همشهری آنلاین _ مهدی اسماعیل پور: منطقه ۲۱ با توجه به ویژگی‌ها و موقعیت جغرافیایی در زمینه فضاهای بی‌دفاع، یکی از مناطقی است که به شدت با این موضوع درگیر است. بر اساس آخرین آمارها حدود ۲۰ زمین بایر در منطقه ۲۱ وجود دارد که اغلب آنها در اطراف یا داخل محله‌های نواحی ۲ و ۳ قراردارند. وجود زمین‌های بایر و باز و بی‌حصار، محله‌های جزیره‌ای و جدا افتاده از هم، خلوتی معابر، در حاشیه بودن و همجواری با شهرهای اقماری و شهرستان‌ها و برتری و چیرگی بافت صنعتی و تجاری به مسکونی، از جمله دلایل و مواردی است که سبب شده تا فضاهای بی‌دفاع شهری در این محدوده از شهر تهران بسیار باشد. این موضوع را در گفت‌وگو با تعدادی از معتمدان محله و مدیران شهری منطقه مورد بررسی قرار داده‌ایم.
«صالح صیامی» از ساکنان قدیمی شهرک «غزالی» و معتمد محله که سال‌ها به‌عنوان دبیر دبیران شورایاری منطقه فعالیت داشته است، درباره مشکل فضاهای بی‌دفاع شهری به همشهری محله می‌گوید: «با توجه به قرار گرفتن منطقه ۲۱ در منتهی الیه غربی تهران، یکی از مشکلات اصلی آن، وجود فضا و نقاط بی‌دفاع شهری آن هم به تعداد بسیار زیاد است. متأسفانه زمین‌های بایر و رها شده و قرار گرفتن منطقه بین ۳ شاهراه اصلی غرب تهران که از استان‌ها و شهرهای اطراف رفت و آمدهای فراوانی در آنها صورت می‌گیرد، سبب شده است تا فضا برای حضور افراد خلاف‌کار و اعمال مجرمانه آنها مساعد و فراهم باشد. به هرحال افرادی که به دلیل شرایط خاص اقتصادی و اجتماعی امکان زندگی در داخل شهر تهران را ندارند، به شهرهای حاشیه می‌روند و همجواری منطقه با این شهرها به ناامنی منطقه و محله‌ها به‌ویژه در محدوده ناحیه ۳ دامن می‌زند.
برای مثال، چندی پیش تعدادی از سارقان دریچه‌های چدنی، تابلوها و هرآنچه که از جنس آهن است را سرقت کردند و مشخص شد که از محله «قلعه حسن خان» و اطراف آن برای سرقت به شهرک غزالی آمده‌اند. در تقاطع بلوار «پژوهش» و شهرک غزالی پل عابرپیاده‌ای وجود دارد که سارقان تقریباً آهنی برای آن باقی نگذاشته‌اند و تنها ستون‌هایش باقی مانده است!
به آسانی از این فضاهای باز و زمین‌های بایر به این سوی رودخانه «قوری چای» که در شهرک غزالی واقع شده است، دسترسی وجود دارد. از سه‌راهی «اندیشه» به این طرف فضا به‌طور کامل باز و پر از زمین‌های بایر است. نکته قابل توجه اینکه برخی از وسایل سرقت شده مانند دوچرخه بچه‌ها را گاهی در حاشیه همین رودخانه قوری چای پیدا می‌کنیم که سارقان در آنجا پنهان کرده‌اند تا سر فرصت و در تاریکی هوا از داخل شهرک خارج کنند.» صیامی برای این موضوع راهکارها و پیشنهادهایی نیز مطرح می‌کند: «بروز تخلفات و ایجاد احساس ناامنی از ویژگی‌های اصلی و عمده فضاهای بی‌دفاع شهری محسوب می‌شوند.
برای رفع این مشکل ابتدا باید مالکان این زمین‌ها و فضاهای رها شده را شناسایی کرد. اگر مالکان آنها به دنبال ساخت‌وساز هستند، شهرداری نیز کمک می‌کند تا این کار انجام شود، اما اگر قصد انجام چنین‌کاری را ندارند باید آنها را ملزم کرد که حصار یا دیواری در اطراف این زمین‌ها بکشند و نگهبانی داخل آنها قرار دهند و به هر طریق ممکن امنیت آنها را تأمین کنند. یکسری از این زمین‌ها برای سازمان‌ها و ارگان‌ها، نهادهای دولتی هستند که شهرداری باید برای کسب تکلیف با آنها تعامل برقرار کند. همچنین نیروی انتظامی باید در این زمینه فعالیت پررنگ‌تری داشته باشد. متأسفانه نظارت نیروی انتظامی به شدت کاهش پیدا کرده و سارقان فعالیت‌شان بیشتر شده است.»
- معضلات زمین‌های بایر خیابان عرفانی
زمین‌های بایر خیابان «عرفانی» تا بزرگراه «شهید لشکری» نیز یکی دیگر از نقاط بی‌دفاع شهری است. این محدوده به خیابان «بیستم» راه دارد که این معبر را بسته‌اند و آن را به پارکینگ شرکت «پارس خودرو» تبدیل کرده‌اند. با بن‌بست شدن این مسیر، برای حضور و تجمع افراد معتاد و کارتن‌خواب فضای مناسبی ایجاد شده است. پیشنهاد ما این است که این معبر را باز کنند و همچنین گرمخانه را به کمپ «بهاره» که جنب بوستان «دستواره» در حاشیه بزرگراه شهید لشکری ساخته شده بود، منتقل کنند تا خارج از بافت مسکونی باشد. زمین دیگری نیز در ضلع جنوبی بوستان «استقلال»، پشت پمپ بنزین و خانه‌های کوچه «شهید روستایی»، مجموعه ورزشی استقلال و مدرسه «سید الشهدا» (ع) وجود دارد که بایر و باز است. مالک آن را رها کرده و به پاتوق معتادان و کارتن‌خواب‌ها تبدیل شده است.
زمین دیگری در بلوار «دکتر عبیدی» نبش کوچه‌های پنجم و هفتم که پیش از این به‌عنوان زمین فوتبال از آن استفاده می‌شد، هم همین وضعیت را دارد. زمین رها شده دیگری در ضلع غربی کوچه‌های دوم، چهارم، ششم تا شانزدهم و هجدهم که به بوستان «نسترن» می‌رسد نیز محله را نا امن کرده است. پشت مدرسه «امید انقلاب» هم زمینی نا ایمن وجود دارد. شهرداری باید این زمین‌ها را به نحوی تعیین تکلیف و ایمن کند.»
- زمین‌های متروک وردآورد
کمترین صدمه و آسیبی که زمین‌های بایر برای محله‌ها دارد، زشت کردن سیما و چهره آنها است. محله وردآورد هم از آن دست محله‌هایی است که زمین‌های بایر آن بسیار است. از ورودی شمالی یعنی آزادراه «تهران – کرج» که وارد محله می‌شویم، در چپ و راست، ۲ زمین بایری بزرگ وجود دارد که سال‌هاست به حال خود رها شده‌اند و پوشیده از علف‌های هرز هستند. زباله‌ها و نخاله‌هایی که داخل زمین پراکنده شده‌اند هم به این منظره نازیبا دامن می‌زنند.
موضوعی که «روح‌الله‌عظیمی»، ساکن قدیمی و دبیر محله وردآورد به آن اشاره می‌کند: «وردآورد از ورودی شمالی، منظره جالبی ندارد. کسانی که از این سمت وارد محله می‌شوند نمی‌توانند نگاه مثبتی درباره میزان توسعه و پیشرفت وردآورد داشته باشند و در همان نگاه اول، ظاهر محله توی ذوق‌شان می‌زند. هزاران نفری که هر روز از آزادراه «شهید فهمیده» (تهران‌ـ کرج) عبور می‌کنند و نگاه‌شان به وردآورد می‌افتد، بر اساس همان ویترین و زمین‌های متروک، وردآورد را برآورد و قضاوت می‌کنند. البته بخش جنوبی محله نیز از این نظر تعریف چندانی ندارد.» این مشکلی است که نمونه‌اش در سایر محله‌ها به‌ویژه آنهایی که با معابر بزرگراهی هم‌جوارهستند، بسیار دیده می‌شود. عظیمی می‌گوید این موضوع تبدیل به مشکل بزرگی برای اهالی محله شده است: «زمین‌های بایر و متروکه محله به پاتوقی برای افراد معتاد و بی‌خانمان تبدیل شده‌اند. کنار پل «کاروانسرای سنگی»، بالاتر از خیابان «امام خمینی» (ره)، فضای متروکه و چهار دیواری وجود دارد که پاتوق اصلی کارتن‌خواب‌ها و معتادها است.»
- ۷۰ نقطه بی‌دفاع شهری در منطقه داریم
پرویز جاویدنیا رئیس اداره آسیب‌های منطقه ۲۱ درباره نقاط بی‌دفاع شهری و مشکلاتی که زمین‌های بایر برای برخی از محله‌ها ایجاد کرده است به همشهری محله می‌گوید: «با توجه به یکسری از شاخصه‌ها از جمله املاک رهاشده و بدون متولی، ساختمان‌های متروک و نیمه‌کاره، نداشتن دید مناسب، نبود دسترسی آسان و طرح‌های نیمه‌کاره و عقب‌نشینی‌ها و پستی‌وبلندی‌های نامناسب فضاهای بی‌دفاع شهری در سطح منطقه با کمک شهرداری‌های نواحی، شورایاران و معتمدان محله‌ها شناسایی‌شده که تعداد آنها به حدود ۷۰ مورد می‌رسد و تعدادی از زمین‌های بایر هم در بین آنها قرار دارد. با توجه به درهم‌تنیده شدن بافت مسکونی و همچنین جزیره‌ای بودن محله‌ها از جمله شهرک غزالی زمین‌های بایری که به دلیل نداشتن دیوار و حصار، از داخل آنها می‌شود به محله دسترسی پیدا کرد مشکلات و آسیب‌های اجتماعی ایجاد کرده‌اند.
برنامه‌ها برای نقاط بی‌دفاع شهری از جمله زمین‌های بایری که مشکل‌ساز شده‌اند تشکیل پایگاه اجتماعی است. این پایگاه در اوایل مهرماه راه‌اندازی می‌شود و نخستین مأموریت آن‌هم ایجاد یک بانک اطلاعاتی است تا روی نقاط بی‌دفاع کار پژوهشی انجام شود و بررسی کنیم که چه مشکلاتی دارند و چه‌کارهایی می‌شود انجام داد. پس از آن‌هم با استفاده از ظرفیت شهرداری و همچنین کارخانه‌ها و صنایع و شهروندان در قالب مسئولیت‌های اجتماعی نسبت به رفع آنها اقدام خواهیم کرد.»