، از او درخواست می‌کند بیرون از خانه با دوستش قرار بگذارد. در این اثر سعی کردیم نشان بدهیم که معنای حجاب، صرفاً پوشش نیست، حتی می‌تواند حجاب در نگاه و رفتار ما باشد.
حتی از مردم گزارش‌هایی گرفتیم و نظرشان را درباره حجاب پرسیدیم و اتفاقاً جواب‌های جالبی دریافت کردیم. اکثراً می‌گفتند حجاب هم برای خانم‌هاست و هم آقایان. رسالت جشنواره هم این بود که نشان بدهد حجاب در نگاه و رفتار هم باید جاری باشد.» به عقیده مسلمی، افرادی که تولیدکننده چنین برنامه‌هایی هستند، نخستین تأثیر روی خودشان و خانواده‌شان ماندگار می‌شود. همین افراد بعدها در جامعه می‌توانند تأثیرگذار باشند و این رفتارها کم‌کم به کل جامعه تسری داده می‌شود.»
«رویا فتحی»، مدیر فرهنگی هنری منطقه ۶ و دبیر این جشنواره، درباره چگونگی تشکیل آن می‌گوید: «برنامه‌ریزی برای جشنواره همزمان با هفته عفاف و حجاب و هدف ترویج این فرهنگ انجام شد و شامل بخش‌های مختلفی از جمله گزارش، برنامه ترکیبی رادیویی، نمایش رادیویی و روایت داستانی با محوریت صدا و رادیو بود. علاوه بر این، بخش ویژه خلاقیت در دوبله را هم داشتیم.»
مدیر فرهنگی هنری منطقه ۶ استقبال از این رویداد را چشمگیر می‌داند و می‌گوید: «در نخستین دوره جشنواره «بانوی ایران‌زمین» شاهد استقبال بسیار خوبی از سوی مردم، هنرمندان و علاقه‌مندان به عرصه صدا و اهالی رادیو بودیم و بیش از ۲۰۰ اثر با محوریت موضوعات اعلام‌شده به دبیرخانه رسید. همچنین، آثاری از رده‌های سنی مختلف، به‌ویژه در رده سنی نوجوانان، داشتیم که بسیار امیدبخش بود.»
به گفته فتحی، با برگزاری این جشنواره ظرفیت‌های بالای هنر صدا در بیان مفاهیم مهم نظیر عفاف و حجاب نمایان شد و استعدادهای بسیار خوبی به ظهور رسیدند. او توضیح می‌دهد: «این استعدادها می‌توانند حوزه صدا و رادیو را با جدیت بیشتری در آینده دنبال کنند. امیدواریم با برگزاری این جشنواره در سال‌های بعد بتوانیم مقوله عفاف و حجاب را در قالب هنر صدا بهتر منعکس کنیم.»
- جشنواره به هدف اصلی خود رسید
«شهرام پیری صدیق»، کارشناس ارشد مدیریت رسانه و مدرس دوره‌های گویندگی و فن بیان سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، یکی از داوران این جشنواره بود. او سال‌هاست که در کارگاه‌های مختلف گویندگی به علاقه‌مندان در این زمینه آموزش می‌دهد. به گفته او، با برگزاری نخستین دوره جشنواره سراسری رادیویی «بانوی ایران‌زمین» تلاش شد تا به مقوله حجاب و عفاف درونی و ظاهری با نگاهی متفاوت از منظر حریم فردی و زندگی اجتماعی پرداخته و اثرهای سازنده و مخرب آن در نوجوانان، جوانان و بانوان بررسی شود.
صدیق درباره آثار ارسالی توضیح می‌دهد: «آثار زیادی از اقصی نقاط کشور به‌خصوص فرهنگسراهای فعال استان تهران و مراکز فرهنگی سایر استان‌ها به دبیرخانه جشنواره ارسال شد. حضور گروه‌های مختلف سنی، از نوجوان گرفته تا جوانان و بزرگسالان، در این جشنواره بسیار حائز اهمیت و چشمگیر بود و پیش‌بینی می‌کنیم که قطعاً در آینده حضور پررنگ‌تری داشته باشند. حدود هفتاد تا هشتاد اثر ارسال شده بود و پنجاه تا شصت اثر در بخش‌های اصلی جشنواره قرار گرفتند و برای داوری انتخاب شدند. شاخص‌هایی را در نظر گرفته بودیم و طبق آن به آثار امتیازهایی دادیم و سرانجام به گویندگان برتر و نویسندگان برتر در بخش‌های مختلف جوایزی اختصاص داده شد.»
- رمز ماندگاری اثر هنری
«مجید حیدری»، هنرمند باسابقه هنرهای نمایشی و فارغ‌التحصیل رشته ادبیات نمایشی، عضو هیئت داوران بود. او سابقه بازیگری، نویسندگی و کارگردانی دارد و نزدیک به دو دهه است که در اداره کل نمایش رادیو به‌عنوان نویسنده فعال است. حیدری معتقد است که نگاه هوشمندانه و خلاقانه هنرمند به جامعه و رخدادهای جاری زندگی زمینه‌ساز ماندگاری اثر هنری می‌شود. عضو هیأت داوران جشنواره «بانوی ایران‌زمین» با اشاره به حضور رادیو از دیرباز تا امروز در زندگی مردم می‌گوید: «ما در عصر ارتباطات زندگی می‌کنیم و رادیو در طول سال‌ها حضورش بین مردم ثابت کرده که رسانه‌ای تأثیرگذار و ممتاز به شمار می‌آید، چراکه می‌تواند جمع کثیری از جامعه را با خودش همراه کند.»
به گفته این هنرمند، همیشه تلفیق هنر با اعتقادات یکی از راه‌های ماندگاری آثار هنری بوده و هست: «از این بابت، بهره‌گیری از شخصیت‌های برجسته دینی، ملی و میهنی می‌تواند بستر مناسبی برای ارائه زیباترین آثار هنری فراهم کند. بنده معتقدم که جشنواره «بانوی ایران‌زمین» فرصتی برای بیان ناگفته‌ها بود که در قالب رادیو و نمایش‌های رادیویی فراهم شد.»
این هنرمند، حضور حداکثری بانوان در جشنواره را اتفاقی قابل‌توجه می‌داند: «نباید فراموش کنیم که نیمی از جمعیت جامعه را زنان تشکیل می‌دهند. آنان به واسطه نقش‌آفرینی خود در عرصه‌های اجتماعی می‌توانند در سرنوشت سیاسی و اجتماعی کشور نقش بسزایی ایفا کنند؛ از این جهت حضور حداکثری‌شان در این جشنواره فرصت مغتنمی برای نشان دادن توانایی‌هایشان بود.»
حیدری درباره ملاک‌های داوری در این جشنواره توضیح می‌دهد: «در خلق و شکل‌گیری اثر هنری، آنچه بیشتر به چشم می‌آید، نگاه ریزبینانه و موشکافانه به فضای جامعه و درک درست از رخدادهای جاری زندگی است؛ در هر رقابت هنری ملاک سنجش، نگاه متفاوت و زاویه دید خاص هنرمند و کشف ناگفته‌ها به زبان و کلامی دیگر است. در داوری این رویداد هم به نگاه هوشمندانه و خلاقانه هنرمندان و استفاده از زبانی دیگرگونه در تولید و ثبت آثار هنری توجه شد.»
عضو هیئت داوران، برپایی چنین جشنواره‌هایی را فرصت مناسبی برای شنیدن و نقد آثار هنرمندان می‌داند: «باید از چنین موقعیت‌هایی به نحو احسن استفاده کرد. امیدوارم این حرکت شایسته که از طرف بانیان هنری این اتفاق در فرهنگسرای سرو شکل گرفته است، فرصتی فراهم کند تا هنرمندان بتوانند بعد از این هم با خلق آثار درخشان، شاخص و ماندگار برگ زرینی را در عرصه هنر این مرز و بوم به نمایش بگذارند.»
- نگرش متفاوت به حوزه عفاف و حجاب
«افشین فکوری»، یکی دیگر از اعضای هیئت داوران جشنواره «بانوی ایران زمین»، از گویندگان باسابقه رادیو است. او درباره جشنواره «بانوی ایران‌زمین» می‌گوید: «به نظرم این جشنواره هنری، دو منظوره بود و باید دو هدف اساسی را دنبال می‌کرد. نخستین هدف توجه به مفهوم عفاف و حجاب و ارزش‌های حیا در جامعه بود. دومین موضوع که به نظرم هدف بزرگ این جشنواره محسوب می‌شد، استعدادیابی و پرورش نسل جوان و نوجوان در حوزه گویندگی و اجرا بود. به عبارت دیگر، علاوه بر اینکه باید به تبیین، ترویج و تشویق حیا پرداخت، این جشنواره فرصتی را هم برای استعدادیابی افراد جوان و کم‌تجربه فراهم کرد. خوشبختانه آثار قابل‌توجهی در رده‌های سنی کودک، نوجوان و بزرگسال به جشنواره ارسال شد و حتماً در آینده ورک‌شاپ‌هایی در حوزه صدا برای این افراد مستعد برگزار می‌کنیم.»
این عضو هیئت داوران با اشاره به ظرفیت‌های بزرگ عرصه صدا می‌گوید: «حوزه صدا دو ظرفیت بسیار مهم و بزرگ دارد؛ یکی پرورش قوه تخیل است و دیگری پرورش قدرت شنیداری انسان‌هاست. باید توجه داشت که رادیو دارای عقبه بسیار ریشه‌داری در کشورمان است و با همه ابزارهایی که دارد می‌تواند نقش مهمی در نهادینه‌سازی فرهنگ عفاف و حجاب ایفا کند.»
فکوری درباره چگونگی داوری آثار در بخش‌های مختلف می‌گوید: «در نمایش رادیویی که یکی از بخش‌های این جشنواره بود، مهم‌ترین نکته برای هیئت داوران متن و محتوا و در گام بعدی بازیگری بود. در بخش گزارش مردمی هم توجه به استعدادها اهمیت بیشتری داشت. در بخش دوبله نیز باید به مضامین اشاره شده در متن دقت زیادی می‌شد که بتواند مفاهیم مرتبط با حوزه عفاف و حجاب را به خوبی تبیین کند.»
- نهادینه کردن فرهنگ پاسداری از شأن بانوان ایرانی
«فریبرز صفی» داور دیگر جشنواره بود که در سوابق او بیش از دو دهه سابقه تهیه‌کنندگی در شبکه‌های سراسری رادیو به چشم می‌خورد و با این رسانه کاملاً آشناست. او برگزاری چنین رویدادهایی را فرصتی مناسب برای هنرمندان جوان عرصه صدا می‌داند تا شأن بانوان کشور را در قالب هنر پاس بدارند. عضو هیئت داوران جشنواره به ظرفیت‌های مهم رادیو در تبیین موضوعات هنری اشاره می‌کند و می‌گوید: «در دنیای رنگارنگ تصویر و اعجازهای پرده نقره‌ای که روزبه‌روز شاهد گسترش و همه‌گیر شدن آن هستیم، حوزه صدا با یکرنگی و صداقت همچنان پابرجا ایستاده و نه تنها کاستی نداشته، بلکه یکرنگی خود را به رخ هفت‌رنگ رنگین‌کمان می‌کشد.» به گفته این تهیه‌کننده رادیو، با برپایی جشنواره گام بزرگی برداشته شده تا هنرمندان و علاقه‌مندان عرصه صدا بتوانند هنر خود را به نمایش بگذارند.
او توضیح می‌دهد: «آنها ضمن ارائه هنر خود به ارزشمند بودن فرهنگ این مرز و بوم در خصوص پاسداری از شأن بانوان ایران‌زمین نیز کمک می‌کنند.» عضو هیئت داوران جشنواره «بانوی ایران‌زمین» درباره نحوه بررسی و امتیازدهی آثار توضیح می‌دهد: «در بخش‌های روایت داستانی، نمایش‌های رادیویی و ترکیبی توجه به نکاتی نظیر استفاده از یک فرم و قالب خوب با استانداردهای نمایش رادیویی، موضوع داستان مرتبط و همسو با محور جشنواره مد نظر داوران قرار داشت. رعایت موارد فنی از جمله ضبط مناسب، بازی و کارگردانی مناسب، رعایت اصول تهیه‌کنندگی رادیو (ادیت) و رعایت زمان برنامه براساس جدول تعیین‌شده بسیار اهمیت داشت.»
صفی برگزاری چنین جشنواره‌هایی را محکی برای تمامی هنرمندان و علاقه‌مندان به هنر صدا می‌داند: «این جشنواره‌ها فرصت مناسبی برای عرضه آثار علاقه‌مندانی است که به‌راحتی امکان نشر و شنیده شدن ندارند. به همین دلیل، با کمی تلاش می‌توانند ضمن عرضه آثارشان بستری را برای ادامه همکاری برای خود مهیا کنند. معتقدم که شکوفا شدن استعدادهای نهفته در همین رویدادها شکل می‌گیرد و جهش‌ها نیز از همین‌جا شروع می‌شود.»
نفرات برتر صدا / بانوان
نفر اول: «نرگس منکاوی»
با اثر «طراوت احساس»
نفر دوم: «سپیده شعبان» با اثر «حیا چشم»
نفر سوم: «رامونا مسلمی» با اثر «ترنم زندگی»
مجری برتر / بانو: «رقیه علیزاده»
نفرات برتر صدا / آقایان
نفر اول: «احسان کریمی» با اثر «تاریخچه حجاب در جهان»
نفر دوم: «جواد محمودی» با اثر «گل و غنچه»
نفر سوم: «داریوش پارسانژاد»
مجری برتر / آقا: «اسماعیل رضایی» با اثر «طراوت احساس»
نویسندگان برتر
نفر اول: «مریم شیرمردان» با اثر «دست‌های خالی»
نفر دوم: «مهناز بهروزیان»
با اثر «ماندانا»
نفر سوم: «رضا فقیهی» با اثر «قصه‌های غمناک چهاردیواری»