همشهری آنلاین_رابعه تیموری: این حاشیه‌نشینی سبب شده قسمت عمده ناحیه ۶ و همه محدوده جغرافیایی ناحیه ۷ در حریم شهر تهران قرار گیرند و واقع شدن در حریم، پیامدها و تبعات قابل توجهی را برای این نواحی به همراه داشته است. تداخل و تقابل تصمیمات مدیریت شهری شهر تهران با فرمانداری ویژه شهرستان ری و بخشداری‌های تابعه، از مهم‌ترین مشکلات این حاشیه‌نشینی اجباری است که از نبودن مدیریت یکپارچه در حریم شهر تهران ناشی می‌شود.
در بازدید «علیرضا زاکانی» شهردار تهران از منطقه ۲۰، این نواحی هم سرکشی شدند و با حضور «عبدالرضاگلپایگانی» معاون معماری و شهرسازی شهرداری تهران، «علیرضا صادقی» مدیرکل حریم شهر تهران، «کاوه حاجی علی‌اکبری» مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران، «حمید اسدبیگی» معاون نظارت اداره کل حریم شهر تهران، «مزینانی» معاون معماری و شهرسازی منطقه ۲۰ مشکلات حوزه معماری این نواحی بررسی شد. در این دیدار «وحید توده‌زارع» شهردار ناحیه ۶ و «پیام مقصودلو» شهردار ناحیه ۷ منطقه ۲۰ بازدیدکنندگان را همراهی کردند. گزارش زیر شرح این بازدید مفصل است که عصر پنجشنبه هفته گذشته انجام شد.
از ساختمان شهرداری منطقه ۲۰ تا محدوده نواحی ۶ و ۷ این منطقه، مسیری طولانی وجود دارد، ولی انگار از لحظه حرکت خودرو ون حامل بازدیدکنندگان، بازدید شروع شده و بحث و گفت‌وگوهای مهمانان و میزبانان از هر جا شروع می‌شود، به مشکلات منطقه و به‌ویژه معضلات این نواحی ختم می‌شود.
در جاده امین‌آباد که جزء ناحیه ۶ به شمار می‌آید، گپ‌وگفت‌ها حالت جدی‌تری به خود می‌گیرد. شهرداران نواحی املاکی را که حین ساخت‌وساز به موانع و اما و اگرهای قانونی یا غیرقانونی رسیده‌اند، مشخص کرده‌اند تا در این بازدید شرایط آنها بررسی و برای مشکل ملک راه و چاره‌ای پیدا شود. وحید توده‌زارع شهردار ناحیه ۶ درباره قطعه زمینی که در حاشیه این جاده قرار گرفته، می‌گوید: «ملک مجاور این زمین که جزء محدوده حریم ری محسوب می‌شود، با روابط شخصی از بخشداری مجوز ساخت‌وساز گرفته و مالک زمین از شهرداری انتظار دارد این مجوز را برای ملک او هم صادر کند، ولی قوانین دست ما را بسته و نمی‌توانیم مجوز ساخت‌وساز در حریم را صادر کنیم.»
- متولیان متعدد حریم ری
پیام مقصودلو، شهردار ناحیه ۷، صحبت‌های زارع را پی می‌گیرد و می‌گوید: «باز نگهداشتن دست بخشداری از سوی فرمانداری برای صدور مجوزهای ساخت‌وساز و محدودیت‌های قانونی شهرداری در صدور این مجوزها، باعث شده مردم برای حل مشکلات خود به بخشداری مراجعات بیشتری داشته باشند.» چند کیلومتری پایین‌تر از این ملک و بعد از سه‌راه غنی‌آباد وارد محدوده ناحیه ۷ می‌شویم. مقصودلو می‌گوید: «در حریم مشکلات متعددی مانند وجود سگ‌های ولگرد، تخلیه غیرمجاز خاک و نخاله، تغییر کاربری اراضی کشاورزی، زباله‌سوزی و ساخت‌وسازهای غیرمجاز وجود دارد.
- خطر شکل‌گیری «آهن مکان» ی دیگر
در حاشیه بزرگراه امام رضا(ع) تعداد زیادی گاراژهای قدیمی کوچک و بزرگ کنار هم ردیف شده‌اند که در آنها قطعات اوراق شده خودروهای مختلف تلنبار شده‌اند. بعضی از گاراژها تابلو ندارند و روی سردر تعدادی از آنها تابلو «استوک» به چشم می‌خورد. مقصودلو توضیح می‌دهد: «این محل به مجموعه استوک خاوران معروف است که مجوزهای آن اواخر دهه ۷۰ و در قالب ۳ فاز و نیم صادر و مجموعه‌ای با بیش از ۲۵۰ واحد صنعتی مستقل شکل گرفته است.
در مجوز اولیه مجموعه، مشخصات قطعات به‌صورت قطعات هزارمترمربعی و ۵۰۰ مترمربعی دارای چهاردیواری، یک ساختمان اداری و یک ساختمان سرایداری قید شده است. در سال‌های بعد تعدادی از قطعات در قالب کمیسیون توافقات مجوز سوله یا بنا گرفتند، اما با افزایش بحث تعارضات مدیریتی و مداخلات مرزی بین شهرداری و فرمانداری تخلفات و تغییرات گسترده‌ای داشتند که بدون مجوز انجام شده است.» مدیران شهری بازدیدکننده برای جلوگیری از واکنش‌های احتمالی صاحبان استوک به عبور خودرویی از مقابل گاراژها قناعت می‌کنند، ولی نگاه‌های خیره و کنجکاو کارکنان استوک به داخل ون در حال عبور نشان می‌دهد شست‌شان خبردار شده که این سرکشی خودرویی بی‌دلیل و بی‌حکمت نیست.
- پیشنهاداتی برای ساماندهی استوک خاوران
شهردار ناحیه ۷ با اشاره به موقوفه بودن و شکل ساختاری زمین استوک خاوران که از سال‌های دور در این محل شکل گرفته، پیشنهاد می‌کند به هریک از این قطعات یک کد اختصاص شناسایی داده شود. او می‌گوید: «مالکان این قطعات به ساماندهی شرایط استوک تمایل دارند و سنددارشدن قطعات علاوه بر ساماندهی استوک خاوران، منبع درآمد مناسبی برای مدیریت شهری به وجود می‌آورد.» در تعدادی از گاراژهای استوک، اتاقک‌های نوسازی به چشم می‌خورد.
شهردار ناحیه ۷ به این ساخت‌وسازهای غیرقانونی اشاره می‌کند و می‌گوید: «همکاری نکردن بخشداری و محدود بودن اختیارات شهرداری در محدوده حریم، نظارت بر استوک را دشوار کرده و با تخلفات ساختمانی که در داخل قطعات انجام می‌شود، ممکن است شرایطی مشابه با مجموعه آهن مکان را پیدا کند.» او تخریب یکی از املاک صنعتی متخلف این محدوده را که در گذشته توسط شهرداری انجام شده، باعث کاهش و محدود شدن تخلفات استوک خاوران عنوان می‌کند. گلپایگانی هم با ارائه سند شش‌دانگ به قطعات استوک موافق است و سنددار شدن قطعات را باعث ایجاد انگیزه و افزایش همکاری مالکان قطعات استوک می‌داند.
- مزرعه‌هایی که کارگاه صنعتی شدند
خودرو ون وارد بسیاری از روستاها نمی‌شود و از حریم آنها عبور می‌کند. حریم این روستاها جزء محدوده ناحیه ۷ به شمار می‌آید، اما مطابق قوانین توسط دهیاری‌ها و طرح هادی روستایی اداره می‌شوند. اصرار مقصودلو به بازدید از داخل روستای قلعه‌نو بی‌حکمت نیست. این روستا که به تازگی شهری مستقل شده، در گذشته از خدمات‌دهی شهرداری ناحیه ۷ برخوردار بوده است.
شهرداری تازه تأسیس شهر قلعه‌نو با نصب پلاک‌های جدید روی پلاک‌های قدیمی آغاز مدیریت خود را اعلام کرده و با شروع به کار شهرداری قلعه‌نو، این محل به جمع محدوده‌هایی پیوسته که شهرداری ناحیه ۷ خدمات‌دهی و نظارتی ندارد. تغییر کاربری و تسطیح بخش قابل توجهی از زمین‌های کشاورزی حریم روستاهای همجوار ناحیه ۷، اتفاق غم‌انگیز دیگری است که در بی‌خبری و شاید هم بی‌تفاوتی نهادهای مسئول مانند بخشداری و جهاد کشاورزی رخ داده است.
- شهرداری به حریم نگاه درآمدزایی ندارد
حکایت تخلفات املاک حاشیه ناحیه ۷ به استوک خاوران ختم نمی‌شود و در طول مسیر املاک فراوانی وجود دارد که مجوز آنها با کاربری صنعتی صادر شده و بدون دریافت مجوز برای ساخت‌وساز ملک و ایجاد کاربری تجاری اقدام کرده‌اند. سرنخ همه این تخلفات ساختمانی و تغییر کاربری‌های مجاز در حریم نواحی ۶ و ۷ به یکپارچه نبودن مدیریت حریم شهر می‌رسد و معاون شهرسازی و معماری شهردار منطقه ۲۰ گسترش اختیارات شهرداری در این محدوده را برای حفظ حریم ضروری می‌داند.
مزینانی می‌گوید: «در ۵ سال اخیر در حریم شهرری فقط ۱۸ پروانه صادر شده و با اقدام بخشداری تعداد زیادی از پروانه‌های شهرداری لغو شده است. شهرداری تهران به حریم نگاه صیانتی دارد، ولی بخشداری از پروانه‌های صادرشده در حریم کسب درآمد می‌کند و اغلب پروانه‌های حریم که تخلفات ساختمانی در فضای آنها صورت گرفته، توسط بخشداری صادر شده است.»
- قوانین شهرسازی منعطف شود
در قسمت‌هایی از حریم مراکز اشتغالزایی مانند محل پرورش ماهیان زینتی، توقفگاه پذیرایی بین راهی، استخر و گلخانه ایجاد شده که از بخشداری مجوز فعالیت گرفته‌اند. مدیر حریم شهر تهران به این مراکز اشاره می‌کند و می‌گوید: «در موارد زیادی سختگیری بیش از اندازه شهرداری در صدور مجوزها، اهالی را مجبور به کسب مجوز از بخشداری می‌کند و در نظارت شهرداری بر مراحل ساخت و بهره‌برداری محدودیت به وجود می‌آورد. مثلاً در مورد سازه گلخانه‌ها که پی چینی اساسی غیرقانونی است، نباید کرسی چینی را که برای تثبیت خاک ایجاد می‌شود، به‌عنوان دیوار و پی چینی در نظر بگیریم.»
صادقی معتقد است حریم گسترده شهر تهران ظرفیت اجرای صدها پروژه بزرگ‌مقیاس را دارد و باید از این ظرفیت برای اشتغالزایی در مناطق همجوار حریم استفاده شود. در مسیر بازگشت به شهرداری منطقه، روستای فیروزآباد که در ناحیه ۶ قرار گرفته، آخرین محل بازدید است. اغلب املاک این روستا ریزدانه هستند و در طرح تفصیلی جزو پهنه (مسکونی) قرار گرفته‌اند، ولی در طول زمان بخش زیادی از آنها بدون مجوز کاربری تجاری پیدا کرده‌اند. زارع برای ساماندهی این روستا پیشنهاد می‌کند پهنه محدوده از مسکونی به تجاری تغییر پیدا کند تا اهالی به نوسازی املاک ریزدانه خود رغبت پیدا کنند.