همشهری آنلاین _ ثریا روزبهانی: این روند نقش بسیار مهمی در مدیریت بهینه زباله‌ها و پسماندها ایفا می‌کند و علاوه بر کاهش مشکلات اقتصادی، بهداشتی و زیست‌محیطی، نقش مهمی نیز در تولید مواد آلی و جایگزینی کودهای پر مخاطره شیمیایی و هم‌چنین رهایی اکوسیستم‌های آبی و خاکی از آلودگی زباله‌های تولیدی دارد. در همین راستا به گفته «فرزانه فیض»، مدیر اداره پسماند شهرداری منطقه ۲۲، بخش قابل توجهی از زباله‌هایی که روزانه در این محدوده تولید می‌شود، مربوط به زباله‌های تر، ضایعات میوه‌ها و سبزیجات است. به همین دلیل شهرداری منطقه ۲۲ برای کاهش میزان تولید پسماند «تر» با راه‌اندازی سایت کمپوست، آنها را به کود تبدیل می‌کند. در این گزارش با شیوه فعالیت سایت کمپوست‌ساز منطقه آشنا می‌شویم.
درچرخه مصرفی، بسیاری از زباله‌های تولیدی از نوع «تر» هستند. به همین دلیل به‌راحتی می‌توانیم آنها را به کمپوست تبدیل و از تولید هزاران‌مترمکعب شیرابه و میلیون‌ها تن گاز سمی «متان» جلوگیری کنیم. به این‌ترتیب می‌توان از آلوده‌شدن محیط‌زیست به میزان فراوانی جلوگیری کرد. کارشناسان کشاورزی باور دارند که کمپوست می‌تواند جایگزین خوبی برای کودهای شیمیایی باشد. چراکه سبب می‌شود خاک مدت زمان بیشتری بتواند آب را در خود نگاه دارد.
فیض، رئیس اداره پسماند شهرداری منطقه ۲۲، درباره این سایت می‌گوید: «هر ساله در میادین میوه و تره‌بار حجم بالایی از محصولات کشاورزی تبدیل به ضایعات می‌شود.
باتوجه به اینکه استفاده از برخی کودهای شیمیایی در کشت محصولات کشاورزی توصیه نمی‌شود، می‌توان با تبدیل این ضایعات به کود کمپوست، مواد آلی خاک را از این طریق افزایش داد و از هدر رفت این ضایعات نیز جلوگیری کرد. طرح تولید کمپوست از ضایعات میوه‌ها و سبزیجات میادین میوه وتره‌بار، بیش از ۲ سال است که در منطقه ۲۲ شهرداری اجرا می‌شود. هنگامی که موادی را با منشأ گیاهی در یک‌جا جمع کنیم و با مرطوب کردن و هم زدن، شرایط پوسیدن آن را فراهم کنیم، کمپوست تولید می‌شود. کمپوست ترکیبی از مواد آلی پوسیده شده است که معمولاً از برگ‌ها، بریده‌های چمن، کاه و کلش، علف‌های هرز وجین شده، پوست میوه‌ها و ضایعات سبزیجات تولید می‌شود. کمپوست برای بهبود ساختار خاک استفاده می‌شود و مواد و عناصر غذایی لازم برای رشد و نمو گیاهان را تأمین می‌کند. کمپوست هم‌چنین راهی برای کاهش میزان زباله‌هایی است که تولید می‌شوند.»
- جمع‌آوری ضایعات میوه‌ها و سبزیجات
اصلاح ساختار خاک، بهبود بخشیدن فرایند تخلخل و تراکم خاک، فراهم کردن محیط بهتر برای رشد و فعالیت ریشه گیاه، افزایش نفوذپذیری خاک‌های سنگین و جلوگیری از ایجاد روان‌آب و فرسایش خاک، از جمله مزایای استفاده از کمپوست برای گیاهان و فضای سبز است. فیض با بیان این موضوع در ادامه به روند فعالیت سایت کمپوست در منطقه اشاره می‌کند: «در این طرح با هماهنگی مدیریت میدان‌های تره‌بار، پسماندهای گیاهی مانند پسماند میوه‌ها، سبزیجات و صیفی‌جات از سطح میادین میوه و تره‌بار جمع‌آوری می‌شوند. سپس این حجم از زباله‌ها به سایت تولید کمپوست منتقل و برای کیفیت بهتر کود تولیدی، زباله‌ها جداسازی، پاک و مواد لازم به آن اضافه می‌شود. با گذراندن دوره زمانی ۲۰ روزه، این زباله‌ها در دستگاه‌های کمپوست‌ها باقی می‌مانند و در نهایت، کود به دست آمده بسته‌بندی می‌شود.
کود کمپوست تولیدی براساس آنالیز و تست‌های آزمایشگاهی که سال گذشته انجام دادیم، از کیفیت مرغوبی برخوردار است. این کود برای تقویت گل و گیاه بسیار مفید است و خاصیت دارد و می‌توان برای گیاهان آپارتمانی و منازل از آن استفاده کرد. علاوه بر زباله‌های تر خانگی، روزانه چندین تن پسماند در میدان‌های میوه و تره‌بار از ضایعات میوه‌ها و سبزیجات به جای می‌ماند که در شرایط عادی همه آنها به مرکز زباله «آرادکوه» منتقل می‌شوند. با اجرای این طرح می‌توانیم بدون جابه‌جایی، بخش قابل توجهی از این زباله‌ها را دوباره در منطقه وارد چرخه طبیعت و حیات کنیم. کمپوست علاوه بر افزایش قدرت باروری خاک، به رشد ریشه‌های سالم در گیاه کمک می‌کند. در واقع مهم‌ترین امتیاز این کود، ارزان بودن آن است. چراکه بدون پرداخت هزینه‌ای می‌توان آن را در خانه تولید کرد.»
- تشویق شهروندان برای کاهش تولید زباله‌های تر
منطقه ۲۲ شهرداری از جمله مناطق پیشرو در کاهش تولید زباله تر است. به باور کارشناسان فضای سبز و محیط‌زیست، برای تولید کمپوست تقریباً مواد ارگانیک مورد استفاده قرار می‌گیرند. مدیر اداره پسماند شهرداری منطقه در این‌باره می‌گوید: «۶ دستگاه کمپوست‌ساز در سایت منطقه قرار دارد. هم‌چنین در مقیاس کوچک‌تر مانند اداره‌ها، سراهای محله و در محدوده منازل شهروندان نیز می‌توان این کار را انجام داد. در همین راستا تعدادی دستگاه کمپوست‌ساز در بخش‌های اداری همچون ساختمان‌های اصلی شهرداری و سرای محله «آبشار» گذاشته شده است. علاوه بر این، مدیران‌سرا در این زمینه آموزش دیده‌اند. در همین زمینه شهروندان می‌توانند زباله‌های تر خود را به سرای محله تحویل دهند. در نهایت کود کمپوستی تولید شده برای گلکاری و تهیه فضای سبز همان‌سرا استفاده می‌شود.
اکنون در این سایت نزدیک به ۲ تن کمپوست در ماه تولید می‌شود. در حال حاضر این کمپوست‌ها در مراکز «گلماند» منطقه موجود است و شهروندان می‌توانند در ازای پسماند خشکی که تحویل می‌دهند، این کودها را با کیفیت عالی دریافت کنند. هم‌چنین در برنامه‌های مختلف، برای مثال، در «سه‌شنبه‌های بدون پسماند» به‌عنوان بسته‌های تشویقی به شهروندان ارائه می‌شود. از سوی دیگر نیز از این کودهای کمپوست برای کاشت و نگهداری درختان و پوشش گیاهی منطقه مورد استفاده قرار می‌گیرند.»
- در خانه کمپوست تولید کنید
اجرای طرح تولید کمپوست در راستای مدیریت پسماند و کاهش میزان مواد دفعی مانند پسماندتر است. مدیر اداره پسماند شهرداری منطقه ۲۲ می‌گوید: «علاوه بر این اهداف در تلاش هستیم با آموزش همگانی شهروندان این طرح را به فرهنگ تبدیل کنیم. اگر به شهروندان آموزش داده شود، دیگر زباله تری هم مانند پسماندهای خشک و تفکیک شده از خانه اهالی خارج نمی‌شود و آنها از پسماندتر خود کود کمپوست تولید و برای گل و گیاه از آن استفاده می‌کنند.
در آشپزخانه‌های منازل روزانه حجم زیادی از زباله‌هایی چون اضافه سبزیجات، پوست خربزه و هندوانه، هویج، چای‌های کیسه‌ای، هسته سیب، پوست مرکبات و موز، پوست تخم‌مرغ و... تولید می‌شود و با کمپوست می‌توانید زباله‌های طبیعی آشپزخانه را بازیافت کنید. کافی است شهروندان با مراحل کار آشنا شوند و بدانند ضایعات سبزیجات، میوه‌ها و قسمت‌های هرس‌شده گیاهان و چمن‌های کوتاه‌شده را می‌توان به کمپوست تبدیل کرد.
به این مواد در اصطلاح «مواد سبز» گفته می‌شود که سریع می پوسند و نیتروژن و رطوبت را فراهم می‌کنند. هم‌چنین مقوای نازک و جعبه تخم‌مرغ، کاغذهای مچاله‌شده و برگ‌های ریخته درختان را که «مواد قهوه ای» نامیده می‌شوند، را با مواد سبز مخلوط کنند. چون مواد قهوه‌ای دیرتر تجزیه می‌شوند و الیاف و کربن فراهم و منافذی برای ورود هوا ایجاد می‌کنند. باید توجه داشته باشند که این موادها در فواصل زمانی معینی چندین بار زیر و رو و هم‌زده شوند و به همین آسانی هر شهروند می‌تواند کود کمپوست تولید کند.»