کودکی بخشی از زندگی هر فرد است و گرچه به لحاظ زمانی کوتاه است، اما به دلیل تأثیر پذیری و تکوین شخصیت فرد در این دوره، دارای اهمیت فراوانی است. از سوی دیگر به سبب آسیب پذیری این قشر از جامعه، مراقبت و توجه بیشتری از جانب بزرگترها طلب می کنند.
یکی از خطراتی که کودکان را در خارج از محیط خانه تهدید می کند ، خطر وسایل نقلیه است. تصادف حادثه ناخواسته ای است که همواره در کمین کودکان است . هیچ حادثه ای غم انگیز تر از صحنه تصادف یک کودک نیست.
در نقاشی هایی که کودکان از ترافیک و خیابان ترسیم می کنند ، بی پناهی کودک در رویارویی با غول اتومبیل به خوبی دیده می شود . آنها در برابر وسیله نقلیه ای که به طرفشان می آید خود را بی دفاع احساس می کنند و گاه از وحشت بر جای خود خشک می شوند.
تصادفات کودکان در دیگر کشورها
در انگلیس تصادفات جاده ای علت اصلی حوادث منجر به جرح در میان کودکان و نوجوانان بوده است. هر ساله بیش از 130 کودک در حین پیاده روی یا دوچرخه سواری اکثراً در نزدیکی منزلشان کشته شده و بیش از 4500 نفر دیگر به سختی مجروح می شوند.
بیش از 60کودک در داخل اتومبیل در حال حرکت کشته و بیش از 1100کودک به سختی زخمی می شوند.
این در حالی است که نرخ کلی تصادفات منجر به جراحت های سخت در کشور انگلیس نسبت به متوسط کشورهای اروپایی وضع بهتری دارد.
در آمریکا در سال 1999 حدود 6000 کودک به دلیل بی توجهی قربانی شده اند که این رقم بیشتر از تلفات مربوط به بیماریها، خشونت و یا خودکشی است.
به دلیل همین حساسیت ویژه نسبت به کودکان است که در پیمان نامه حقوق کودک از سوی سازمان ملل انتشار یافته، بندی به ایمنی کودکان اختصاص یافته است.
بر اساس این پیمان نامه: دسترسی راحت و امن به محیط های طبیعی باید در اختیار تمام کودکان قرار گیرد تا آنها بتوانند از سیستم های طبیعی که تمام حیات به آن متکی است لذت ببرند و بیاموزند .
تصادفات در ایران
بررسی آمار کشته های ناشی از تصادفات بر اساس سن نشان می دهد که گروه سنی زیر 10سال و هچنین بزرگسالان بالای 60 سال دارای بالاترین درصد فوتی های ناشی از تصادفات می باشند و با توجه به اینکه کودکان زیر 3 سال کمتر به عنوان عابر در خیابان ها تردد می کنند.
گروه سنی زیر 10 سال، 22 درصد تلفات عابرین را تشکیل می دهند که نشان دهنده تعداد بسیار زیاد تلفات کودکان در سنین بین 4 الی 9 ساله است ، امری که بسیار تأسف آور است.
ویژگی‌های رفتاری کودک
فکر کودکان محدود است و نمی توانند در یک لحظه به چند چیز فکر کنند. ممکن است یک کودک بداند که چه زمانی برای عبور از عرض خیابان امن و مطمئن است، اما یک تغییر ناگهانی شرایط ترافیک باعث گیج شدن او می شود. ممکن است در تشخیص جهت صدای اتومبیل هایی که به سمت شان می آیند ، دچار مشکل شوند.
از آنجا که اطلاعات کودکان از تصادف، مجروحیت و مرگ محدود و اندک است، چندان توجهی به توصیه های والدین و اخطار های ایمنی موجود در سطح راه و خیابانها ( علایم هشدار دهنده ) نمی کنند .کودکان قادر به تخمین سرعت و فاصله اتومبیلی که به سمتشان می آید نیستند از این رو عبور از عرض خیابان برای آنها خطرناک است.
کودکان بر خلاف بزرگسالان به چیزهایی که در زاویه دید آنها ست توجهی ندارند و همین مساله باعث می شود آنها به اتومبیلی که از پشت سر می آید توجه نکنند. کوچک بودن جثه کودکان باعث می شود که وقتی از میان اتومبیلهای پارک شده وارد خیابان می شوند، دید کافی از سطح سواره رو نداشته باشند.
زمانی که در حال عبور از عرض خیابان هستند و اتومبیلی به سمت آنها می آید،. کودکان به چیزهایی توجه می کنند که ممکن است حواس آنها را پرت کند. بازیگوشی و دادن مسابقه با هم گاهی باعث می شود که بچه ها به خطر وسایل نقلیه توجه نکنند.
هنگامی که کودکی از عرض خیابان دوطرفه عبور می کند، سرعت زیاد وسایل نقلیه در یک جهت می‌تواند عاملی باشد تا او توجه خود را نسبت به جهت دیگر خیابان از دست بدهد و به علت حواس پرتی، رفتارش دستخوش تغییر شود.
حضور کودکان در ترافیک
کودکان به سه شکل در ترافیک حضور می‌یابند:
- عابر پیاده که بیشترین نقش کودک در ترافیک محسوب می‌شود
- سر نشین وسایل نقلیه
- دوچرخه سوار
شناخت رفتار کودک در ترافیک از آن رو اهمیت دارد که برای برنامه ریزی آموزشی ابتدا باید این رفتارها شناخته شود تا بتوان آموزشهای لازم را برای اصلاح و بهبود آنها تدارک دید.
رفتارهای کودک در نقش عابر پیاده
- دویدن ناگهانی به خیابان
- رها کردن دست بزرگتر خود به هنگام عبور از خیابان
- عبور از خیابان از محل های غیر مجاز
- بی توجهی به چراغ عابر پیاده
- بازی کردن در خیابان
- شوخی کردن در سطح سواره رو
- دویدن به دنبال وسیله نقلیه
- مطالعه در خیابان
- قدم زدن چند نفره در سطح سواره رو
- عجله در هنگام گذشتن از سطح سواره رو
- عبور در شب از خیابان با لباس تیره و در روشنایی نا کافی
- توجه نکردن به جهت حرکت وسایل نقلیه در خیابان
- عبور کردن از جلو وسیله نقلیه عمومی
- عبور از محل پیچ که راننده دید ندارد
- پریدن از نرده های وسط خیابان
رفتار های کودک در نقش سر نشین
- نبستن کمربند ایمنی در اتومبیل
- نشستن در صندلی جلو
- گفتگو با راننده
- بازی کردن با دنده و فرمان اتومبیل
- باز کردن در اتومبیل قبل از توقف
- نشستن روی پای والدین به هنگام رانندگی
- دوترکه سوار شدن بر دوچرخه
- مسدود کردن دید پشت سر راننده
- تشویق راننده به تند راندن
- شلوغی و سر و صدا در سرویس مدرسه
رفتارهای کودک در نقش دوچرخه سوار
- حرکت در میان سایر وسایل نقلیه
- اندازه نبودن دوچرخه مورد استفاده
- یک دست دوچرخه سواری کردن
- بی دست دوچرخه سواری کردن
- نداشتن زنگ و شبرنگ بازتابنده نور
- مسابقه دادن یا هل دادن دوچرخه سوار دیگر
- بی توجهی به حقوق عابران پیاده
پیشنهادهایی برای اصلاح رفتار کودکان
گام نخست آموزش ترافیک از خانواده آغاز می شود و اگر افراد خانواده با فرهنگ ترافیک آشنا شوند و در رفتار خود آن را رعایت کنند، می‌توانند بر فرزندان خود نیز تأثیر بگذارند.
مرحله دوم آموزش در مهد کودک‌ها و کودکستان‌هاست. مربیان مهد کودک می‌توانند به صورت نظری و عملی کودکان را با عبور و مرور و خطراتی که آنها را تهدید می‌کند، آشنا سازند. می‌توان از بازیها و اشعار و نقاشی برای آموزش بهره گرفت.
مرحله سوم آموزش زمانی است که کودک وارد دبستان می‌شود. این مرحله در صورت عدم توجه کافی می‌تواند خطرناک‌ترین مرحله باشد، زیرا عوامل گوناگونی در این گروه سنی موجب افزایش خطرات می‌شود، از جمله طولانی بودن و خطرزا بودن مسیر خانه به مدرسه، بازی گوشی کودک، شوخی با همکلاسی‌ها، تمایل به تنهایی رفتن و به طور مستقل کار کردن.
پیشنهاد می‌شود اولیا ضمن شناخت مسیر ایمن خانه و مدرسه، چند روز این مسیر را به همراه فرزند خود طی کنند تا کودک با مشکلات مسیر آشنا شود و یک روز هم می تواند بی آنکه کودک بفهمد مراقب او باشد.
مرحله چهارم زمانی است که کودک وارد دوره راهنمایی می شود. در این مرحله از آموزش، مدرسه نیز مسئولیت هماهنگی با اولیا را دارد. باید ضمن انتخاب گذربان یا پلیس برای کمک به دانش آموزان برای عبور ایمن، دانش آموزان را فعالانه درگیر کرد.
لازم است متناسب با کلاس و سن دانش آموزان دروسی در کتابهی درسی گنجانده شود.
در حال حاضر تعدادی درس وجود دارد، اما اولاً این متون اشکالات زیادی دارد و دوم اینکه ناکافی‌است.
اینها پیشنهادهایی برای آموزش رسمی بود. برای آموزشهای غیر رسمی نیز پیشنهادهایی وجود دارد که می توان آنها را به دو دسته آموزش حضوری و غیر حضوری تقسیم کرد.
آموزش حضوری شامل جنگ‌ها و مسابقات و استفاده از پارک آموزش ترافیک است.
آموزش غیرحضوری با بهره‌گیری از رسانه‌ها انجام می‌گیرد که رسانه‌ها را می‌توان به‌طور کلی به چهار دسته تقسیم کرد: رسانه‌های نوشتاری شامل کتاب، جزوه، بروشور و مطبوعات. رسانه‌های شنیداری شامل رادیو، نوارها و CD. رسانه‌های دیداری و چهارم مولتی‌مدیا یا چند رسانه‌ای (آموزش با استفاده از نرم‌افزارهای رایانه‌ای).
