همشهری آنلاین _ فاطمه عسگری‌نیا: تاریخ را که مرور کنیم قصه‌های شنیدنی زیادی درباره تأسیس نخستین آتش‌نشانی‌های کشور روایت شده است. در تهران، به‌عنوان پایتخت کشور، نیز فکر اولیه تشکیل این سازمان به دوره امیرکبیر می‌رسد؛ هرچند عمر او کفاف اجرای این طرح را نداد، اما ناصرالدین‌شاه کسی بود که پایه‌های تشکیل نخستین سازمان آتش‌نشانی پایتخت را بنا گذاشت و امروز این سازمان یکی از سازمان‌های حیاتی و مهم شهر تهران است.
کمی به گذشته‌های دوردست برگردیم: امیرکبیر به‌تازگی زمام امور کشور را به دست گرفته بود و دوست داشت با ایجاد تغییراتی نظام سیاسی و اجتماعی کشور را سر و سامان دهد. درست در همین روزها بود که در نامه‌ای سرگشاده به او خبر رسید که حاجی میرزا احمد نامی قهوه‌خانه سرپوشیده سراج‌الملک را در حوالی قراول‌خانه دروازه قدیم شمیران اجاره کرده و بالاخانه و فضای قهوه‌خانه را با چلیک‌های نفت پر کرده است. در نامه تأکید شده بود که این انبار خیلی خطرناک است و اگر خدایی نخواسته حریقی در آن واقع شود، نمی‌توان چاره‌ای برای آن جست. گزارش آنقدر دلهره‌آور و ترسناک بود که اخم‌های امیرکبیر را در هم کشید.
او زمزمه‌کنان گفت: «امان از جهل! امان از طمع! این مردم به فکر خودشان هم نیستند و هیچ فکر نمی‌کنند که انبار کردن نفت، آن هم در مجاورت آتش اجاق، در جایی که هر روز ده‌ها نفر به آن تردد می‌کنند و چپق و قلیان می‌کشند، چقدر خطرناک است. تصور نمی‌کنند که یک جرقه چطور می‌تواند تمام زندگی‌شان را خاکستر کند.»
البته این تنها گزارشی نبود که امیرکبیر از وضعیت انبار نفت در مغازه‌ها و دکان‌های قدیمی دریافت می‌کرد و بی‌پایه نبود که درگیر چاره‌اندیشی برایرفع خطر شد. در واقع امیرکبیر نخستین کسی بود که تصمیم گرفت به موازات آگاه ساختن مردم در مورد خطرات آتش، نهادی هم برای مقابله با حریق در سراسر کشور ایجاد کند و چون در دوره ولیعهدی ناصرالدین شاه سال‌ها در تبریز خدمت کرده و به چشم دیده بود در آن شهر تأسیسات و تجهیزاتی به امر آتش‌نشانی تخصیص یافته است، قصد الگوبرداری از اقدامات انجام‌شده در آن شهر و تعمیم آتش‌نشانی در سطح کشور را داشت، اما عمرش کفاف نداد.
- خطر انباشت نفت
«الیاس فرجی»، پژوهشگر تاریخ، می‌گوید: «قبل از اینکه امیرکبیر به صدارت برسد، نفت مورد نیاز مردم برای مصارف سوخت و روشنایی، در بشکه‌های ۱۱۰ کیلویی، به وسیله شتر، از بادکوبه روسیه وارد می‌شد و مردم برای خرید نفت از ظرف‌هایی به گنجایش دو سیر و نیم (۱۸۷. ۵ گرم)، پنج سیر (۳۷۵ گرم) و چارک (۷۵۰ گرم) یا بزرگ‌تر استفاده می‌کردند، اما در آن زمان بعضی تجار برای آنکه بتوانند نفت را راحت‌تر در تمام مناطق کشور توزیع کنند، آن را در حلب‌های ۲۰ کیلویی هم وارد می‌کردند.
با این حال، به دلیل وارداتی بودن نفت و از آنجا که گاهی به‌طور نامرتب توزیع می‌شد یا در برخی از محله‌ها اصلاً توزیع نمی‌شد، گروهی از مردم دسترسی دائم به نفت نداشتند و برای اینکه از نظر تهیه آن در مضیقه نمانند، هرگاه نفت گیرشان می‌آمد، مقدار زیادی از آن را خریداری می‌کردند و خصوصاً از وقتی واردات نفت چلیکی رایج شد، به دلیل آنکه نگهداری‌اش ساده‌تر بود، انباشت نفت توسط خانواده‌ها و خصوصاً کسانی که از نظر شغلی نیاز بیشتری به نفت داشتند، شدت گرفت.»
درست است نخستین آتش‌نشانی در شهر تبریز و دومین و سومین آتش‌نشانی هم در خوزستان، به واسطه وجود شرکت‌های نفتی، ایجاد شد، اما پایتخت هم بعد از سفرهای ناصرالدین‌شاه به فرنگ صاحب آتش‌نشانی شد.
فرجی می‌گوید: «ناصرالدین شاه در این سفر مهمان شهر حاجی طرخان روسیه بود و به احترام او دسته‌ای از آتش‌نشان‌های شهر مانوری را در حضورش برگزار کردند. او چنان از دیدن این رژه ذوق‌زده شده بود که تا مدت‌ها روایت آن ورد زبانش بود. این حیرت‌زدگی او وقتی بیشتر شد که دردومین سفر خود به فرنگ، از یک ایستگاه آتش‌نشانی و تجهیزاتی که برای اطفای حریق در آنجا موجود بود دیدن کرد. او به محض بازگشت از سفر دوم، اداره احتسابیه را در تهران دایر کرد. این اداره کار نظمیه، بلدیه و عدلیه یعنی شهربانی، شهرداری و دادگستری کنونی را به‌طور یکجا انجام می‌داد و شماری از کارکنانش را با عنوان «محتسب» خطاب می‌کردند. .
- سیاست‌های شهری مشروطه‌خواهان
با امضای فرمان مشروطیت در سال ۱۲۸۵، مشروطه‌خواهان تصمیم گرفتند با نظر به اصول تقسیم کار و شیوه‌های اداره شهر در جوامع غربی، اوضاع شهر را سرو سامان دهند و این رفتار مبنای تشکیل بلدیه شد. فرجی در ادامه توضیحاتش می‌گوید: «در دوره رضاخان بود که برای نخستین بار در سال ۱۳۰۳ یک دستگاه اتومبیل آب‌پاش برای آب‌پاشی خیابان‌های خاکی شهر خریداری شد و همین خودرو شد مقدمه تشکیل اداره آتش‌نشانی، چراکه سرلشکر کریم بوذرجمهوری دستور داد با نصب چندمتر لوله، یک سرلوله و چند شیر به ماشین از آن برای اطفای حریق شهر استفاده کنند. سکان اداره را هم که در ۳۰۰ متری میدان توپخانه و ابتدای خیابان چراغ‌برق واقع شده بودبه دست‌هانری فردیش دوئل آلمانی، از مکانیک‌های قشون، سپرد.»
- نخستین آتش‌سوزی در تهران باعث تقویت سازمان شد
شاید اگر ۸ مهر سال ۱۳۰۷ آتش به جان سالن سینمای صنعتی در خیابان لاله‌زار نمی‌افتاد و تلی از خاکستر از آن برجا نمی‌ماند، کسی به فکر تجهیز آتش‌نشانی تهران و جایگاه مهم آن نمی‌افتاد. فردای آن روز، روزنامه اطلاعات، با انتشار گزارشی به لزوم تقویت آتش‌نشانی تهران اشاره کرد. به گفته فرجی، تاریخ‌پژوه، در سال ۱۳۱۰ شمسی با پیگیری کریم بوذرجمهری، برای احداث ساختمانی متناسب با وظایف اداره اطفائیه و همچنین تأمین بودجه‌ای منطبق با حجم فعالیت‌های آن، پیشنهادی تهیه و تقدیم مجلس شد که با تصویب آن پیشنهاد، در سال ۱۳۱۱ اداره اطفائیه ابتدا به قسمت شرقی آسایشگاه سابق بلدیه و سپس به بیرون از محدوده شهر، به میدان حسن‌آباد و محل گورستان متروکه‌ای که در آنجا واقع بود، (محل کنونی ایستگاه شماره یک سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی)، انتقال یافت و ساختمان جدیدی در آن محل احداث و به‌تدریج تکمیل شد و کلیه تشکیلات اداره اطفائیه را به آنجا منتقل کردند.
- اختتامیه دوره‌های مجازی آموزش حامی ایمنی
دوره‌های مجازی آموزش حامی ایمنی با تقدیر نمادین از برخی شرکت‌کنندگان در این دوره‌ها به کار خود پایان داد.
مراسم اختتامیه طرح حامی ایمنی در منطقه ۱۱ آموزش و پرورش با حضور رئیس اداره آموزش و پرورش منطقه، معاون آموزش ابتدایی منطقه، معاون فرهنگی ـ اجتماعی سازمان و مدیر حوزه مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و یکی از مربیان آتش‌نشانان داوطلب در اداره آموزش و پرورش برگزار شد.
در مرحله اول دوره‌های مجازی آموزش حامی ایمنی، ۴۵۰ نفر از دانش‌آموزان در این طرح پس گذراندن دوره مفتخر به گرفتن حکم حامی ایمنی شدند.
در این مراسم که به‌صورت نمادین تعدادی از دانش‌آموزان منتخب با رعایت پروتکل‌های بهداشتی به نمایندگی از سایر منتخبان حضور داشتند، «محمد صائبی»، مشاور فرهنگی و مدیر حوزه مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی گفت: «این دوره در قالب ۷ جلسه برگزار شد و شرکت‌کنندگان در آن، ضمن آموزش مفاهیم ایمنی، با سامانه ۱۲۵، دلایل تماس و نحوه تماس با این سامانه، نحوه مقابله با حوادث در داخل خانه و عکس‌العمل‌های بچه‌ها در هنگام شنیدن آژیر آتش‌نشانی، کار با کپسول آتش‌نشانی و... و. آشنا شدند.»
او با بیان اینکه دوره یادشده به‌صورت مجازی برگزار شد و با تولید محتواهای کاربردی از طرف سازمان آتش‌نشانی همراه بود، گفت: «این آموزش‌ها باید توسعه یابد و برای آشنایی دانش‌آموزان با مفاهیم ضروری برنامه‌ریزی شود. علاوه بر دانش‌آموزان ابتدایی، در مقاطع بالاتر نیز باید به فکر برنامه‌ریزی در این بخش باشیم.»
او تأکید کرد: «در تکمیل این دوره تدابیری با هدف آموزش دانش‌آموزان برای کار با کپسول آتش‌نشانی باید در دستور کار برگزارکنندگان دوره‌های بعد قرار بگیرد.»
«قدرت‌الله گراوند»، رئیس آموزش و پرورش منطقه ۱۱، نیز ضمن تشکر از پیگیری‌های مستمر سازمان آتش‌نشانی برای آموزش دانش‌آموزان در مسیر حفظ جانشان، خواستار توسعه و گسترش این آموزش‌ها در مراحل بعدی به‌صورت پررنگ‌تری شدند.
در پایان مراسم، دانش‌آموزان منتخب لوح حامی و هدیه خود را از مسئولان حاضر در جلسه دریافت کردند.