همشهری آنلاین _ شقایق عرفی‌نژاد: از آنجا که این شهروندان کوچک آسیب‌پذیرترند، باید امکاناتی وجود داشته باشد که حضورشان در شهر امن و ایمن باشد. به اضافه که این کودکان نیازهایی مخصوص به خود را دارند و نمی‌توان نادیده‌شان گرفت. آنها پارک می‌خواهند و وسایل بازی تا شوق کودکانه‌شان سرشار شود و به قدر کافی فعالیت بدنی داشته باشند. همین‌طور دسترسی آسان به فضاهای آموزشی رسمی و فوق برنامه و امکانات ورزشی حق آنهاست. در منطقه ۷ از سال گذشته کارهایی انجام شده تا کودکان فضای بهتری داشته باشند و از فضاهای مخصوص خود استفاده کنند.
تهران بناست به شهر دوستدار کودک تبدیل شود. شهری که کودکان در آن سهم دارند و قرار است با آسودگی و امنیت در آن رفت‌وآمد کنند. برای تبدیل شدن به چنین شهری در هریک از مناطق تهران محله‌ای به‌عنوان پایلوت کار انتخاب شده است. در منطقه ۷ هم سال گذشته محله نیلوفر به‌عنوان نخستین محله‌ای انتخاب شد که این طرح در آن اجرا می‌شود. «اکرم ناصری‌فر»، رئیس اداره آموزش‌های شهروندی، دلیل انتخاب این محله را برای اجرای نمونه‌وار این طرح، زیرساخت‌های آماده آن از نظر فضای سبز، مثل بوستان اندیشه، و همین‌طور میدان‌های مختلف می‌داند. او توضیح می‌دهد: «بعد از انتخاب محله نیلوفر، پروژه‌های کوچک منطقه‌ای برای آن تعریف شد. مثلاً برای بوستان اندیشه زمین‌های بازی ویژه کودک دیده شد.»
علاوه بر آن، در پیاده‌راه، مسیری برای دوچرخه‌سواری بچه‌ها طراحی شد تا در محیطی امن از رکاب زدن لذت ببرند. کاشی‌های پیاده‌راه هم با رنگ‌های شاد و روشن رنگ‌آمیزی شده تا چشم بچه‌ها از تماشای زیبایی بی‌نصیب نماند. روی درخت‌ها هم عروسک‌هایی نصب شده که حتماً بچه‌ها را خوشحال می‌کند.
- گذر هنر کودک
یکی از کارهایی که در محله نیلوفر برای تبدیل به محله دوستدار کودک انجام شد، ایجاد گذر هنر کودک در پیاده‌راه پارک اندیشه است. ناصری‌فر می‌گوید: «در این گذر کف پیاده‌راه و جدول‌ها رنگ‌آمیزی شد و درخت‌ها با عروسک تزیین شدند. وقتی بچه‌ها از این خیابان و گذر عبور می‌کنند، احساس خوبی دارند. همزمان مسائل مختلف هم به آنها آموزش داده می‌شود. مثلاً دستکش‌هایی به درختان وصل شده که درخت را بغل کرده‌اند. با دیدن این تصویر کودک یاد می‌گیرد که درخت دوست ماست و باید مراقب آن باشد.»
- مسیرهای دوچرخه
مسیرهای دیگری هم در ۲ میدان در محله نیلوفر که البته میدان اصلی نیلوفر یکی از آنهاست، در حال برنامه‌ریزی است و آن‌طور که گفته می‌شود، حتی ممکن است بخشی از خیابان به روی خودروها بسته شود و بچه‌ها با دوچرخه در آن رفت‌وآمد کنند. مسیر دوچرخه دیگری هم نبش پارک قنبرزاده در حال برنامه‌ریزی است.
مکان‌یابی این پیست‌ها و پارک‌های کودک با نظرسنجی از کودکان محله انجام شده است. کارشناسان در صحبت با کودکان محله‌ها، متوجه شدند آنها در محله هنگام دوچرخه‌سواری احساس امنیت نمی‌کنند. به همین دلیل، این مسیرها برای آنها در حال طراحی است و در مجموع ۵۰۰متر خواهد بود. در بخشی از محله نیلوفر تا پایان سالی که در آن هستیم علائمی نصب می‌شوند که برای کودکان معنادار خواهند بود. این علائم و تابلوها بچه‌ها را به سمت زمین بازی و مسیر دوچرخه هدایت می‌کند.
- پارک ترافیک
یکی دیگر از کارهای شهرداری منطقه برای کودکان، که در قالب شهر دوستدار کودک انجام شد، ساخت پارک ترافیک بود. در بخشی از پارک آزادگان پارک دیگری است، مختص کودکان و ساخته‌شده برای آنها. وسایل بازی ندارد، اما کودکان ساعت‌های خوشی را در آن خواهند گذراند. پارک در واقع شهرکی است با خیابان‌ها و چهارراه‌ها و گذرهای شبیه‌سازی‌شده با شهر که به کودکان می‌آموزد چطور به شکل ایمن در شهر رفت‌وآمد کنند و در آینده رانندگان قانونمندی شوند. این پارک نزدیک ۲ ماه پیش با وسعت ۱۸۵۰مترمربع گشایش پیدا کرد. امید این بود که روزانه دست‌کم ۵۰ دانش‌آموز در آن حضور پیدا کنند و رفتارهای ترافیکی را آموزش ببینند. اما پیک پنجم کرونا با حمله مرگبارش این اجازه را نداد. پارک افتتاح شد و بی‌فاصله کارش به تعطیلی کشید.
اگر این اتفاق نمی‌افتاد و اگر کرونا چنین نمی‌تاخت، کودکانی که وارد پارک آزادگان و بخش جنگلی آن می‌شدند، شهرکی را می‌دیدند مانند آنچه در بیرون با آن مواجهند. خیابان‌هایی خط‌کشی‌شده در این شهرک وجود دارد که می‌توانستند با حضور مربی راهنمایی و رانندگی عبور از آن را یاد بگیرند. در قسمت دیگر، پل عابرپیاده کوچکی روی خیابان قرار داده شده و بچه‌ها می‌توانستند از آن عبور کنند تا یاد بگیرند هر جا و در هر خیابانی که پل عابرپیاده وجود دارد، به جای گذر از عرض خیابان، باید از پل استفاده کنند. اگر کرونا پارک را تعطیل نمی‌کرد، دانش‌آموزان می‌توانستند مسیر ویژه دوچرخه را هم در کنار خیابان ببینند و با دوچرخه‌هایی که در اختیارشان قرار می‌گرفت از آن بگذرند.
حتی می‌توانستند ایستگاه اتوبوس کوچک را درست شبیه آن چیزی که در خیابان وجود دارند، ببینند و سوار اتوبوس کوچک شوند. همین‌طور ایستگاه‌های تاکسی با شکل و علائمی که در خیابان‌ها وجود دارند، در این پارک قرار داده شده و بچه‌ها می‌توانستند آنها را ببینند، اگر کرونا همه چیز را تعطیل نمی‌کرد. در این ایستگاه‌ها بعدها ماشین‌های بازی به شکل اتوبوس و تاکسی هم رفت‌وآمد خواهند کرد. با تقاطع‌هایی که مثل تقاطع‌های شهر چراغ راهنمایی زمان‌دار دارند و البته جذاب‌ترین بخش برای آنها سوار شدن بر ماشین‌های بازی کوچک می‌بود که می‌توانستند با آنها در خیابان‌های یکطرفه و دوطرفه پارک ترافیک همراه مربی رانندگی کنند و قوانین راهنمایی را یاد بگیرند. روزی که کرونا نباشد آنها می‌توانند در این پارک بازی کنند و ضمن آن آموزش ببینند. می‌توانند در ساختمان آموزش که کنار همین شهرک ترافیکی ساخته شده است، قوانین راهنمایی و رانندگی را یاد بگیرند و بعد در پارک به شکل عملی با آنها روبه‌رو شوند.
پارک ترافیک پارک آزادگان نخستین پارک ترافیک منطقه ۷ است و کمبود فضا باعث شده بوده که تا ماه گذشته منطقه ۷ چنین پارکی نداشته باشد.
برای ایجاد پارک ترافیک زمینی با مشخصات خاص لازم بود و بعد از مدت‌ها پیگیری و بازدید، قطعه زمینی در پارک آزادگان شناسایی و تلاش شد با حفظ درختان موجود این قسمت از پارک، به پارک ترافیک تبدیل شود. البته ویژگی‌هایی در این زمین وجود داشته که آن را برای ساخت پارک ترافیک مناسب می‌کرده است. نخستین ویژگی این بوده که دسترسی به آن آسان است. این پارک در حاشیه بزرگراه رسالت قرار دارد و پارک ترافیک در بخش انتهایی پارک ساخته شد که نیاز به توجه بیشتر داشت. مردم از این قسمت، به دلیل اینکه جنگلی بود، استقبال نمی‌کردند و بعد از حضور کودکان و خانواده‌ها در پارک ترافیک، حتماً شرایط بهتری مهیا می‌شود.
برای ساخت چنین پارک‌هایی استانداردهایی وجود دارد که سازندگان می‌گویند در این پارک رعایت شده‌اند. نخستین آنها مساحت آن است. کمترین مساحتی که یک پارک ترافیک نیاز دارد تا بتوان تمام برنامه‌های آموزشی را در آن پیاده کرد، هزارمترمربع است. پارکی که در منطقه ۷ وجود دارد، ۱۸۵۰مترمربع است. ضمن اینکه ساختمانی به‌عنوان ساختمان آموزش در آن وجود دارد که آن را تکمیل می‌کند.
یکی از مزایایی که این قسمت از پارک برای ساخت شهرک ترافیک داشته، وجود امکاناتی بوده که از قبل، به دلیل رفت‌وآمد مردم، در آن وجود داشته است، از جمله سرویس بهداشتی که در کنار موارد دیگر باعث می‌شده مجموعه کاملی شکل بگیرد.
تمام علائم راهنمایی و رانندگی هم در این پارک نصب شده است. از جمله تابلو ایست، گردش به راست یا چپ و یا خیابان یکطرفه. همه این علائم نصب شده‌اند تا فرهنگ رانندگی صحیح و عبورومرور امن در شهر به کودکان آموزش داده شود. امید می‌رود با فروکش کردن کرونا، کودکان بتوانند به‌زودی از این پارک استفاده کنند.
- مسابقه‌های ورزشی برای کودکان
در طول نزدیک به ۲ سال که کرونا اجازه فعالیت‌های بیرون از خانه را از همه و از جمله از کودکان گرفته است، آنها بیشتر از گذشته به سمت بازی‌های کامپیوتری کشیده شده‌اند و نتیجه‌اش کم‌تحرکی کودکانی است که باید با بازی و فعالیت‌های بدنی سلامتی‌شان را حفظ کنند، اما در خانه نشسته‌اند و کل وقتشان به بازی‌های کامپیوتری می‌گذرد. شهرداری منطقه، با توجه به این مشکل، با برگزاری چند مسابقه ورزشی برای کودکان، سعی کرد تا حدودی آنها را به تحرک تشویق کند. یکی از این مسابقه‌ها، مسابقه اسکیت در محله‌ها، البته با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی بود. این مسابقه در مرداد ماه و برای رده‌های سنی ۶ تا ۱۱ سال بین دختران و پسران در مجموعه ورزشی هزاره برگزار شد و به برندگانش جوایزی اهدا کرد. مسابقه دیگری که شهریور ماه بین کودکان برپا شد، مسابقه‌های ورزشی مهارت‌های حرکتی برای کودکان زیر ۱۰ سال بود. اداره ورزش منطقه برای اینکه کودکان آپارتمان‌نشین در قرنطینه‌مانده فرصتی برای فعالیت داشته باشند، این مسابقه‌ها را در زمین چمن خیابان مدنی بین دختران و پسران تدارک دید. کودکان در ایستگاه‌های دویدن زیگزاگ، لی‌لی، پرش از روی مانع، تعادل پویا، پرتاب توپ و بازی‌های تیمی تفریح کردند و با هم مسابقه دادند.
- کلاس‌های مجازی آموزش‌های شهروندی
آموزش‌های شهروندی یکی از مهم‌ترین آموزش‌هایی است که کودکان می‌توانند دریافت کنند. آنها با گذراندن این آموزش‌ها از حقوق شهروندی‌شان مطلع و متوجه می‌شوند به‌عنوان کودک و نوجوان و بعدها به‌عنوان بزرگسال حقوقی دارند که باید برآورده شود و در برابر، کارهایی هست که باید برای شهر و محیط‌زیستشان انجام دهند تا در فضای بهتری زندگی کنند. با وجود کووید، ارائه این آموزش‌ها در مدرسه و به‌صورت حضوری امکان‌پذیر نیست. بنابراین، محتواهای آموزشی در این‌باره برای دانش‌آموزان تهیه شد و در کانال‌های مجازی مدارس قرار گرفت تا قابل دسترس باشد. این آموزش‌ها مواردی مثل حقوق شهروندی، ترافیک و آلودگی هوا، محیط‌زیست و پسماند، ایمنی و مدیریت بحران و فرهنگ آپارتمان‌نشینی را شامل می‌شوند.
- آموزش کاپ ویژه کودکان
طرح کاپ یا کاهش تولید پسماند از طرح‌هایی است که در چند سال اخیر در شهرداری اجرا می‌شود. هدف از آن تفکیک زباله در مبدأ است و در نتیجه کاهش میزان تولید پسماند و در این راه آموزش‌های زیادی در رسانه‌های مختلف و همین‌طور در محله‌ها انجام می‌شود. در اداره بازیافت منطقه ۷ هم کلاس‌هایی برای کودکان وجود دارد که می‌توانند با استفاده از پسماندهای خشک، مثل بطری‌های پلاستیکی، درهای بطری‌ها و انواع مواد پلاستیکی که بیشتر از ۵۰۰ سال طول می‌کشد تا به چرخه طبیعت برگردند، وسایل گوناگون بسازند، از جمله گلدان و صندلی. این آموزش‌ها پیش از همه‌گیری کرونا، منظم و مرتب برگزار می‌شد، اما به حالت تعطیل درآمد. حالا رئیس اداره پسماند منطقه اعلام کرده که این آموزش‌ها برای استفاده بهتر از دورریختنی‌ها و کاهش پسماند در مهدها و خانه‌های کودک برگزار می‌شوند. در این آموزش‌ها جدا از بازیافت، اهمیت کاهش تولید زباله برای محیط‌زیست و بهبود چهره شهر به کودکان یادآوری می‌شود.
- همراه با والدین و بچه‌ها
در یکی از پارک‌های کوچک منطقه و در روزی که مسابقه‌ها و بازی‌های مختلف بومی برای بچه‌ها برپاست، با آنها و البته مادران و پدرانشان صحبت کردیم و از آنها پرسیدیم آیا از برنامه‌ها و کارهایی که در این منطقه برای کودکان انجام شده، خبر دارند یا از آنها استفاده کرده‌اند؟ «ملیکا نیک‌آیین» ۸ ساله است. امروز در این پارک در بازی‌های مختلف شرکت کرده و وقتی حرف می‌زند، هیجان از صدایش می‌بارد. می‌گوید: «این بازی‌ها خیلی خوب بود و به من خوش گذشت. دوست دارم این برنامه‌ها باز هم تکرار شوند تا بتوانم بازی کنم.» از خیابان کودک و مسیرهای دوچرخه‌سواری خبر ندارد. اما وقتی می‌شنود، این فضاها وجود دارند و می‌تواند از آنها استفاده کند، چشمانش برق می‌زند. حسین و زهرا ذوالفقاری را هم آن طرف‌تر می‌بینم. حالا کنار مادرشان ایستاده‌اند، اما تا همین چند دقیقه پیش در حال توپ بازی بوده‌اند. دوچرخه را دوست دارند و از اینکه در محله‌شان پارکی با مسیر ویژه دوچرخه وجود داشته باشد، بسیار خوشحال می‌شوند. «آمنه‌فدایی»، مادرشان، می‌گوید: «در محله ما مسیرهای دوچرخه برای بچه‌ها طراحی نشده است. می‌دانم کنار پارک اندیشه چنین مسیری ایجاد شده و قرار است در محله‌های دیگر هم ساخته شود.
امیدوارم در محله ما هم به‌زودی چنین مسیری به وجود بیاید تا بچه‌های این محله هم به‌راحتی در کوچه و خیابان دوچرخه‌سواری کنند.» «آسیه‌پناهی» هم در گوشه دیگری از پارک با ۲ دخترش ایستاده است. دخترها تا می‌توانسته‌اند، بازی کرده‌اند و حالا پیش مادرشان برگشته‌اند. آسیه می‌گوید از کارهایی که در محله‌های مختلف برای بچه‌ها انجام شده، خبر ندارد. اما همین برنامه و تدارک بازی‌ها را برای روحیه و تحرک آنها مثبت می‌داند. وقتی از آموزش‌های مختلف برای کودکان در محله‌های منطقه و از جمله بازیافت و تفکیک زباله می‌گویم، اشتیاق نشان می‌دهد که کودکانش این آموزش‌ها را دریافت کنند: «من در خانه زباله‌ها را تفکیک می‌کنم. بچه‌ها هم متوجه این کار شده‌اند و تقریبا یاد گرفته‌اند. ولی اگر به‌جز خانه از طرف نهاد دیگری مثل مدرسه و شهرداری هم این آموزش‌ها ارائه شود و بچه‌ها به محیط زیستشان حساس شوند، اتفاق بسیاری خوبی است.»